Boekenjuf Els | ‘Zoek het niet te ver. Lezen schuilt vaak in een klein hoekje’
Als kind was Els De Latter een ‘leesstrever’. Net als Roald Dahls Matilda. ‘Ik spiegelde me aan haar. Tot de telekinese toe’, lacht de Boekenjuf van 2024. ‘Ook de speciale band tussen leerling en juf vind ik mooi in dat boek.’ Samen met haar diverse leerlingengroep wil Els school maken. Dat doet ze met boeken als spiegels, waarin leerlingen herkenning en leesmotivatie vinden. En met boeken als vensters op een ongekende wereld.
‘Soms is een boek als een Zwitsers zakmes: je kan er elk leerplandoel Nederlands aan koppelen. Er was eens misschien van Kamiel De Bruyne is er zo eentje. Ik lees eruit voor en laat leerlingen nadien in groepjes nadenken of het verhaal al dan niet waar is. Ze formuleren argumenten en stellen hun conclusie voor. Soms zoeken ze nog extra informatie op of schrijven ze een gelijkaardig verhaal over zichzelf. Zo goed als alle doelen Nederlands komen dan aan bod.’
Wie is Els De Latter?
School: SBS Freinetschool De Loods in Gent
Functie: juf in het derde en vierde leerjaar
Favoriete kinderboek:
Matilda, Roald Dahl
‘Voorlezen is sowieso een van mijn stokpaardjes. Voorleesweek hier op school? Die leeft een hele maand. Boeken met korte verhalen zijn ideaal voorleesvoer. De avonturen van de dappere ridster van Janneke Schotveld haal ik geregeld boven. En daar hoort altijd een leerling bij die het verhaal uitbeeldt. Ook Gozert van Pieter Koolwijk leeft al een heel schooljaar in onze klas. Zo’n lang verhaal zorgt voor gezellige voorleesmomenten. Zelfs op zeeklassen. “Missie afbreken” hoor ik soms op de speelplaats. Geweldig als een quote uit een boek zo begint te leven!’
‘Van het vaste leeskwartier hebben wij een leeshalfuur gemaakt. Zie het als een combo van kwartierlezen en LIST-lezen. Ik lees eerst een stuk uit een boek voor. Dan geef ik een leesvraag mee, zoals “Wat zou de favoriete plek van je hoofdpersonage kunnen zijn?” Op die vraag proberen de leerlingen een antwoord te bedenken, terwijl ze zelf lezen. Uiteraard praten we over hun antwoorden in duo’s of met de hele klas na.’
'Als je thuis genoeg boeken, blaadjes en raadsels laat slingeren, dan kom je sneller tot lezen dan je denkt.’
‘Die leeshalfuren zijn ook voor mezelf een rustpunt in de lesdag. Met een jazzmuziekje op de achtergrond en een koffie in de hand loop ik rond voor individuele gesprekken of lees ik zelf. Dan kijk ik naar die 24 leerlingen die allemaal rustig over een boek gebogen zitten en denk ik: dit is de mooiste job ter wereld.’
Boekenbabbels
‘Praten over boeken is in mijn ogen de beste leesbevordering. Gewoon tijd maken om te babbelen over wat ze aan het lezen zijn, het boek aan elkaar voorstellen, in de kring enthousiast aanhalen welk boek je zelf aan het lezen bent … Zo leven boeken veel meer en merk je vaak een grotere motivatie om ook dat ene boek te lezen. Het is dus niet heel ingewikkeld.’
'Hoe meer ze in boeken opzoeken, hoe meer die boeken beginnen te leven.’
‘Ook intensief bezig zijn met een inhoudelijk thema en daar veel boeken aan koppelen, zorgt voor veel leesmotivatie. Voor een project rond Egypte vertrokken we vanuit een onderzoeksvraag. Het antwoord mochten de leerlingen alleen in boeken opzoeken. Geloof me, dat is moeilijker dan op een tablet. Maar hoe meer ze zochten en lazen, hoe meer die boeken begonnen te leven. Bovendien hebben ze met alle gevonden info ook een docutoneel gemaakt.’
Toegankelijke schoolbib
‘We hebben veel boeken in onze klas, maar ook in de Leezy-hoek, onze schoolbib, kunnen leerlingen boeken uitlenen. Die staat op een centrale, toegankelijke plaats. Zo maken we meteen duidelijk dat de school inzet op taal en lezen. Het levert ook mooie verrassingen op: een leerling die in de klas meer rondkijkt dan leest, blijkt in de Leezy-hoek spontaan en op een lieve, goede manier voor te lezen aan kleuters.’
‘Ik heb veel tijd besteed aan boeken labelen en de uitwerking van een uitleensysteem voor de Leezy-hoek. Toch benadruk ik graag dat alles de kracht van een team is. Als je de enige trekker bent, dan laat je het na een tijdje ook los.’
In de boekenkast van Els
- Briefjes voor Pelle, Marlies Slegers, Uitgeverij Luitingh-Sijthoff
- Avonturen van de dappere ridster, Janneke Schotveld, Van Holkema & Warendorf
- Er was misschien eens : 20 verhalen die waargebeurd zijn. Of niet?, Kamiel De Bruyne, Pelckmans
- Gozert, Pieter Koolwijk, Lemniscaat
- Heel heel heel vies boek, Edward van de Vendel, Querido
- Vandaag houd ik mijn spreekbeurt over de anaconda, Bibi Dumon Tak, Querido
‘Mogen we nieuwe boeken aankopen, dan beslissen we ook samen met de leerlingen wat we bestellen. We kijken op Boekenzoeker, vragen ons af wat we al hebben, wat niet en wat we graag lezen. Iedereen doet suggesties. Samen met de leerlingen school kunnen maken, vanuit gelijkwaardige posities. Dat is mijn manier van lesgeven.’
