Boekenjuf Ann | In de Wereldbib vind je boeken uit alle hoeken van de wereld
‘Zonder Ann stonden we niet zo ver met ons leesbeleid’, zegt de directeur beslist. ‘En het straffe is dat ze hier nog maar twee schooljaren aan de slag is.’ Met enthousiasme en ervaring bracht ze de school op een nieuw leesspoor. Hoe pakte ze dat aan? En wat doet zo’n leesjuf in haar klas?
‘Ook leerlingen van het vierde leerjaar genieten nog van voorlezen’
15 jaar in een Antwerpse centrumschool met voornamelijk leerlingen die thuis geen Nederlands spreken, daar leer je wat van. ‘En dat geef ik nu hier in Turnhout door,’ zegt Ann. ‘Toen ik hier vorig jaar startte, stond het lees- en taalbeleid in zijn kinderschoenen. De klassen hadden heel weinig boeken. Dat vond ik erg. Daarom heb ik meteen mijn eigen bib naar hier verhuisd.’
Na een paar weken had ze een eerste gesprek met de directeur. ‘Toen heb ik gezegd: ‘Ik zie dat er hier weinig boeken zijn en dat is toch belangrijk.’ De directeur was meteen akkoord. Het talenbeleid is dan in snel tempo opgenomen.’ Waarom beginnen we niet met in elke klas elke dag te lezen? Dat was Anns eerste voorstel. Vanaf het schooljaar 2019-2020 deed de school, Heilig Graf, afdeling Nijverheidsstraat in Turnhout, helemaal mee met Kwartiermakers.
Katalysator van een leesbeleid
In het begin bleef ze liever wat low-profile. ‘Ik was bang dat collega’s dachten: ‘Die komt hier binnen en gaat het hier eens veranderen, se.’ Maar die angst was niet nodig. We hebben ook niet zomaar gedicteerd wat ze moesten doen. Nee, we hielden een personeelsvergadering rond leesbevordering en vroegen daar de input van de collega’s. Ik heb met hen een boekendans gedaan om hen op weg te helpen. Ze worden daar dus ook in ondersteund. ‘Zeg het als het te snel gaat’, zei ik dan tegen de collega’s. Ik ben niet het enige lid van de werkgroep rond taal. Ik ben wel de enthousiaste katalysator ervan.’
Wie is Ann Van Vugt?
School:
fulltime juf van het vierde leerjaar op het Heilig Graf, afdeling Nijverheidsstraat in Turnhout.
Favoriete kinderboek:
Koning van Katoren van Jan Terlouw
‘We gaan om de vijf, zes weken naar de bib. Elke leerkracht heeft een klaskaart, zodat elke leerling twee boeken kan kiezen. Die boeken worden op de vensterbank gezet zodat de hele klas erin kan snuisteren. Ook de Voorleesweek, Poëzieweek, en de Jeugdboekenmaand volgen we. We stellen dan met enkele collega’s een werkgroep samen om een actie op schoolniveau te organiseren. Ik vraag dan altijd of ze in hun klas zelf nog iets extra’s willen voorzien.’
Elke leerkracht mocht in zijn klas ook investeren in kastjes of bakjes om een leeshoek en klasbib te organiseren. Ann: ‘Daar begint het mee en daarom heb ik erop gehamerd. Een klasbib kan je niet van de ene dag op de andere verwezenlijken, maar ik zie het in de hele school groeien. Dit jaar heeft elke leerkracht met het sint-budget voor de klas boeken besteld. Het is een teken dat het nieuwe beleid aan het doorsijpelen is, en dat doet mij plezier. Collega’s komen ook vaak vragen ‘Wat kunnen we nog doen?’ Of ‘Ik ga dat doen, denk jij nog ergens aan?’ Zo weet ik dat het geapprecieerd wordt.’
