Dromen vangen in het VTI
Kan een vleugje cultuur ervoor zorgen dat leerstof beter blijft ‘plakken’? En vallen cultuur en een nijverheids-technische omgeving met elkaar te rijmen? Het VTI in Waregem zocht het uit in een pilootproject. Hun eerste conclusie? ‘Cultuur in de Spiegel smaakt naar veel meer.’
In de loop van februari maakte het lerarenteam voor het eerst kennis met de cultuurtheorie. ‘Nadien dachten we in een werkgroep na welke richting een concreet project hier op school kon uitgaan’, zegt Francky Lannoo. Hij is leraar Nederlands en leercoördinator in het VTI en zat mee in die werkgroep. ‘Het was eerst wat koffiedik kijken: wat wordt er verwacht, wat wordt er bedoeld? We besloten om op twee sporen te werken. Aan de ene kant kwam kunstenares Ria Verhaeghe, verbonden aan kunstencentrum Be-Part, als kunstenaar in residentie naar onze school. Aan de andere kant was er de idee om de cultuurbril uit te proberen in de lessen zelf.’
Kunstenares op bezoek
Het eerste luik hield een samenwerking met het naburige Be-Part en Ria Verhaeghe in. Ria kreeg een rondleiding in elke afdeling van de school. ‘We zijn een nijverheids-technische school en deze kunstenares is zowat alles wat onze leerlingen niet zijn’, vertelt Francky. ‘Dat totale cultuurverschil bleek een verrijking voor de leerlingen en voor Ria zelf. Ze kwam bij ons op bezoek en verschillende groepen vijfdejaars zijn ook naar Be-Part getrokken voor een workshop ‘glending’, een techniek die ze zelf vaak toepast.’ ‘Glenden’ zijn toevallige dubbelbeelden. Als je een krantenpagina tegen het licht houdt, kunnen de foto’s aan elke zijde van het blad vervloeien tot nieuwe beelden.
Dromen vangen op de speelplaats
Ria raakte tijdens haar bezoek in de afdeling automechanica gefascineerd door het begrip ‘karakterlijnen’. Die term projecteerde ze, afgewisseld met andere slagzinnen op de digitale schermen verspreid over de school. Dat werd opgemerkt, vreemd gevonden, maar leerlingen dachten er niet verder over na.
‘De laatste keer heeft ze een performance gehouden op de speelplaats van de eerste graad. Die was heel geslaagd.’ Op de speelplaats stond een tafel met twee stoelen. Leerlingen konden er individueel hun droom op een post-it schrijven en anoniem in het zwarte boek kleven. Ria ging kort met hen in gesprek over dromen en gaf hen in ruil een geschenkje: een notenschelp gevuld met bijenwas. Ze vertelde erbij dat zo’n schelp het symbool is voor de bescherming van iets kostbaars. Achteraf kleefde ze alle dromen op een wand.
Lessen bekijken door de cultuurbril
Het tweede spoor dan. Aan een groep leerkrachten werd gevraagd om een eigen les te bekijken door de cultuurbril van Cultuur in de Spiegel. ‘Zo wilden we kijken wat werkte en welk resultaat het had’, zegt Francky daarover. Die eerste pogingen leverden een mooi voorbeeld op van wat de culturele vaardigheid ‘verbeelden’ kan toevoegen aan een les biologie. Hoe passen bloemplanten zich aan aan hun omgeving om te kunnen overleven?
‘Doornen beschermen tegen het opeten (bv. braamstruik), hechtwortels zorgen ervoor dat klimop hogerop toch voldoende licht opvangt… We herhaalden die leerstof door samen een verhaal te verzinnen. Dat begon zo: een mutant-leerling lag rustig in de les natuurwetenschappen te slapen terwijl een hongerige leraar binnenkwam. Die wou de leerling opeten. Als oplossing besloot de mutant-leerling grote stekels uit zijn hoofd te laten groeien om de leerkracht weg te jagen.'
'Zo verzonnen de leerlingen samen een verhaal waarin ze door de school wandelden en op verschillende punten een probleem tegenkwamen dat bepaalde planten ook hebben. Ze fantaseerden dan een oplossing voor het probleem van de leerling-mutant, net zoals de plant zich aanpast. Kleine tekeningen en schetsen vatten het geheel samen en zorgden voor de vastzetting.Bij de toets die later volgde, haalden de leerlingen veel betere punten dan in vorige jaren. Toen hadden ze het moeilijk om verschillende aanpassingen op te sommen.’
We zien de mogelijkheden
Hoe kijkt Francky terug op het pilootproject? ‘Het was te kort,’ besluit hij, ‘maar we zien wel duidelijk de mogelijkheden. Je mag ook niet verwachten dat elke leerkracht er meteen mee weg is. Een activerende werkvorm gebruiken, is nog niet hetzelfde als culturele vaardigheden aan bod laat komen.’ Daarom werkt het VTI aan een uitgebreider vervolg.
‘De pedagogische studiedag dit schooljaar wordt daar het startschot van. Dan krijgen leraren een workshop rond Cultuur in de Spiegel en zullen de vakwerkgroepen een aantal concrete lessen uitwerken. We kaderen het ook in een groter verhaal van motivatie. Daar worstelen onze leerlingen mee. Cultuur kan een duwtje in de rug betekenen voor de leerlingen. Door onze eerste pogingen van dit schooljaar weten we ook beter waar we op moeten letten.’
Het tegengewicht van cultuur
En de samenwerking met de kunstenares? ‘Die is heel goed verlopen, jammer dus dat het zo kort was. Onze leerlingen stonden er ook echt voor open. Haar aanwezigheid op school motiveerde leerlingen én leraren. We hebben er nu vertrouwen in dat deze aanpak kan werken, ook met ons publiek. Tso-en bso-leerlingen komen misschien nog minder dan andere jongeren met cultuur in aanraking omdat hun vakken zich daar minder toe lenen. Ik zie het ook een beetje als aanvulling op het STEM-verhaal waarin het functionele primeert. Als de wijzer te zeer die kant dreigt uit te slaan, kan cultuur wat tegengewicht bieden.
Versterk cultureel bewustzijn in de klas.
Wil je meer inzetten op cultuur in jouw klas? Ontdek hoe.
Culturele vaardigheden
waarnemen
- Kunstenares Ria Verhaeghe liet de leerlingen op een nieuwe manier kijken naar de realiteit door krantenpagina’s tegen het licht te houden en slagzinnen te projecteren op digitale schermen verspreid over de school.
verbeelden
- Tijdens de les biologie verzonnen de leerlingen samen een verhaal over hoe bloemplanten zich aanpassen om te kunnen overleven. Ze fantaseerden over mogelijke oplossingen en drukten dit uit in tekeningen.
conceptualiseren
- De leerlingen schreven hun dromen neer op een post-it en gingen erover in gesprek met Ria.