Boomwackers, grafische partituren en zelfgemaakte snaarinstrumenten. Zo klinkt klassieke muziek bij kleuters
De kleuters van Groeneboomgaard, de wijkafdeling van Vrije Basisschool KoHa Sint-Anna in Hamme, zijn grote fans van klassieke muziek geworden. Ze luisterden, musiceerden, zongen en maakten hun eigen snaarinstrument. Ze schilderden op muziek, leerden grafische partituren lezen, kregen verhalen voorgelezen, dansten, speelden poppenkast ... ‘Na dit dynamoPROJECT zal Beethoven nooit meer hetzelfde zijn.’
TatataTAAA! TatataTAAA! De vijfde symfonie van Beethoven schalt door de klas en de kleuters luisteren met rode wangetjes. De meesten onder hen hebben dit soort muziek nog nooit gehoord en ze staan duidelijk in bewondering voor de imposante klanken. Straks mogen ze zelf aan de slag met boomwhackers, instrumenten en een grafische partituur op hun maat: dan kunnen ze ze zich even heel echte muzikanten wanen.
Nieuwe expertise
Juffen Els Michiels en Ann Moens zijn al even enthousiast over hun dynamoPROJECT als de kleuters zelf. Els: ‘We hebben vorig jaar al eens met Sophie Pelgrims samengewerkt voor een project over Afrika. Nu wilden we graag iets doen met klassieke muziek.’ Waarom? Heel simpel: ‘Het is een keer iets helemaal anders dan anders, Ann en ik vinden het een interessant thema en Sophie brengt expertise naar de klas die wij niet hebben. Ik speel wel blokfluit en xylofoon, maar daar stopt het. Een viool kan ik hooguit tonen. Sophie laat de kleuters alle instrumenten die ze meebrengt horen en zelf vasthouden. Zo trekt ze ze echt de muziek in. De leerlingen vinden het geweldig en voor ons als leerkrachten is het boeiend om nieuwe dingen te leren.’
Onderdompeling
Ann, Els en Sophie kozen voor een kort en krachtig project, een ware onderdompeling in de klassieke muziek. Sophie kwam zes halve dagen naar de klas. Tussendoor gingen de kleuterleidsters door met het thema. Zo betrokken ze alle leerdomeinen bij het project. Kleuren, tellen, ordenen van klein naar groot, ritme, schilderen, dansen … alles vormde één geheel. Sophie: ‘Ze oefenden bijvoorbeeld ook de liedjes die ik aanbracht, zodat ze die elke keer als ik er was weer beter kenden. Het waren intensieve weken, maar zo hou je een project ook warm, natuurlijk.’
Vóór de eerste sessie met Sophie hadden de juffen hun kleuters al het prentenboek De vuurvogel voorgelezen en hadden ze samen naar de bijhorende muziek van Stravinsky geluisterd. ‘Daar hebben ze al heel erg van genoten’, vertelt Ann. ‘We hebben ook de balletvoorstelling bekeken. Die dansten ze volop mee en deden ze achteraf na.’ Ook de muzikale Disneyfilm Fantasia kwam aan bod. De dans van de flamingo’s inspireerde tot een eigen choreografie. Trippelende pootjes in de muziek zetten ze om tot stempelen op papier. Enzovoort.
‘Alle muzikale bagage die de kleuters in hun rugzak gestopt kregen, dragen ze voortaan met zich mee.’
In de rugzak
‘Ik bracht elke keer een ander instrument mee’, vertelt Sophie. Zo leerden de kleuters hoe een echte viool klinkt, maar ook hoe je die vasthoudt en dat je erop speelt met een strijkstok van paardenhaar. Dankzij hun eigengemaakte snaarinstrumenten en een xylofoon van waterflesjes leerden ze verschillen in toonhoogte kennen. Aan de hand van een poppenkastspel leerden ze de sfeer van muziek aanvoelen en een nieuw personage introduceren wanneer die sfeer veranderde.
‘Ze leren alles op hun niveau, maar doen het met heel veel goesting. En alle muzikale bagage die ze in hun rugzak krijgen, dragen ze voortaan met zich mee’, zegt Sophie. Juf Ann besluit: ‘De leerlingen hebben enorm veel plezier beleefd aan dit dynamoPROJECT’, besluit juf Ann. ‘Ze waren niet alleen in de klas enthousiast, maar gingen er ook thuis honderduit over vertellen.’ Project geslaagd.