‘Door zelf enthousiast over boeken te vertellen en de spanning op te bouwen tijdens het voorlezen, krijg ik de leerlingen echt wel warm om te lezen’
In de boekenkast van juf Ann
- De grootste ettertjes van de wereld van David Walliams, Clavis
- Guinness world records , De Fontein
- Wie heeft het gedaan?: 25 Mysteries om op te lossen van Ana Gallo, Clavis
- Mamavan Hélène Delforge, Clavis
- De jongen achter in de klasvan Onjali Q. Raúf, Lemniscaat
Van klas- tot wereldbib
In de boekenhoek van haar eigen klas staat onder meer een draaimolentje met poëziekaarten dat de leerlingen leuk vinden. ‘Ik probeer hen te laten genieten van alle soorten boeken en lectuur. Ik maak de boekenhoek zo aantrekkelijk mogelijk en luister naar wat de leerlingen leuk vinden. Die boeken probeer ik dan in de bib te halen om ze meer in deze klas te hebben. Ik vind het ook fijn om boeken te hebben die gekoppeld zijn aan het thema dat we op dat moment in wereldoriëntatie behandelen. Tijdens de vogeltelweek stonden hier bijvoorbeeld veel boeken vol vogels zodat we ze beter konden herkennen.’
Ook in de gang zijn er de twee leeshoeken die stilaan uitgroeien tot een Wereldbib. Je vindt er boeken over andere godsdiensten en culturen, prentenboeken over vluchtelingen, diversiteit, veel boeken in andere talen ook. Ann: ‘We vragen aan ouders die op vakantie gaan om boeken in hun thuistaal mee te brengen. De school betaalt die terug. Leerlingen grijpen ernaar, al kennen ze de taal niet. In het Afrikaans hebben we bijvoorbeeld Klein wit vissie en dan vergelijken ze dat met ons Klein wit visje. Of een leerling leest een boek in zijn thuistaal en vertelt erover in de klas in het Nederlands. De Wereldbib mag altijd gebruikt worden: tijdens Kwartierlezen, door de anderstaligen, maar ook tijdens andere vakken zoals godsdienst, wereldoriëntatie ... Het oudercomité gaat nu investeren in meubilair en de inrichting met wiebelplankjes en tapijt. Heel fijn dat zij ons daarin steunen.’
‘We koppelen boeken aan de thema’s van wereldoriëntatie. Tijdens de vogeltelweek stonden hier bijvoorbeeld veel boeken vol vogels zodat we ze beter konden herkennen’
Straf in samenwerken
‘We werken samen met de bib en niet alleen om met de leerlingen een bezoek te brengen. De leerkrachten mogen er in het begin van het schooljaar een boekenpakket samenstellen. Die 100 boeken mogen een heel schooljaar lang in de klas blijven staan. Dat hielp om snel een groot boekenaanbod in de klas te krijgen.
Verder werken we samen met het centrum voor basiseducatie. Daar leren volwassenen Nederlands. De cursisten lezen in onze klassen voor in hun thuistaal en vertalen dat dan naar onze leerlingen. Dit jaar heb ik voorgesteld om onze leerlingen ook eens aan hen te laten voorlezen. Voor de bovenbouw zou dat een leuke oefening kunnen zijn. Door Elkaar is dan weer een partner die werkt met anderstaligen en diversiteit. Bij hen kunnen we voor tips rond anderstaligheid en analfabetisme aankloppen. Ook de samenwerking met de lerarenopleiding is op dat vlak zinvol. We kunnen gezinnen aanmelden die nood hebben aan ondersteuning thuis: hoe leer je thuis studeren, hoe lees je voor? Leerkrachten in spe komen dan bij die gezinnen thuis.’
‘Elke leerkracht bestelt met het sint-budget boeken voor de klas. Dat is een teken dat het nieuwe beleid aan het doorsijpelen is’
Lestips van juf Ann
- Onderleggers
We werken met onderleggers. Elke leerling heeft er een op zijn bank. Die staat vol met leuke weetjes over het thema waar we mee bezig zijn, bijvoorbeeld het dierenrijk. Regelmatig worden de onderleggers gewisseld.
- Modeling
Als leerkracht doe ik bepaalde denkprocessen hardop voor aan de leerlingen. Zo worden die vaak impliciete en daardoor onzichtbare vaardigheden voor de leerlingen duidelijker. Ik fungeer dus als een model voor de leerlingen. Ik denk hardop na over wat ik denk, stel impliciet of expliciet vragen aan mezelf en beantwoordt die vragen ook zelf. Zo laat ik de leerlingen zien op welke manier hij gegevens uit de tekst met elkaar combineert; hoe hij zijn eigen kennis over het onderwerp van de tekst inschakelt en hoe hij oplossingen voor een bepaald probleem bedenkt. Over welk dier gaat het verhaal? Waar is …? Wat is het verschil tussen … en … ? Hoe komt het dat …? Wat zou … kunnen doen om …? … Ik verplicht mezelf ook om mee te lezen, ook al liggen er stapels verbeterwerk. Ook zo ben ik model voor hen. Door zelf met leerlingen mee te lezen, toon ik hoe belangrijk en leuk ik het vind. Lees meer over leesstrategieën op cultuurkuur.be/leesstrategie
- Vijf op een rij
Een werkvorm als Vijf op een rij stimuleert ouders om thuis het lezen op te volgen. Dit is een eenvoudige leesbingo met opdrachten als ‘Ik lees 15 minuten met een muts op’ en ‘Ik lees 15 minuten onder de tafel’. Een ideetje van Aidan Chambers! Op zoek naar inspiratie? Op KlasCement vind je heel wat voorbeelden van collega’s via het trefwoord leesbingo. Er zit er zelfs eentje met Halloweenthema tussen!
