Art@deStart: een Kunstkuurbad in de school
Met de Kunstkuur Art@theStart bezegelen Basisschool De Start en de Kunstacademie Vlaamse Ardennen hun jarenlange samenwerking. De leerkrachten werken voor het vak muzische vorming drie jaar intensief samen. Meerdere klassen doen mee. Experimenteren, exploreren en expressie staan centraal.
Basisschool De Start wilde haar muzische vorming op een sterkere manier invullen. Met beeld werken lukte nog wel, maar wat met muziek, dans en woord? Er was duidelijk nood aan een domeinoverschrijdende aanpak. De KunstAcademie organiseerde al jaren workshops op de school. Een Kunstkuur was dus de volgende logische stap.
‘De samenwerking verloopt heel vlot’, zegt leerkracht dko Filip Vandemeulebroecke. ‘Directeur Paul Desmet is een man met een open hart voor kunst en cultuur. Hij heeft ons altijd overenthousiast ontvangen.’ De scholen vertrokken vanuit een gedeelde visie. De betrokken directies en leerkrachten zaten allemaal van bij de eerste ideeën mee aan tafel.
Interdisciplinaire aanpak
De vraag van de school sluit helemaal aan bij de octopusklassen waar de KunstAcademie mee werkt. In de eerste graad overlappen de domeinen woord, beeld, muziek en dans. ‘Vanuit exploratie zoeken we naar raakvlakken’, zegt Filip. ‘De kinderen worden ondergedompeld in een kunstbad van creatieve ervaringen.’ Veel opdrachten zijn gestoeld op de culturele vaardigheden van Cultuur in de Spiegel.
‘Tijdens mijn opleiding tot leerkracht was de aandacht voor muzische kennis vrij beperkt. De mensen van de kunstacademie hebben enorm veel toffe ideeën die ik wil meenemen in de lessen. Kunstkuur is een intensieve navorming.’
Samen met de collega’s van de Start staan de leerkrachten dko twee uur per week voor de klas. Elk trimester komen er andere klassen aan de beurt. De leerlingen werkten eerst rond individuele domeinen. Later maakten ze de stap naar interdisciplinaire creatieopdrachten.
Als derde partij kwam ‘Un Oeuf is Un Oeuf’ in beeld. Zij stelden op het einde van elk trimester een filmpje samen met de beelden die ze maakten tijdens de Kunstkuurlessen. Voor de scholen is dat een mooie manier om het project naar buiten toe te presenteren. De organisatie zal ook nog andere activiteiten organiseren, afhankelijk van de coronamaatregelen.
Groeiproces voor leerlingen en leerkrachten
Het proces is veel belangrijker dan het resultaat. Tijdens de lessen Kunstkuur is er geen prestatiedruk. ‘Het ene kind staat al verder in zijn culturele expressie dan het andere’, zegt Filip. ‘We gaan met de leerlingen op onderzoek en leggen linken met de buitenwereld. Ze mogen zelf exploreren binnen de opdrachten. Sommige kinderen bloeien helemaal open. Kunst en cultuur helpen met het opbouwen van hun identiteit en cultureel bewustzijn. Door Kunstkuur ontdekken ze hoe ze zichzelf kunnen uitdrukken en vinden ze sneller de weg naar het dko.’
Ook voor de leerkrachten is Art@deStart een groeiproces. Bij het begin van het project hebben ze zelfs hun sterktes en zwaktes opgeschreven en vergeleken. ‘Naast alle muzische expertise hebben we geleerd dat het soms goed kan zijn kinderen los te laten’, zegt juf Evelien, leerkracht 3de leerjaar . ‘Ze hebben die vrijheid nodig om echt op onderzoek uit te gaan. Van de leerkrachten dko horen we dat zij veel leren uit onze lesorganisatie en didactiek. Het is de perfecte wisselwerking.’
