Overslaan en naar de inhoud gaan
Aanmelden
Home

Hoofdnavigatie

  • Home
  • Activiteiten
  • Cultuurpartners
  • Scholen
  • Ondersteuning
    • dynamoOPWEG
    • dynamoPROJECT
    • Kunstkuur
  • Acties
    • Cultureel bewustzijn
    • Beste Boekenjuf/meester
    • Poëziesterren basisonderwijs
    • Poëziesterren secundair onderwijs
    • Netwerk Lezen op School
    • Inspiratiedag
    • Cultuurdagen
    • Dag van de Cultuureducatie
    • Cultuur en onderwijs
    • Erfgoedweek
  • Inspiratie
Zoeken
Sluit zoekvenster
Sluit zoekvenster

Kruimelpad

  1. Home
  2. 5 sleutels voor effectief begrijpend lezen

5 sleutels voor effectief begrijpend lezen

Begrijpend lezen is een heel belangrijke vaardigheid voor succes in onderwijs, deelname aan de samenleving en levenslang leren. Daarom publiceerde de Vlaamse Onderwijsraad de praktijkgids Sleutels voor effectief begrijpend lezen. Door geïntegreerd met de vijf sleutels aan de slag te gaan, help je je leerlingen in het leren begrijpend lezen en bied je hen maximale kansen om vaardige lezers te worden. 5 leerkrachten uit de praktijk tonen je hoe zij de sleutels integreren in hun lessen.

 

1  Sleutel ‘functionaliteit’

Zorg voor uitdagende, betekenisvolle leesopdrachten. Leerlingen lezen met een concreet doel en de teksten sluiten aan bij hun leefwereld en hun interesses.

 

‘Elf, hoe kan het dat ik vooruit gegaan ben voor lezen? Wij oefenen toch nooit?’ Deze vraag kreeg ik onlangs van Adam. Lezen kost hem veel moeite, hij heeft er naar eigen zeggen een hekel aan. Toch leest hij veel. ‘Wat doe je dan in de vrije leestijd?’, vraag ik. Hij is fier dat hij me al de hele tijd ‘fopt’. In de vrije leestijd kijkt hij alleen naar de prentjes zegt hij. ‘En waarover heb je dan zoveel te vertellen aan je leesvriend? Hoe kom je dan te weten wat er juist op de prentjes staat?’ ‘Dat staat er toch onder!’ Hij glundert. Ook dat had ik niet in de gaten. ‘Dus op dat moment lees je …’.

Daar moet hij even over denken. Nu voelt hij zich beetgenomen, maar hij geeft toe dat ik dat goed bedacht heb. Hij leest zonder het te beseffen. En op deze manier vormt het dan ook geen bedreiging voor hem. Als getalenteerde toekomstige kok volgt hij vlotjes de recepten. De groenten voor de soep die hij maakt, zijn gezaaid volgens de instructies op het zakje.

In de wekelijkse voorleesronde waarbij hij in een klas naar keuze mag voorlezen, leest hij graag zijn zelfgeschreven vrije teksten voor. Hij wil zijn verhaal delen met de anderen. Met het voorlezen van de teksten van ‘de kleintjes’ die zelf nog niet kunnen lezen, wil hij ook wel eens helpen. Maar lezen doet hij nooit. En toch is hij vooruit gegaan voor de test. Niet te begrijpen!

Elf Albrecht, Beste Boekenjuf 2015 en leerkracht, De Sassepoort/Spoor 9 - Gent 

 

2  Sleutel ‘strategie-instructie’

Bied tools aan die leerlingen kunnen inzetten om tot leesbegrip te komen. Dit maakt van hen strategische en actieve lezers. De rol van de leerkracht hierin is cruciaal. Het start met het op zoek gaan naar sterke teksten.

 

Hoe uitnodigend kan de kaft van een boek wel niet zijn? Denk maar aan de dichtbundel Laat een boodschap achter in het zand van Bibi Dumon Tak of aan het informatieve boek Monsterlijke microben van Marc Van Ranst en Greet Bouckaert waar de grappige tekeningen, de titel en ondertitel de nieuwsgierigheid zo wekken.