‘Ook belangrijk bij de aankoop: diversiteit in boeken, dus met hoofdpersonages die niet per se blank en hoogopgeleid zijn. Je vindt ze gelukkig steeds meer. Ze zorgen ervoor dat ook een moslimkind herkenning in een goed verhaal vindt. Die spiegels zijn net zo belangrijk als de vensters die een ruime blik op de wereld bieden.’
‘Verder zorg ik er ook voor dat elke leerling een boek op zijn leesniveau vindt, maar ook dat hij er een inhoudelijke klik mee heeft. Moeizame lezers willen echt iets anders dan ‘Miep eet koek’. Vlotte, leuke, behapbare boeken als Heel heel heel vies boek en Miss Eenhoorn van Edward van de Vendel doen trouwens in de hele klas de ronde, niet alleen bij de moeizame lezers.’
Van licht depressief naar strijdvaardig
‘Onze school heeft een leesbeleid dat kadert binnen een ruimer talenbeleid. Toen we meer diversiteit, meer meertaligheid zagen, zijn we vormingen beginnen te volgen, informatie gaan zoeken, ouders gaan bevragen … Taal vinden we een belangrijke sleutel om als mens te kunnen functioneren in de maatschappij: je moet jezelf kunnen uiten en informatie begrijpen. Je moet bovendien ook goed in je vel zitten om tot leren te komen. Op die overtuiging is ons lees- en talenbeleid gestoeld.’
‘Een van onze prioriteiten was het technisch lezen. We hebben op dat vlak heel wat inspanningen gedaan. Die loonden, maar nu merken we dat we weer op een plafond stoten en een tandje bij moeten steken. Daarom las ik Technisch lezen in een doorlopende lijn. Eerst werd ik licht depressief, nadien strijdvaardig (lacht). Ja, we moeten als school weer meer expliciet aan technisch lezen doen. Ik zet nu elke week een leesmoeilijkheid in de kijker. Die herhalen we regelmatig.’
Ups en downs
‘Ouderbetrokkenheid? Dat is een verhaal van ups en downs. Op concrete vragen gaan ze makkelijk in. Zo lazen de ouders van de ouderraad bij de start van Jeugdboekenmaand voor aan de schoolpoort. We organiseerden ook een minder succesvolle sessie rond voorlezen voor ouders. Twee jaar geleden, bij de start van het schooljaar, kwam iemand kort het belang van lezen en voorlezen thuis uitleggen. Zo sijpelt hopelijk het besef in dat lezen niet enkel iets is wat op school gebeurt, maar heel graag ook thuis.’
'Praten over boeken is in mijn ogen de beste leesbevordering.’
‘Dat thuis lezen wordt in de hoofden van ouders al snel een grote opdracht. Maar lezen schuilt ook in een klein hoekje. Als onze peutertjes naar het toilet gaan, moeten ze op een bankje wachten. Daar staat nu ook een bak met prentenboeken. Nu zitten ze te bladeren terwijl ze wachten. Dus als je genoeg boeken, blaadjes en raadsels laat slingeren thuis, dan kom je sneller tot lezen dan je denkt. Je moet het echt niet te ver zoeken.'
Lestips van Els
- Een meter of peter voor elk nieuw boek
‘Een nieuw boek stel ik kort voor in de klas. Eén leerling mag het als eerste lezen en promoot het nadien in de klas. Op een forum met de hele school krijgen die boekenpeters of -meters een diploma. Hun foto komt in de bib en in het boek komt er een sticker met hun naam. Zo weet iedereen bij wie ze terechtkunnen als ze inhoudelijke vragen hebben. Het is een leuke manier om nieuwe boeken te introduceren.’
- Een leescoach voor elke leerling
‘Op schoolniveau werken we in het eerste en tweede leerjaar met een leescoach. Zo zorgen we ervoor dat elke leerling een volwassene heeft die kan helpen met lezen. Lukt dat thuis? Fijn. Als dat niet zo is, dan wordt er op school met de leerling gelezen, door een leerkracht, door een oudere leerling of door een vrijwilliger van een huiswerkbegeleidingsorganisatie. Zo lezen die eerste lezers nog elke dag naast de les.’
- Stuur eens een mail naar de schrijver of illustrator
‘Het ei van oom Trotter heb ik net niet helemaal voorgelezen. We hebben toen zelf een vervolgverhaal geschreven. Dat hebben we naar Marc de Bel gemaild. Toen die antwoordde, wou iedereen een boek van hem lezen. Hetzelfde gebeurde met de illustrator van Morris, Sebastiaan Van Doninck. Zijn antwoord bracht de leerlingen in de zevende hemel.’
De Beste Boekenjuf/meester van het jaar
De prijs voor de Beste Boekenjuf/Boekenmeester beloont leerkrachten (kleuterschool en basisschool) die een concrete en dagelijkse inzet tonen voor leesbevordering en het werken met kinderboeken in de klas. In het magazine brengen de kandidaten hun verhalen en je vindt er massa's tips en tricks rond lezen en leescompetenties in de klas.
Beste Boekenjuf/meester is een initiatief van CANON Cultuurcel in samenwerking met Iedereen Leest en Vlaamse kinder- en jeugdboekenuitgevers.
Nomineer jouw kandidaat
Wie besmet jou met zijn of haar passie voor (voor)lezen? Wie vult de boekenhoeken op school met een rijk en recent aanbod? En wie wakkert in jouw team het leesvuur aan? Kortom, welke juf of meester heeft op jouw school het grootste hart voor boeken? Ken jij zo iemand? Nomineer je kandidaat via Cultuurkuur.