(Digitale) co-teaching
Door de coronacrisis moeten de leerkrachten creatief omgaan met co-teaching in het tweede jaar Kunstkuur. Op het moment van de fysieke les zelf is er nog maar één leerkracht dko aanwezig. Hij of zij geeft de les samen met de leerkrachten van de basisschool. Door een live verbinding te maken via een laptop kunnen de andere docenten online volgen. Tegelijk maken ze een observatieverslag van de kinderen.
‘Dat werkt heel goed!’, zegt Filip. ‘We zijn online ook een gezamenlijk document gestart. De leerkrachten van de basisschool geven een aanzet rond lesinhoud die aansluit bij de leerplandoelen. Wekelijks bekijken we dat digitaal met drie leerkrachten van de academie en maken we er een interdisciplinaire les van. Nadien geven we elkaar feedback via het document. Het is heel verrijkend om zo samen lessen uit te werken. We zijn evenwaardige partners. Ik ben zeker dat we het systeem zullen blijven gebruiken.’
Ook in het derde jaar van de Kunstkuur zal de co-teaching op een gelijkaardige manier verlopen. Dankzij de opgedane expertise van de voorbije twee jaren, zal de rol van de klasleerkrachten hierin gradueel groter worden.
Tips van leerkrachten Evelien en Filip
- Durf springen. Kies voor iets wat je niet kent. Je leert het meest van de domeinen waar je het minst van weet. Dat kan beangstigend zijn, maar je krijgt er veel voor terug.
- Observeer je leerlingen. Zet kinderen die heel creatief zijn samen in een groepje met leerlingen die nog wat meer ondersteuning nodig hebben.
- Betrek iedereen van bij het begin. Ruggensteun vanuit de directie is enorm belangrijk, maar ook in de rest van de school moet er echt een draagvlak zijn.
- Ga een engagement aan. Een Kunstkuur is een groot project en vraagt om betrokkenheid.
- Zie elkaar als volwaardige compagnons. Er is geen hiërarchie. Iedereen leert van elkaar.
- Wees niet bang van chaos. Durf kinderen los te laten. Laat hen experimenteren.
Culturele vaardigheden en dragers
Wil je meer inzetten op cultuur in jouw klas? Ontdek de theorie Cultuur in de Spiegel.
Culturele vaardigheden
waarnemen
- Dagelijkse gebruiksvoorwerpen in de klas: wat zijn ze? Wat doe je ermee? (Bv. Kartonnen dozen en recycling)
- Werken van kunstenaars bekijken voor de start van een knutselopdracht.
verbeelden
- Verzinnen/bedenken wat je nog allemaal kan doen met een kartonnen doos, behalve ze gebruiken als opslag.
- Sneeuwballengevecht improviseren terwijl er geen sneeuw ligt.
- Opdracht rond nonsenstaal. De kinderen schrijven een speech en tolken in nonsenstaal.
conceptualiseren
- Debatteren over het gebruik van kartonnen dozen.
- Na elke opdracht met de leerlingen reflecteren over wat ze gezien en gedaan hebben.
analyseren
- Link leggen tussen een kartonnen doos en het milieu.
- Leerlingen hun eindresultaat zelf laten beoordelen en bepalen wat ze de volgende keer anders zouden doen.
Dragers
lichaam
- tartoefening van een les: lichaamsdelen als marionet spannen en ontspannen.
- Elkaar ‘boetseren’ in de vorm van een sneeuwman en dan ‘smelten’.
- Dansen
- Inspelen op elkaars beweging, een soort vraag- en antwoord.
voorwerpen
- Dagdagelijkse voorwerpen met andere ogen bekijken
taal
- Opdracht rond nonsenstaal.
- Gedichtendag: bij drie verschillende gedichten doen de leerlingen een andere activiteit. Voorbeeld: een beweging bedenken bij een woord en dat zo presenteren.
Grafische tekens
- De kinderen kiezen een instrument en bedenken een zin die past bij het geluid daarvan. Daarna maken ze in kleine groepjes een symbooltje voor hun instrument dat ze gebruiken om de volgorde van de muziek te noteren op papier. De zinnen vormen samen een verhaaltje.