Boekenjuf Elf | In het proces van jezelf worden, kunnen boeken een belangrijke rol spelen
Juf Elf is de Beste Boekenjuf van 2015 en geeft les in Freinetschool De Sassepoort in Gent, een kleine schoolgemeenschap met een groot hart. In deze school wordt opvoedings- en onderwijsbehoeften aangepast aan leerlingen met ernstige sociale, emotionele en/of gedragsproblemen (type drie). Samen met ervaringsdeskundigen ontplooien ze zichzelf en leren ze om mee hun weg te vinden in de maatschappij. In zo’n proces van zichzelf worden, kunnen boeken een rol spelen.
We trekken naar het ‘vanalles-atelier’ van juf Elf. Ergotherapeut en leerkracht van opleiding en Blio-leerkracht (Bijzondere leerkracht individueel onderwijs). In haar elfenrijk geeft ze met grote gedrevenheid leerlingen haar liefde voor boeken door. Hier worden zelf boeken gemaakt en hier kunnen leerlingen met een boek in de hand … een voetbad nemen.
Elf is in de wolken als ze over haar boeken spreekt. Gaan vliegen doet ze niet, maar op haar stoel blijven zitten ook niet, op het einde van het gesprek ligt de tafel bedekt met voorbeelden van boekjes, gedichten, leesboeken. ‘Onze vijftig leerlingen zijn ingedeeld in onderbouw (van vier tot negen jaar) en bovenbouw (van 9 tot dertien jaar). Ze worden dan in gemengde leerniveaus ingedeeld die zo dicht mogelijk bij elkaar aansluiten qua mentaal niveau en natuurlijk houden we rekening met karakters en de persoonlijkheid van de leerlingen.’
Wie is Elf Albrecht?
School:
De Sassepoort, een Freinetschool voor buitengewoon onderwijs type 3.
Laatste aankoop:
De gouden kooi van Anna Castagnoli en Carll Cneut.
Kreeg de boekenmicrobe …
'Ik werd met het boekenvirus besmet in mijn bed. Mijn vader had de gewoonte me een verhaal voor te lezen voor het slapengaan. We kozen wekelijks samen boeken uit in de bib: sprookjes, alle boeken van A.M.G. Schmidt, Astrid Lindgren, verhalen uit vreemde culturen …
De versjes die ik in de kleuterschool leerde, schreef hij op in een zelfgemaakt boekje. Ik maakte de illustraties. Ik kreeg een knutselboek met de illustraties van Richard Scarry. Willem Worm was mijn lieveling. Ik knutselde de groeimeter in elkaar en schreef de ‘aanbevelingen voor een gezond leven’ keurig na op listingpapier. Doordat ik uit het hoofd wist wat ik naschreef, kon ik het ‘herlezen’.
Mijn vader bleef me voorlezen. Alleen hadden de verhalen geen geheimen meer. Eens mijn vader de kamer uit was, las ik het deel voor de dag erna al zelf.'
Achttien karaats boekenfenomeen
Meer nog dan haar liefde voor boeken voel je dat ze begaan is met de leerlingen. ‘Bijzondere leerlingen vragen een bijzondere aanpak en als ik de wereld van deze leerlingen kan verrijken met mijn passie boeken …’
Echt vrijgesteld om met boeken te werken is juf Elf niet, maar de kleinste aanleiding om de lessen in verband te brengen met boeken grijpen de leerkrachten hier met beide handen aan. ‘Zelf lees ik al van net voor ik naar het eerste leerjaar ging, ik was toen net 6, en misschien kon ik toen nog niet zo goed lezen, maar ik schreef tussen de lijnen van het boek al de zinnetjes over … Bij iedereen huppelen boeken mee door het leven, soms tijdelijk, soms zeer intensief, maar bij mezelf is het een constante die niet is weg te denken uit mijn leven. Ook naast de school wordt mijn leven bepaald door boeken.’
‘Het is hier een ware broeihaard van auteurs en dit blijkt een doeltreffende manier om de leerlingen te leren lezen en zo hun drang naar de bib te ontwikkelen’
Een school vol auteurs
Een leidraad doorheen het ganse boekenverhaal is het zelf schrijven van teksten en zelf maken van boeken. Ze starten met een tekening waar ze geleidelijk aan tekst bijplaatsen. Iedere donderdag mogen leerlingen hun boekje, dat ze samen met de juf gemaakt hebben, voorlezen in een andere klas. ‘De leerlingen begrijpen maar al te goed dat hun tekst goed moet zijn, als ze het willen voorlezen in een andere klas. Ze doen dan hun best om hun teksten zo keurig mogelijk af te werken.
Dus een groot deel van de boeken hier zijn door de leerlingen zelf geschreven, het is hier een ware broeihaard van auteurs en dit blijkt een doeltreffende manier om de leerlingen te leren lezen en zo hun drang naar de bib te ontwikkelen. Bovendien zullen ze teksten die ze zelf hebben geschreven sneller en beter memoriseren. In een later stadium eens de leerling voldoende kan schrijven om zich uit te drukken, werken we juist omgekeerd, dan vertrekken we van een tekstje waar ze een tekening moeten bijmaken. Leuke verhaaltjes worden dan met kaften en materiaal van oude boeken gebundeld tot leuke boeken.’
