10 tips voor een inspirerende leesomgeving op jouw school

Annemie Vandamme
Zorgcoördinator op de Sint-Paulusschool in Hansbeke

'Op school hebben we een kleine bibliotheek met boeken voor alle leeftijden die we sprokkelden bij vrijgevige ouders en leerkrachten. Af en toe worden boeken aangekocht door de school en dit jaar kregen we als stimulans een echt boekenbudget!'

'De leerkrachten zorgen voor hun eigen klasbibliotheek in een aantrekkelijk hoekje.'

'Die bib werd ingericht door de bibclub, leerlingen van het zesde leerjaar. Zij kiezen vrijwillig voor de club in het begin van het schooljaar. De bib wordt elke maandagmiddag open gehouden door de leerlingen. Bij droog weer creëren ze een gezellig hoekje buiten met zitzakken en leeszeteltjes. Zij organiseren ook activiteiten voor de hele school tijdens de Voorleesweek, de Poëzieweek en de Jeugdboekenmaand.'

'Omdat de kleuters op een andere speelplaats spelen, brengen we de boeken bij hen met een heuse boekenboot. Het is een rijdende boot, ooit gemaakt voor een communieviering. In een hoek van de speelplaats, waar banken zijn, wordt door de leden van bibclub voorgelezen voor iedereen die wil komen luisteren.'

'Alle leerlingen hebben een eigen boekenzak. Dat is een zak die aan hun stoel of lessenaar hangt. Daarin zit het boek waarin ze lezen. Zo verloopt het kwartierlezen rustig.'

An Cordeels
Zorgleerkracht 2^de leerjaar op Sint-Bavobasisschool in Gent

'Op onze school werken wij met LIST, een project waarbij de focus niet ligt op leesmoeilijkheden maar op motivatie. Elke week worden 2 à 3 minilesjes geroosterd in elke klas. Met deze lesjes verbinden we de techniek van het lezen met leesbegrip en leesbeleving.'

'Op hetzelfde tijdstip werk ik in mijn zorgklasje met maximaal 6 zwakke lezertjes. We starten met een stukje voorlezen uit een (prenten)boek dat aansluit bij het thema in wereldoriëntatie of taal. Daar hoort ook een leesvraagje bij. Zo komen we in de leessfeer.'

'Daarna gaan we aan de slag met woordenrijen rond een bepaalde moeilijkheid, bijvoorbeeld woordjes met sch- en schr-, en een bijpassend verhaaltje. De leesvraag wordt teruggekoppeld naar het verhaaltje.'

'Daarna krijgen de leerlingen tijd om stil te lezen in een boek naar keuze. Dat doen zij en ik het allerliefst. Het aanbod op de leestafel wordt heel vaak afgewisseld en bestaat uit prenten- en leesboeken, non-fictie, strips en poëzie, aansluitend bij hun leefwereld. Het leesniveau is daarbij van ondergeschikt belang.'

'Zo werk ik aan leesplezier, woordenschat, technisch lezen, begrijpend lezen, schrijfvaardigheid en spelling … Omdat de leerlingen het leuk vinden, lezen ze vaker en technisch beter.'

Frans Hoes
Laureaat Beste Boekenmeester in 2015 en leerkracht 6^de leerjaar op Basisschool De Zevensprong in Oostham

'Er bestaan veel soorten lezers, ook bij je leerlingen. Niet iedereen is even blij met een superspannend verhaal. Heel wat jonge lezers houden erg van mooi vormgegeven informatieve boeken. Ook strips doen het goed. Ga op zoek naar minder bekende, goede reeksen. Poëzie kan heel wat kids bekoren, vaak nadat ze zelf aan de slag gingen met het schrijven ervan, of na het zoeken van een raadgedicht.'

'Natuurtijdschriften kennen heel wat fans en moeilijke lezers verleid ik wel eens met een ingelezen (Daisy)boek. Prentenboeken zijn ook erg handig, zeker in een periode waarin we met de oudsten voorlezen aan de jongsten. Of in een taalles over verkleinwoorden of sprookjes.'

'In het 6de leerjaar gebruiken we de Kits Jongerenkrant. Daarmee maken onze leerlingen een portfolio waarbij ze één onderwerp extra belichten én creatief vormgeven.'

