Ook Ayco houdt van zingen
Inclusie in het Deeltijds Kunstonderwijs? Het kan. Vraag maar aan Ayco (17) en haar zangleraar Joris. Twee jaar geleden was het haar grote droom om op te treden voor een publiek. Nu droomt ze van ... een groter podium.
'Die beentjes rustig houden', merkt leraar Joris Bosman op. 'Heb je gehoord dat die ‘i’ te laag was?' Ayco knikt. Ze zingt graag, dat is overduidelijk. Ook thuis zong ze al veel.'Genre karaoke op de Playstation', zegt haar papa Frederik Heuvelmans. 'Daarom vroegen we aan de directeur van de academie August De Boeck of ook Ayco hier terecht kon. Ze heeft autisme en een mentale beperking.'
De directeur legde de vraag voor aan Joris: 'Hij had in mijn cv gelezen dat ik als jongeman monitor was tijdens zomerkampen voor kinderen met een beperking. Of het mij interesseerde? Zeker. Al wist ik niet waar ik voor stond. Het conservatorium bereidt je hier niet op voor. Ik kon alleen terugvallen op de monitoropleiding van de mutualiteit.' Ze spraken af dat er na een jaar een evaluatie zou volgen.
De zangleraar en de kinesist
'Ik kan geen noten lezen, want dat is te moeilijk voor mij', vertelt Ayco. 'Maar ik luister naar Joris en de piano en ik kan de tekst lezen.' Joris: 'Op donderdagavond heeft ze een half uur individuele les. Soms zingt ze met andere leerlingen samen. Dat is afhankelijk van het repertoire. Ze krijgt telkens een selectie van goede YouTube-voorbeelden mee. Zo kan ze ook thuis oefenen.'
Papa Frederik: 'De beheersing van haar stem is ongelooflijk verbeterd. Als ze vroeger sprak, was de ene zin hoog, de volgende laag, dan weer snel, traag of stotterend. Nu vergaloppeert ze zich niet meer zo snel.' Joris: 'Dat is door ademhalingstechnieken te oefenen. Ze ademt nu op een betere manier in. Dat merkte de kinesist op haar school ook op.'
Als leraar moet je goed toetsen tot waar je kan gaan
Grenzen aftasten
'Hoe kunnen we binnen ons vak, onze kunstdiscipline, en binnen de mogelijkheden van het kind, bepaalde lacunes opvullen? Dat is de essentie van het werken met deze kinderen', stelt Joris. Ayco was de pionier binnen deze academie. Nu zijn er 5 leerlingen met een beperking.
'Of het lukt of niet hangt vaak samen met de psychomotorische vaardigheden. Ayco’s gehoor is oké. Zingen wordt moeilijker als je inwendige meetapparaat een mankement heeft. Ayco kan ook goed omgaan met intonatie. Andere kinderen spreken door hun beperking soms heel monotoon of ze hebben een apathische houding. Hoger, lager, heviger of net rustiger zingen, wordt dan moeilijk.'
'Bij zang zit het instrument nog in jezelf. Als je voor piano of viool kiest, dan moet je het niet alleen kunnen bedenken in je hoofd, maar het ook nog vertalen naar dat instrument. Bij viool moet je de juiste spanning op die strijkstok leggen. De dubbelhandigheid bij piano kan een probleem zijn. Als leraar moet je goed toetsen tot waar je kan gaan. Bij het ene kind stoot je sneller op een grens dan bij het andere.'
'Haar groeiproces is heel knap'
Ayco: 'Toen ik nog niet naar deze zangles kwam, durfde ik niet te zingen voor een publiek. Toch was het mijn droom. Die heb ik waargemaakt. Bij elk optreden ben ik nog nerveus. Dan durf ik niet altijd naar het publiek te kijken of vergeet ik woorden van de tekst.'
'Haar groeiproces is heel knap', beaamt de docent. 'Tijdens haar eerste concert liet ik haar functioneren binnen de groep. Zo kon ze vertrouwen winnen. Ze zong het refrein mee van ‘Halleluja’ van Jeff Buckley en een strofe. Die kende ze uit het hoofd. Het gaf mij een idee hoe ver ik kon gaan in geheugenwerk.'
Nadien kwam Ayco zelf met ‘All of you’ van John Legend op de proppen. “Dat bracht ze verleden week op het klasconcert. Alleen. Ik begeleidde haar op de piano. Al die Engelse tekst leerde ze van buiten. De volgende stap is een lied dat niet van haar komt, maar van mij. Nu moet ze zelf van nul alles opbouwen. Zoals andere leerlingen.”
De samenspeler
Joris: “Toeschouwers merkten na haar laatste concert op dat de podiuminteractie tussen ons tweeën fenomenaal was. Dat vind ik tof, want ‘de samenspeler’ zit in het DNA van deze school. Vaak zie je dat goede performers geen voeling met elkaar hebben en geen interactie tonen op het podium. Wij hebben dat wel.”
Papa: “Voor iemand met autisme is dat eerder zeldzaam. Ze kunnen moeilijk met anderen connecteren omdat ze niet in andermans gedachten kunnen kruipen. Maar jij stelde haar geweldig op haar gemak en ze focuste zich helemaal op jou. Haar zelfvertrouwen wordt elke keer groter.” Haar nieuwe droom is daar een voorbeeld van: optreden op een andere plek en op een groter podium.
Ego opbergen
Ook voor Joris zelf is dit een rijke ervaring. “Ik moet al mijn vaardigheden terugschroeven en vertrekken van totaal andere verwachtingen. Dat is een grote les in nederigheid. Als kunstenaar hebben we soms een ontploft ego. Maar als je je ego, je niveau wil opdringen aan iemand als Ayco, dan bereik je haar niet.” Tegelijk besefte hij ook dat hij niet mag blijven teren op verworven vaardigheden: “Als Ayco met zo weinig basis zoiets groots als dat klasconcert realiseert, dan wordt het ook voor mezelf tijd dat ik tot het uiterste ga.”
Moet nog gezegd dat de evaluatie na een jaar over de hele lijn positief was?