De Beste Boekenjuf/meester van het jaar
De prijs voor de Beste Boekenjuf/Boekenmeester beloont leerkrachten (kleuterschool en basisschool) die een concrete en dagelijkse inzet tonen voor leesbevordering en het werken met kinderboeken in de klas. In het magazine brengen de kandidaten hun verhalen en je vindt er massa's tips en tricks rond lezen en leesplezier in de klas.
CANON Cultuurcel en de Groep Kinderboekenuitgevers zoeken een juf of meester, zorgleraar of -coördinator uit het basisonderwijs (kleuter- en lager) die zich inzet voor leesbevordering en werken met kinderboeken aanmoedigt.
Nomineer jouw kandidaat
Wie besmet jou met zijn of haar passie voor (voor)lezen? Wie vult de boekenhoeken op school met een rijk en recent aanbod? En wie wakkert in jouw team het leesvuur aan? Kortom, welke juf of meester heeft op jouw school het grootste hart voor boeken? Ken jij zo iemand? Nomineer je kandidaat via boekenjuf.be.
Erfenis
‘In onze kleine school ( 50 leerlingen) is er nauwelijks budget voor boeken, maar we zijn heel inventief en zowat al de leerkrachten investeren zelf in boeken en brengen hun privécollectie mee naar school. Je creëert vertrouwen door de leerlingen verantwoordelijkheid te geven om met andermans gerief om te gaan. Accidenten gebeuren nu eenmaal, dat is de bluts met de buil. Je kan tenslotte geen omelet maken zonder eieren te breken.’
In het leraarslokaal staan een tiental grote dozen vol met strips. ‘Deze hebben we geërfd van een oud leerkracht die onlangs is gestorven. De meest interessante strips voor ons schoolpubliek halen we er uit en de strips voor volwassenen verkopen we en daarmee kopen we nieuwe boeken waar de leerlingen wel iets aan hebben.’
‘Door veel te lezen komen de leerlingen in contact met verhalen waar ze zichzelf in herkennen en beseffen ze dat ze deel uitmaken van een grotere leefwereld. Hierdoor leren ze omgaan met hun eigen problematiek en leven.’
Eten in de bib
Elf schuimt ook regelmatig rommelmarkten af op zoek naar leesvoer en ondertussen weten kennissen, vrienden, buren en sympathisanten dat de honger naar boeken niet te stillen is. De bib bevindt zich in de eetzaal, waar ze een gezellige leeshoek hebben gemaakt. Waarom in de eetzaal? Boeken moeten ergens staan waar de leerlingen regelmatig komen en waar beter dan de eetzaal waar iedereen minstens eenmaal per dag langskomt.
Vijfvingertest
Ze beschikken over een kast waar AVI-boekjes in verstopt zitten. ‘Als technische test kan het ermee door’, maar Elf heeft er ook geen probleem mee dat de leerlingen eens naar een lager of hoger niveau grijpen. ‘Maar echt warm wordt een mens niet van die verhalen.’ De vrije uren op school vult ze vaak in met het zoeken naar leuke boeken samen met de leerlingen. Ze probeert hen doorheen het boekenaanbod te loodsen met de vijfvingertest. Indien er op de eerste bladzijde vijf woorden staan die ze niet verstaan, zoeken ze samen naar een boek waar dit wel lukt.
‘Een boek is hier niet voor eventjes maar voor het leven.’
Zij maken ook gebruik van de boeken van zoeklicht, maar vooral het krantje Wablieft waar de zinnen uit maximum zeven woorden bestaat en waar de actualiteit wordt belicht. De reeks Zoeklicht dyslexie met unieke lettertype heeft daarnaast nog andere hulpmiddelen. Bij elk boek hoort een luister-cd waarop het eerste hoofdstuk wordt voorgelezen. Op de cd staan ook leesinstructies waarbij de leerlingen het boek moeten gebruiken.
‘Door veel met lezen bezig te zijn komen onze leerlingen in contact met verhalen waar ze zichzelf in herkennen. Verhalen gebaseerd op de Griekse mythologie, op sprookjes, strips … noem maar op, en hierdoor beseffen ze dat ze deel uitmaken van een grotere leefwereld met al zijn thema’s: bondgenoot vinden in een strijd, de liefde, gered worden ... Hierdoor leren ze beter omgaan met hun eigen problematiek en leven.’
‘Natuurlijk hebben wij ook de klassieke bib-bezoekjes die we vooral organiseren in een bepaald thema. En we doen ook mee aan de klassieke evenementen zoals de Voorleesweek, de Jeugdboekenmaand, de Poëzieweek waar we het boek centraal stellen. Een boek is hier niet voor eventjes maar voor het leven.’