Ik kies wekelijks een tekst die aansluit bij de actualiteit. Dit zorgt ervoor dat leerlingen gemotiveerd zijn. Een blik op de foto, op de titel en op de tussentitels nodigt hen uit om te voorspellen.

Leerlingen delen hun voorkennis. Die informatie komt in sleutelwoorden aan bord. Als leerkracht lees je de inleiding van het artikel hardop voor en onderbreek je jezelf af en toe omdat je dat wat zich in je hoofd afspeelt hardop denkt (modeling). Je stelt vragen, je heldert een moeilijk woord op … Zo leren je leerlingen hoe je een bepaalde strategie toepast. Daarna lezen ze de tekst individueel. Ze worden meteen uitgenodigd om actief te lezen. Je vraagt hen om aantekeningen te maken en om woorden die opheldering vragen te markeren. Een ? duidt aan dat die zin bij hen een vraag oproept … Daarna gaan je leerlingen in kleine groepjes aan de slag en buigen ze zich samen over de opdrachten. Ze gaan in dialoog, delen elkaars denkactiviteiten en leren van elkaar.

Ann Muylle, Beste Boekenjuf 2011, zorgleerkracht en leescoach, G.V.B. De Revinze - Torhout

 

Sleutel ‘interactie’

Zorg ervoor dat je leerlingen met jou in gesprek gaan over de tekst én dat ze onderling praten over de tekst. Bij beide worden de leerlingen uitgedaagd om de tekst actief te verwerken.

 

Ik doe op school aan Samen Lezen, dat is een niet schoolse manier met veel mogelijkheden. Daarbij schotel ik mijn leerlingen een rijke, sterke tekst voor. Ik lees voor, de leerlingen lezen in stilte mee of luisteren mee. Niemand leest de tekst al voorop. Ik bereid de tekst goed voor: hij wordt vooraf in drie à vier delen gedeeld en bij elk deel verzin ik goede, productieve, ervaringsgerichte en/of associatievragen. Deze trekken de leerlingen in het verhaal, maken dat ze het verhaal van binnenuit aanvoelen en begrijpen. Nadien sluit ik af met een bijpassend gedicht.

Je kan zelf op zoek gaan naar rijke teksten, maar het boek Lees je mee(r)? biedt alvast heel wat uren leesplezier voor kinderen vanaf het vierde leerjaar. De methode is natuurlijk ook geschikt voor jongere kinderen, ik kies dan eerder voor rijke prentenboeken.

Deze methode vraagt wel wat inspanning en je leerlingen zitten best in groepjes van maximum tien. Maar deze methode is héél effectief. De kinderen houden bovendien heel erg van deze vorm van lezen.

Marina Waterschoot, jurylid Beste Boekenjuf/Boekenmeester 2020 en leerkracht, Vrije Basisschool Heilige Familie - Berchem

 

4  Sleutel ‘leesmotivatie’

Autonome leesmotivatie betekent dat leerlingen willen lezen omdat ze dit betekenisvol en boeiend vinden. Probeer hier maximaal op in te zetten.

 

Leerlingen goed, betrokken én vooral ook graag leren en laten lezen is ze een gouden ticket voor het leven cadeau geven. Als leerkracht speel je hierin een bijzonder waardevolle én belangrijke rol. Samen met collega’s, ouders, bibliotheekmedewerkers … zorg je er namelijk voor dat ze dit ticket met open handen kunnen aanvaarden en hun leven lang stevig koesteren.

Om leerlingen graag te laten lezen is het vooral belangrijk om ook hun leesmotivatie te versterken, hun wil om te lezen. Uit onderzoek weten we dat leerlingen die graag lezen, meer betrokken zijn bij het lezen en beter lezen.

Inspelen op hun leesmotivatie kan je doen door in te zetten op autonomie (zelf aan de basis liggen of initiator zijn van je gedrag), verbondenheid (ervaring van erbij te horen, geliefd te zijn, goede relaties te hebben) en competentie (gevoel bekwaam te zijn, eigen capaciteiten te benutten). Concreet betekent dit dat je het leesvuur kan aanwakkeren door bijvoorbeeld ruimte te bieden en tijd te creëren voor lezen, samen met je leerlingen, ouders ... van je klas en de hele school een krachtige leesomgeving te maken met een rijk, gevarieerd en toegankelijk leesaanbod, een breed palet aan motiverende werkvormen te gebruiken, leerlingen ook handelingsbekwaam te maken in het zoeken en vinden van teksten die ze graag willen en kunnen lezen. Vooral belangrijk is ook dat je zelf model staat, jouw favoriete leestips deelt, voorleest en samen met je leerlingen leest. Wakker leesmotivatie aan, houd het leesvuur warm … en dan lezen we met z’n allen nog graag en gelukkig.