- Boekenrestaurant in de refter
Het boekenrestaurant is een leuke werkvorm om snel veel nieuwe boeken aan te prijzen. We doen het meestal in de refter, dat maakt de logistiek gemakkelijk. Aantrekkelijk maak je het door ook letterkoekjes op de tafels te leggen! Zo ga je te werk: Leg op ieder tafelgroepje een tafelkleed en kies van te voren een aantal bedienden uit. Zij serveren aan ieder groepje een dienblad met allerlei verschillende boeken, de boeken kunnen eenzelfde thema hebben, maar dat moet niet. De leerlingen mogen nu van de boeken ‘proeven’, ze bekijken de boeken en noteren welke boeken ze graag willen lezen. Na vijf minuten gaat er een kookwekkertje en worden de boeken weer op de schaal gelegd. De schalen worden per groepje gewisseld en het ‘proeven’ begint opnieuw. Nadat de leerlingen alle boeken hebben bekeken maken ze een top drie van hun favoriete boeken. De lijstjes worden ingeleverd en iedere leerling krijgt een gekozen boek. Meer tips om kennis te maken met nieuwe boeken? Die vind je op cultuurkuur.be/dagnieuweboeken.
Enthousiasme stimuleert
En in haar klas? ‘Ik probeer heel veel. Ik doe de typische werkvormen: blind date, boekenrestaurant, een pluim geven aan een boek … Een leerling die enthousiast is over een boek, stimuleert klasgenoten om het ook te lezen. En door zelf enthousiast over boeken te vertellen en de spanning op te bouwen tijdens het voorlezen, krijg ik de leerlingen echt wel warm om te lezen. Als ik ze laat proeven van stripgedichten, weet ik dat er zijn die die boeken uit het rek zullen vissen. Van mij mogen ze lezen wat ze willen, het moet niet volgens leesniveau of zo.’
Veel van de activiteiten die ze doet, krijgen een plek op Facebook en in de schoolnieuwsbrief. Zo kunnen ouders de acties volgen. ‘Ik blijf het ook herhalen op infoavonden voor ouders: lees voor. Dat blijft belangrijk. Ook in een vierde leerjaar. Prentenboeken zijn niet alleen voor kleintjes. Te vaak stopt het voorlezen als kinderen zelf kunnen lezen, al merk ik dat leerlingen in mijn vierde er echt nog van kunnen genieten. Als ik hoor dat de dochter van een collega drie boeken kreeg voor haar verjaardag, dan maakt mijn hart een sprongetje. Omdat ze dat zelf leuk vindt, maar ook omdat anderen eraan denken om een boek cadeau te geven.’
De Beste Boekenjuf/meester van het jaar
De prijs voor de Beste Boekenjuf/Boekenmeester beloont leerkrachten (kleuterschool en basisschool) die een concrete en dagelijkse inzet tonen voor leesbevordering en het werken met kinderboeken in de klas. In het magazine brengen de kandidaten hun verhalen en je vindt er massa's tips en tricks rond lezen en leesplezier in de klas.
CANON Cultuurcel en de Groep Kinderboekenuitgevers zoeken een juf of meester, zorgleraar of -coördinator uit het basisonderwijs (kleuter- en lager) die zich inzet voor leesbevordering en werken met kinderboeken aanmoedigt.
Nomineer jouw kandidaat
Wie besmet jou met zijn of haar passie voor (voor)lezen? Wie vult de boekenhoeken op school met een rijk en recent aanbod? En wie wakkert in jouw team het leesvuur aan? Kortom, welke juf of meester heeft op jouw school het grootste hart voor boeken? Ken jij zo iemand? Nomineer je kandidaat via boekenjuf.be.