Tips van de juf Ann, juf Els en Sophie
- Sta ervoor open. We hebben nu al verscheidene projecten met verschillende externe partners gedaan en telkens is het heel goed meegevallen. Je moet het alleen willen en ervoor gaan. Als je dat doet, dan leer je ongetwijfeld enorm veel bij. We vinden het ook telkens spannend, maar we vinden het vooral leuk om van iets wat we niet kennen iets heel tofs te maken.
- Durf je plannen los te laten. Als je merkt dat een bepaald onderdeel de leerlingen speciaal aanspreekt, dan ga je best daarop door.
- Geniet van het proces. Wat kinderen in hun culturele rugzak hebben, hebben ze mee. En dat staat helemaal los van een eindproduct. Focus daarom niet op het resultaat, maar op het proces. Pas je traject gaandeweg aan de leerlingen en hun interesses aan.
- Brainstorm samen. Gedurende het proces samen brainstormen - dus met de leerkrachten én de externe partner - is de sleutel tot succes.
Versterk cultureel bewustzijn in de klas.
Wil je meer inzetten op cultuur in jouw klas? Ontdek hoe.
Culturele vaardigheden
waarnemen
- Sophie Pelgrims brengt een dwarsfluit mee naar de klas: hoe ziet ze eruit? Hoe klinkt ze? Hoe hou je ze vast? Hoe voelt ze? Hoe voelen de kleppen onder je vingers en hoe kun je ze bewegen?
- Met buisjes van verschillende lengte maken de kleuters een xylofoon: hoe anders klinkt een lang buisje, vergeleken met een korter?
- Weet je nog hoe je een viool vasthoudt? Hoe moest dat weer met je kin? En wat doe je met de strijkstok?
verbeelden
- Met plasticine maken de kleinste kleuters muzieknoten.
- De kleuters zingen, maken muziek en onderzoeken ‘hoe de computer alles hoort’: ze ontdekken hoe je geluid kunt opnemen en weer afspelen.
- In een fragment uit Fantasia (Vijfde symfonie van Beethoven) zien de kleuters een explosie van abstracte vlinders. Daarmee gaan ze nadien in de klas aan de slag: ze maken een groepskunstwerk met vlinders.
- De kleuters luisteren naar een muziekfragment: hoe klinkt het? Wat vinden ze ervan? Kunnen ze het nadoen?
conceptualiseren
- Samen met de muzikant en de juffen maken de kleuters een grafische partituur. Op een lange strook papier komen gekleurde bolletjes: de kleur komt overeen met die van de boomwhackers die ze in de klas gebruiken, elke kleur is een toon. De triangel wordt een driehoek, de trom een cirkel. Al gauw kunnen de kleuters op deze manier muziek lezen en spelen!
- De kleuters bekijken een balletvoorstelling. Nadien vertellen ze wat ze gezien hebben en doen het na.
analyseren
- De kleuters luisteren naar een muziekfragment. Klinkt het blij of boos? Wanneer verandert het? Wat denken ze dat er gebeurt wanneer de muziek verandert?
- Er klinkt trompetmuziek: een fragment van Haydn, met twee verschillende thema’s. Elk thema is een personage (een poppenkastpop): luister goed, wanneer komt het tweede personage? En wie zijn de personages? Sophie geeft een voorbeeld en doet voor: misschien is het een koning en zijn paard. Wat denken jullie? De kleuters zijn unaniem: de eerste is een politieagent, de tweede is een slechterik!
Dragers
lichaam
- De kleuters bekijken een choreografie of beluisteren een muziekfragment en gaan dan zelf dansen.
voorwerpen
- Tijdens de choreografie van de flamingo’s uit Fantasia die de kleuters nu zelf mogen dansen, gebruiken ze roze lintjes.
- De kleuters verkleden zich in ballerina’s en prinsen en gaan in vol ornaat op de foto.
taal
- In de loop van het project verwerven de kleuters spelenderwijs heel wat nieuwe woordenschat: viool, gitaar, dwarsfluit, ballet, muzieknoot, strijkstok …
- De kleuters leren een liedje op de tonen van een thema uit De notenkraker.
Grafische tekens
- De kleuters leren hoe een grafische partituur in elkaar zit, hoe ze ze kunnen maken en gebruiken.
- De oudere kleuters krijgen nieuwe letterkaarten met de eerste letters van de instrumenten die ze hebben leren kennen.