'Ik lees verschillende keren per week voor. Naast het boek van de week kies ik vaak voor een originele verhalen- of sprookjesbundel. Het is de kunst om leerlingen te verleiden en ze te laten proeven van iets wat ze minder goed kennen. Voorlezen blijft daarvoor een machtig en eenvoudig middel.'

'De leerlingen verwerken de diverse genres creatief in hun boekenschrift (leesdagboek) of met een boekenbox. Dat is een versierde kartonnen doos met voorwerpen die verwijzen naar de inhoud van het boek. De boekenbox helpt leerlingen om te vertellen waarover het boek gaat.'

Ann Muylle
Beste Boekenjuf 2011 en leerkracht 3^de leerjaar/zorgleerkracht op Vrije Basisschool De Revinze in Torhout

'Van leerlingen actieve lezers maken vraagt expertise. Daarom is er nood aan opleiding en nascholing. Het is heel handig om op school één of meerdere trekkers te hebben, gepassioneerde lezers die gebeten zijn door boeken. Maar wil je er een gemeenschappelijk verhaal van maken, dan is het belangrijk het hele team te betrekken en hen de kans te geven om nascholing te volgen.'

'Vorig schooljaar hebben we - na overleg met het hele team - beslist om vrij lezen elke dag in te roosteren in de agenda. Tijdens diverse nascholingen ontdekten verschillende leerkrachten hoe ze  een inspirerende leesomgeving kunnen maken. Ze leerden werkvormen aan om met boeken te werken en leeservaringen uit te wisselen. Op personeelsvergaderingen wordt regelmatig tijd vrij gemaakt om die ervaringen te delen met het hele team. Daarin schuilt een grote kracht.'

'Als trekker krijg ik van de directie de kans om in te zetten op het leesbeleid. Want wat is er mooier dan kinderen de kracht en schoonheid van boeken te laten ervaren!'

Ruth Vande Populiere
Beste Boekenjuf 2013 en GOK-coördinator op KBO De Horizon in Oudenaarde

'Het belang van lezen is van niet te onderschatten waarde.  Onderzoek toont aan dat lezen bijdraagt tot de sociale ontwikkeling, verrijking van de woordenschat, grotere kansen op de arbeidsmarkt, het verruimen van ons wereldbeeld, het verhogen van het empathische vermogen, en misschien wel het verlengen van ons leven.'

'Veel van onze leerlingen stromen onze buitengewone school in met negatieve leeservaringen: het is te moeilijk, het wil gewoon niet lukken. Daarom verleiden we leerlingen en leerkrachten op een creatieve manier tot (voor)lezen.'

'In het midden van onze school staat de boekenboom, die met de buitenwereld communiceert via emotievolle dagboekfragmenten, vaak doorspekt met mysterie. Wat als er plots allerlei voorwerpen uit de hoofdstukken van boeken verdwijnen en zich nestelen in de takken van de boom? Wat als de boom plots dweept met een illustrator of smoor is op een auteur? De boekenboom is een handig uithangbord tijdens de Jeugdboekenmaand, de Voorleesweek of de Poëzieweek, maar ook tijdens schooleigen (voor)leesprojecten.'

'De boekenboom heeft een compagnon gevonden in de ‘gouden kast’ die gevuld is met poëzie. Laagdrempelige gedichten vormen het uitgangspunt voor vormelijke en taalcreatieve opdrachten, steeds met de focus op het genot van lezen.'

'Naast de twee ‘leesmeubelstukken’ hebben we op school twee fysieke ruimtes die aan leesbevordering zijn toegewijd. Een klas staat bekend als het ‘boekaal’ waar we aan de slag gaan met leesstrategieën. Boeken worden er onder de loep genomen en uitgepluisd om het niveau van begrijpend lezen op te krikken.'

'Ons paradepaardje blijft Camping Leesweide. Daar lezen we languit in de ligweide, snoezelen we op de leesbank en luisteren we met open mond in de leescaravan. Dagelijks worden er tijdens het vrij lezen bladzijden verslonden met dorst naar meer … Onze leerkrachten lezen mee want ‘zien lezen, doet lezen’. Een leescoach begeleidt de leerlingen in hun boekenkeuze en houdt een boekenbabbel volgens de methode van Aiden Chambers.'

'Leesbevordering op onze school is geen sporadisch nevenproject. Het is iets wat leeft en waar we dagelijks op inzetten.'