Iris Vansteelandt, jurylid Beste Boekenjuf/Boekenmeester 2020 en lerarenopleider en onderzoeker aan AP Hogeschool Antwerpen en de onderzoeksgroep Taal, Leren en Innoveren van Universiteit Gent

 

5  Sleutel ‘transfer’

Leerlingen krijgen de vaardigheid van begrijpend lezen pas onder de knie als ze de transfer kunnen maken naar andere leergebieden.

 

Verzin verwerkingsopdrachten die het begrijpend lezen uitdiepen. Je kan bijvoorbeeld bij het boek Hugo zet de boel op stelten een deel van het verhalen laten dramatiseren, bouw bij De Familie Boef en de gouddiamant in de techniekles een gevangenis, oefen bij Familie Slotje tijdens lichamelijke opvoeding hoe je geruisloos kan inbreken ondanks het lastige parcours of maak tijdens de les muzische vorming bij Als iemand ooit mijn botjes vindt een WANTED-poster!

Als je wil inzetten op wetenschappelijke thema’s kan je aan de slag met de werkvorm Concept Oriented Reading Instruction (Zie de praktijkgids Sleutels voor effectief begrijpend lezen). Leerlingen krijgen daarbij de kans om vanuit eigen interesse een onderwerp te kiezen en hier leervragen bij te stellen. Alle leeslessen worden aangepast aan het thema. De leerlingen gaan zelfstandig op zoek naar leesteksten om zo hun eigen leervragen te beantwoorden.

Maak ook de transfer binnen de school. Zorg voor een doorgaande lijn in aanpak en evaluatie van begrijpend lezen. Om verbinding te maken buiten de school kan je heel wat initiatieven op poten zetten: stimuleer leerlingen om thuis te lezen, nodig ouders of externen uit om voor te lezen in de klas, verwen leerlingen met een voorleesmoment tijdens de speeltijd, laat oudere leerlingen voorlezen bij jongere leerlingen, laat de kinderopvang/sportclub/jeugdbeweging leeskilometers maken, zet in op een intense samenwerking met de bibliotheek …

Kortom, grijp elke kans aan om de (begrijpend) leesvaardigheid voortdurend in te oefenen!

Iene Bocken, Beste Boekenjuf 2019 en Pedagogisch medewerker OVSG

Dien je eigen subsidieproject in
Onderwijsniveau
  • Basisonderwijs (lager en kleuter)
  • Buitengewoon basisonderwijs
  • Gewoon basisonderwijs (lager en kleuter)
  • Secundair onderwijs
  • Voltijds gewoon secundair onderwijs
Thema
  • literatuur en leesmotivatie
  • taal(bevordering) en taalstimulatie
Sleutelcompetenties
  • Nederlands
  • Cultureel bewustzijn
Schooljaar 2019-2020

Praktijkvoorbeelden

Toon alle praktijkvoorbeelden →
Leerling maakt scène klaar voor stop motion-filmpje

Anderstalige nieuwkomers leren zich creatief uitdrukken met theatertechnieken

De halftijdse onthaalklas voor anderstaligen van VBS Jan Rosier greep de kans om met theatermakers Amadeo Kollectif in zee te gaan rond creatieve expressie. Het resultaat? Samen theater maken, dwars door alle taalbarrières heen.

Lees meer
Leerling werkt aan muzieknummer op iPad

Songs & Beats leren BuSo-leerlingen plannen en samenwerken

Muziek, dat was het onderwerp waar de leerlingen van Sint-Gregorius in Gentbrugge vooral rond wilden bijleren in hun keuzemodule. De school zag hierin een uitgelezen kans om te werken rond planning en samenwerking: twee vaardigheden die niet evident zijn voor leerlingen met ASS. Samen met Tim Wuyts...

