Buurten met erfgoed in Geraardsbergen

Hoe leven mens en natuur samen? Welke ervaringen, bekommernissen, ideeën of controverses spelen er zich af? Door naar de antwoorden op die vragen te zoeken, ontstaan er nieuwe ideeën en initiatieven om het samenleven tussen mens en natuur beter op elkaar af te stemmen. Een unieke kans voor Buurten met erfgoed om de basisscholen uit die dorpen bij dit denkproces te betrekken.

Met de ruggensteun van het Regionaal Landschap Vlaamse Ardennen en de heemkundige kring Gerardimontium experimenteren de scholen met werkvormen om het landschappelijke en lokale erfgoed de school binnen te brengen.

Project ‘Verdwenen kartonfabriek’ van de Sint-Lutgardisschool in Zandbergen

De leerlingen experimenteren met het lokale erfgoed. Voor een fotoshoot op het kasteel van graaf De Lalaing steken ze zich in de processiekleren die ze op de zolder van de school vinden. Met oude foto’s van Zandbergen als gids zoeken de oudste leerlingen naar de overeenstemmende locaties. Staat dat gebouw er nog? Hoe en waarom werd het verbouwd, of gesloopt? Wat staat er in de plaats? De kartonfabriek en de gendarmerie zijn afgebroken, het klooster is nu in privéhanden en het gemeentehuis werd door nieuwbouw vervangen. Het kasteeldomein blijkt groter dan verwacht: de vroegere hoeve hoort ook bij het kasteel en is nu een ‘zelfplukboerderij’. Ze nemen een foto van de locatie vanuit het standpunt van de fotograaf van toen en interviewen verschillende mensen uit het dorp. Zo komen de verhalen van vroeger opnieuw tot leven. In elk gehucht nemen ze foto’s van het erfgoed of andere elementen die de omgeving bepalen: de Dender, de kapelletjes langs de wegen, de velden met koolzaad. Ze maken een kaart van het dorp en plaatsen er de foto’s op. Zo ontstaat er een door de leerlingen ontworpen nieuwe kaart van Zandbergen. Tijdens een creatieve workshop vertalen ze de erfgoedelementen uit de kaart via lapjes stof naar  beeldend werk. Het resultaat van al die activiteiten verwerken ze in een tentoonstelling.

Project ‘Dorp in de vlammen’ van de Vrije Basisschool in Idegem

De leerlingen verzamelen verhalen, voorwerpen en foto’s van het Idegem van de jeugdjaren van hun ouders en grootouders. Ze vermengen dat met de informatie en het materiaal dat ze van de leerkrachten en erfgoedwerkers meekrijgen. Daaruit distilleren ze die erfgoedelementen die Idegem door de jaren hebben geboetseerd: de kerk, het sas, het veer, het station, de fanfare en de majorettes. Deze thema’s werken ze verder uit en stoppen ze in een dorpswandeling. In de loop van het project ontdekken ze dat de dorpsbrand van 1852 het dorp blijvend heeft getekend. Ze gebruiken dit thema voor een ‘laaiend’ schoolfeest en bouwen de school om in de sfeer van het toenmalige dorp. 

Project ‘GPS als gids’ van Vrije Basisschool De Springplank in Onkerzele

Gewapend met een gps-toestel trekken de leerlingen de natuur in. De opgegeven coördinaten brengen hen naar stopplaatsen die het verhaal van het landschappelijk erfgoed vertellen: de linde op het kerkhof, het beheer van het hakhout, de achtergrond van de symboliek van wapenschilden. Bij elke plaats voeren de leerlingen een opdracht uit. Bij de verwerking achteraf vertellen ze hoe ze het landschap ervaren. Wat hebben ze onthouden? Wat betekent deze omgeving voor hen? Wat appreciëren ze en wat zijn de stoorzenders?

Inspirerend en vernieuwend

Anne Hollevoet, Regionaal Landschap Vlaamse Ardennen: ‘Het was mooi om zien hoe de verrassende ideeën naar boven kwamen eens de leerkrachten door hadden dat er veel meer erfgoed in hun omgeving is dan ze beseften. De begeleiding was inspirerend en vernieuwend. Voor mij als ‘deskundige’ was het interessant te ervaren hoe mensen die er niet dagelijks mee bezig zijn naar erfgoed kijken of het beleven. Ik sta zeker open voor een verdere samenwerking.’

Collectief geheugen

Freddy De Chou, heemkundige kring Gerardimontium: ’Nooit gedacht dat de leerkrachten en leerlingen zo geïnteresseerd zouden zijn in de geschiedenis, natuur- en erfgoedwaarden van hun dorp. Het collectief geheugen blijkt enthousiasme los te maken. Hopelijk bouwen de scholen verder op de fundamenten die ze hebben gelegd.’