Elf Albrecht
Beste Boekenjuf 2015 en leerkracht onderbouw op De Sassepoort in Gent

'Elke ochtend houden we een praatronde. De leerlingen vertellen wat ze willen delen met de groep. Die stelt vragen, maakt opmerkingen en geeft aan waarrond ze verder wil werken. Op een ochtend praat de hele groep over reuzen.'

'Jaro is ervan overtuigd dat reuzen echt bestaan. Mert weet dat ze ‘reus’ zeggen tegen heel grote mensen. Iemand zegt dat reuzen niet in het echt bestaan, dat ze er alleen zijn in sprookjes en onze fantasie. Jaro twijfelt … Hij komt tot een nieuw besluit. Reuzen bestaan nu niet meer, maar ze waren er vroeger wel, want: ‘Wie heeft anders dat laatste blokje bovenop de piramide kunnen zetten?’ We nemen de boeken erbij: sprookjes met reuzen, boeken over takelmachines, het Oude Egypte, superhelden, een atlas en het tijdlijnboek. Iedereen vindt een boek naar keuze.'

'Het laatste uur van de dag zijn er boeken. Iedereen kijkt of leest in stilte, ook ik. Nadien vertellen we aan elkaar wat opvalt in het boek, tonen we afbeeldingen waarover we meer willen weten en vertellen we waarom we dat boek uitkozen. Vandaag zijn het vooral boeken uit de praatronde.'

'Als leerkracht stuur je. Je biedt boeken aan waarvan je denkt dat ze passen bij het kind. Zoveel verschillende kinderen, minstens evenveel verschillende boeken.'

Jesse Van de Kerckhove
Beste Boekenjuf 2014 en boekenjuf op VBS De Plein in Holsbeek

'Om leerlingen keuzevaardig te maken moeten ze op zoveel mogelijk manieren in contact komen met alle soorten boeken. Ze moeten boeken zien, horen, voelen en proeven.'

'De bibliotheek is voor mij de uitgelezen plaats om de keuzevaardigheid van leerlingen te trainen. Een bibliotheekbezoek begint al in de klas. Vanaf het derde/vierde leerjaar leren de leerlingen werken met boekenzoeker.org. Later komen er de websites pluizer.be, pluizuit.be, jeugdbibliotheek.nl en ikvindlezenleuk.nl bij.'

'Op leesbevorderingindeklas.nl vind je hele leuke tiplijsten. Leerlingen vinden er een mooie boekenlijst die hen op het lijf geschreven is. Bijvoorbeeld de lijst van Julie die graag verhalen leest die echt gebeurd kunnen zijn, of die van Lucas die alleen maar informatieve boeken leest.'

'Eén keer per jaar krijgen ze de opdracht om een boek te kiezen voor een klasgenoot. Na een kort interview over de leesvoorkeuren van hun klasgenoot gaan ze op de websites op zoek naar het geschikte boek. Dat ontlenen ze in de bibliotheek, pakken ze mooi in en in de klas worden de boekencadeautjes feestelijk uitgewisseld.'

'En … na elk leeskwartiertje houden we een boekenbabbel. Mond-aan-mond reclame is nog altijd de beste manier om een boek verkocht te krijgen. Trek na elk leesmoment een vraagje of opdracht uit de ‘boekenkletspot’ en je hebt een leesrijke traditie.'

'Als kers op de taart recenseren de leerlingen zelf een boek op de website ikvindlezenleuk.nl. Ze vinden het geweldig als ze hun recensie enkele dagen na het insturen zien verschijnen op de website tussen de recensies van leeftijdsgenootjes.'

'Ooit al eens een boekenruilbeurs georganiseerd op school? Dat is een schitterende leesbevorderende activiteit. Alle leerlingen brengen een recent uitgelezen kinderboek voor hun eigen leeftijd mee. In ruil krijgen ze een boekenbon die ze later op de dag kunnen gebruiken in de ‘boekenwinkel’ waar alle meegebrachte boeken mooi uitgestald zijn!'

Nadine Van Der Linden
Boekenjuf 1^ste graad op BSGO De Regenboog in Grimbergen

'Ik werk graag met activerende werkvormen. Bijvoorbeeld met strookjes waarop titels van boeken staan. Er speelt muziek en terwijl de leerlingen rondstappen geven ze de strookjes door en lezen ze wat erop staat. Wanneer de muziek stopt, gaan ze bij een kaft (zonder titel) staan die bij hun titel past. Of een leerling trekt een strookje, beeldt de titel uit en de anderen raden. Later bespreek je samen hun keuze en de keuze van de auteur.'