Lees meer
Leerling gaat creatief aan de slag met literatuur

Creatief omspringen met meertaligheid? Breng een schrijver in je klas!

In 2021 lanceerde de Vlaamse Gemeenschapscommissie Kunstenaars in de klas, een oproep om kunstprojecten te stimuleren in het Nederlandstalig secundair onderwijs. Een van de projecten die subsidies ontving, is de samenwerking tussen schrijver Arno Boey, het Atheneum Brussel en internationaal...

Lees meer

Leerkrachten én leerlingen ontdekken hun creativiteit tijdens Kunstkuur

Expertisedeling tussen leerkrachten. Muzisch sterker in de schoenen staan. De leerlingen laten kennismaken met de academie en met het plaatselijke Gemeenschapscentrum De Zeyp. Hun culturele blik verruimen. Hen de kans geven om hun creativiteit te ontdekken én te tonen… Het lijstje doelen waar de...

Lees meer

Het moois dat ontstaat als er ruimte is voor toeval en experiment

‘Vaak kiezen leraren op school nog voor sterk afgebakende muzische opdrachten. Dan is het fijn als zij én hun leerlingen, samen met een dko-docent, kunnen ontdekken wat voor moois er ontstaat als er ruimte is voor toeval en experiment.’ Aan het woord zijn Simon Vermeulen en Goedele Pauwelyn...

Lees meer

Nieuws in de kijker

dynamoPROJECT | 2000 euro voor een kunstenaar in je klas? Dien je aanvraag in t.e.m. 15 mei

Je wil een boek vertalen naar moderne dans? Je wil met je klas een eigen verhaal schrijven en kan daarbij de hulp...

Lees meer

WIN een auteurslezing rond Burgerschap

‘Een verhaal met een grote maatschappelijke urgentie’. Zo benoemt leerkracht Angelique Hoogstoel de lezing van Eva...

Lees meer

Inspiratiemoment ‘Vrienden voor het Lezen’

Welke acties en inzichten bevorderen de leesvaardigheid en leesmotivatie van kinderen en jongeren? Hoe zorg je binnen...

Lees meer

WIN het boek Diep in de zee

Deze kleurrijke verhalenbundel op rijm van Valerie Eyckmans en illustrator Ruth De Jaeger brengt vrolijke verzinsels...

Lees meer

'Hoe vind ik een geschikte partner voor mijn dynamoPROJECT?'

Die vind je via cultuurpartners op Cultuurkuur Je kan een culturele partner vinden in je buurt of een partner die naar...

Lees meer
Bekijk alles van nieuws

Nieuwsbrief

Schrijf meteen in en ontvang talrijke tips en inspiratie over meer en beter cultuuronderwijs op school, activiteiten, ondersteuningen en deadlines, praktijkvoorbeelden en onze evenementen. Je mag de nieuwsbrief twee keer per maand in je mailbox verwachten.

 
 

Door in te schrijven stem je in met de privacyverklaring.

Voetmenu

Voor scholen

  • Activiteiten voor jouw klas
  • Cultuurpartners ontdekken
  • Jouw schoolpagina
  • Gratis vervoer met De Lijn
  • Financiële steun voor jouw project
  • Samenwerking school en academie
  • Acties en evenementen
  • Inspiratie
  • Reviews van leerkrachten

Voor cultuurpartners

  • Zo start je op Cultuurkuur
  • Organisatiepagina maken
  • Activiteit toevoegen
  • Culturele bestemming worden
  • Scholen in de buurt zoeken

Over Cultuurkuur

  • Over het platform
  • Kalender
  • Veelgestelde vragen
  • Schrijf je in op de nieuwsbrief

Contacteer ons

  • mailContactformulier
  • phone02 553 96 63
  • Facebook Volg ons op Facebook (opent in een nieuw tabblad)

Vlaamse overheid

Departement Onderwijs en Vorming

Koning Albert II-laan 15, postbus 134

1210 Brussel

Cultuurkuur.be is een initiatief van CANON Cultuurcel i.s.m. publiq (opent in een nieuw tabblad)

© 2022 Cultuurkuur

  • Contact
Cultuurkuur

Cultuurkuur.be is een officiële website van de Vlaamse overheid

uitgegeven door Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming (opent in een nieuw tabblad)
Vlaanderen is cultuur en onderwijs