'Ook puzzelteksten werken goed. Op strookjes staan zinnen uit een verhaal, één zin per strookje. Elke groep krijgt zinnen die bij een prent horen. De leerlingen maken hiermee een passende tekst bij de prent. Alles is mogelijk! De verzonnen teksten worden voorgelezen en nadien lees ik het verhaal uit het boek voor. De leerlingen vinden het fijn om de vergelijking te maken. ‘Anders’ mag ook. Je kan ook differentiëren met korte, makkelijke of juist uitdagende zinnen.'

'Deze werkvormen zijn ideaal om leerlingen actief te betrekken die moeilijk lezen en zich graag verstoppen. Ze ondervinden snel dat er geen fouten kunnen gemaakt worden. Ik leg geen nadruk op prestatie en evaluatie, maar wel op leesplezier.'

'We zetten stappen door samen lezen en genieten. Het groepsgevoel is permanent aanwezig omdat we vrij kunnen praten over verhalen. De leerlingen zijn op hun gemak en ook zwakkere lezers willen spontaan luidop lezen. Ze overwinnen angsten en onzekerheden zonder het te beseffen.'

Het leesplezier aanwakkeren. Dat was de voornaamste doelstelling van het dynamoPROJECT van de Gemeentelijke Basisschool Brugge-Noord. De school kreeg hiervoor jeugdschrijvers Marc De Bel en Inge Bergh over de vloer. Met deze laatste stak illustratrice Bianca Scholten de koppen bijeen om samen met de leerlingen zelf een boek te maken. Lees het volledige verhaal.

Of doe zoals de Vrije Basisschool Sint-Pieterscollege in Jette. Zij vertrokken vanuit het boek Diepzeedokter Diederik van Leo Timmers. Met Katrien van muziekcompagnie Rizotto en regisseur Barbara onder de arm maakten ze er een heuse schoolmusical van. Ontdek hun project.

Ontdek onze praktijkvoorbeelden en lees meer inspirerende verhalen van leerkrachten. Je kan er filteren op thema en onderwijsniveau.

Nancy Ver Elst
Laureaat Beste Boekenjuf 2016 en leerkracht 3^de kleuterklas op Sint-Lukas Basisschool in Schaarbeek

'Als we met de klas naar de bib gaan, komen ouders mee. Tijdens de Voorleesweek lezen ze in hun moedertaal, en we nodigen hen tijdens de Jeugdboekenmaand uit om naar de themaduik of het slotmoment te komen. Daar brengen de leerkrachten of de leerlingen een verhaal uit een prentenboek als een toneelstukje.'

'Op de schoolwebsite posten we foto’s van de kamishibaiverhalen die de leerlingen zelf maken. De leerlingen kijken vaak naar geanimeerde digitale prentenboeken die een succes waren in de klas. Elk thema in de klas vertrekt immers vanuit een boek!'

'We vragen aan de leerlingen om een prentenboek in hun moedertaal mee te brengen naar de klas. Zo geven we erkenning aan hun eigen taal en cultuur. De leerlingen krijgen meer zelfvertrouwen, beleven veel leesplezier en zijn gedreven om het te vertalen naar het Nederlands voor hun leerkracht en klasgenoten. Ik doe dan alsof ik het verhaal niet goed begrijp. Zo trigger ik hen tot een betere uitleg in het Nederlands.'

'Het lezen buiten schooltijd stimuleren is geen evidentie. Vroeger stak ik veel tijd in verteltassen en boekenkoffers en heb ik er ook een aantal samen met de ouders gemaakt. Vandaag merk ik dat ouders meer interesse tonen voor wat de kinderen zelf in elkaar geknutseld hebben. Dat geeft meer kansen om het verhaal thuis gemotiveerd te vertellen. Bijvoorbeeld een zelfgemaakt masker van een personage dat ze nagebootst hebben tijdens drama, hun zelfgemaakte schimmenspelfiguur, hun geboetseerde 3D-dier uit hun tafelpoppenkast …. Daaruit heb ik geleerd dat een mooi afgewerkte boekenkoffer niet opweegt tegen een doorleeft exemplaar gemaakt door de leerlingen.'