Ceci n’est pas ... zomaar een project | collagetechniek, tekenen en keramiek rond Magritte

In 2017 is het vijftig jaar geleden dat René Magritte, één van de grootste surrealisten uit de kunstgeschiedenis, overleed. Dat wordt op veel plaatsen herdacht en natuurlijk ook in Jette, waar Magritte het grootste deel van zijn leven woonde. De cultuurdienst en de gemeenschapscentra sloegen de handen in elkaar voor een Magrittejaar, waarbij lokale scholen - zowel Nederlandstalig als Franstalig - en verenigingen werden betrokken.

Woord en beeld

Ilse Verbeke van GC Essegem: ‘We wilden al langer samenwerken met het Franstalige gemeenschapscentrum CC l’Armillaire, dit project was een mooie aanleiding! We kozen allebei voor een andere school in Jette die we tot nu toe te weinig konden bereiken. Vanuit GC Essegem namen we contact op met de Gemeentelijke Basisschool Poelbos en bekeken hoe we dit Magrittejaar samen konden uitwerken. Magritte is een bijzonder dankbare kunstenaar omdat je zowel met woord als met beeld kan werken. Op school waren ze meteen enthousiast.’

Er werd gekozen om met het 4de leerjaar aan de slag te gaan. GC Essegem werkte samen met een (franstalig) extern designbureau, Atelier Blink. Oprichtster Céline Poncelet en freelancer Guilliana Venlet stonden in voor de pedagogische begeleiding tijdens de ateliers.

Kennismaken met Magritte

Het project bleef niet binnen de klasmuren: verschillende uitstappen brachten de leerlingen onder meer naar het Magrittehuis in Jette, het Magrittemuseum, en het Keramis-museum in La Louvière.

Juf Evy: ‘Ons bezoek aan het Magrittehuis werd zeer ‘cre-actief’ aangekleed. De kinderen werden verdeeld in drie groepen. De eerste groep kreeg de opdracht om elementen uit het huis te linken met schilderijen die ze kenden. De tweede groep mocht details van schilderijen overtekenen, waarna anderen moesten raden over welk werk het ging. En de derde groep werkte vooral rond de mogelijke betekenissen van de objecten die in het huis staan. Via een doorschuifsysteem kreeg iedereen de kans om elke aanpak te proberen.’

In zes speelse ateliers – die liepen tussen oktober en december en waarvan er twee gezamenlijk waren met de Franstalige school - leerden kinderen over surrealisme en abstractie, over verbeelding en vorm. Guilliana van Atelier Blink: ‘In het eerste atelier dat wij begeleidden, startten we met een woordje uitleg over Magritte en het verschil tussen surrealisme en figuratief werk. We lieten ook meteen vallen wat het eindresultaat van alle workshops zou zijn: een groot fresco, opgebouwd uit tientallen tegels die ze zelf zouden ontwerpen.

Dat proces begon heel eenvoudig: elk kind mocht iets tekenen én iets schrijven dat hij of zij associeert met Magritte. We verzamelden alle briefjes en haalden ze door elkaar, waarna elk kindje één tekening en één woord uit de hoop mocht plukken. Met die basis mochten ze associatief aan de slag: wat roept deze tekening bij jou op? Welke woorden associeer je met welke tekening? In een tweede fase gingen we net heel hard weg van logische associaties en vroegen we de kinderen om totaal vrije woord- en beeldcombinaties te maken. Aan de hand van die gekke combinaties, mochten de kinderen een verhaal verzinnen. Dat leverde prachtige absurde verhalen op!’

Naar een fresco

Guilliana: ‘Tijdens ons tweede atelier werkten we aan de hand van post-its verder rond objecten uit het dagelijkse leven en mochten de kinderen die objecten tekenen en uit papier knippen. We toonden het Magritte-werk waarop het gezicht van een man schuil gaat achter een groene appel, om te laten zien hoe de kinderen zelf ook een portret konden maken waarbij het door hen gekozen object hun gezicht verbergt.  De kinderen vonden dit super: ze maakten verschillende objecten, zodat ze meer dan eens voor een foto konden poseren. In het derde atelier werkten we verder in groepjes: elk groepje werkte aan een beeldcompositie en een verhaal.’

Naar het einde van de ateliersessies toe mocht elk kind apart een klein boekje maken, met een titelpagina en een getekend verhaal dat ze zelf verzonnen. Wie wil kan zijn verhaal delen met de de klas. Guilliana: ‘Tijdens ons laatste atelier samen, bezochten we het station van Jette, waar de fresco zal komen te hangen. We speelden ook een puzzelspel met tegelvormige papiertjes, zodat ze goed begrepen hoe hun keramische tegels uiteindelijk in de fresco zouden passen.’

In het GC Essegem woonden de kinderen in februari het woordeloze theaterstuk Hemel bij. Dat was een figurentheater, met de schilderijen van Magritte als uitgangspunt. Magritte stapt binnen in zijn eigen werken - met verrassende gevolgen. Juf Evy: ‘Het toneelstuk was heel herkenbaar voor de kinderen en sloot perfect aan bij dit project.’

Breed bijleren

Directeur Lynn Smedt: ‘We hebben al eerder projecten georganiseerd op school, maar dit was ons eerste dynamoPROJECT. Voor mij was het mooiste aspect dat de kinderen in een heel brede context konden bijleren. Creatief denken, je verbeelding laten werken, schrijven, creëren, observeren, samenwerken, je taal oefenen … het project was op zoveel vlakken leerrijk.’

Juf Evy: ‘Zowel ik als de kinderen kijken heel enthousiast terug naar ons Magritte-avontuur.’ Ze weet zeker dat het project nog lang zal blijven hangen. Juf Evy: ‘De kinderen brengen nu spontaan voorwerpen mee en vertellen verhalen rond Magritte. We merkten dat ze er thuis ook over praten, met hun ouders. Met carnaval was er zelfs een leerling verkleed als Magritte!’

Conclusie

Ilse Verbeke van GC Essegem: ‘We zijn heel tevreden over het pedagogische luik. Dat komt voor een groot stuk omdat we vanaf het begin hebben samengewerkt met de school. We hebben eerst goed overlegd en alles samen geconcipieerd vanuit de vraag: ‘wat is interessant voor jullie?’.

Ook Lynn kijkt tevreden terug én vooruit: ‘Wij blijven overtuigd van de meerwaarde van projecten samen met externe partners. Zo denken we nu al na over een project voor volgend jaar, waarbij leerlingen van de tweede kleuterklas en van het tweede leerjaar samen gaan werken rond dans en bewegingsexpressie, in samenwerking met de Jetse Academie.’

Naast alle nieuwe ervaringen en inzichten van de leerlingen, heeft het Magritte-project ook een tastbaar eindresultaat: een groot fresco, dat zal bestaan uit verschillende keramische tegels – een rijk basismateriaal dat de leerlingen uitgebreid konden bestuderen en bekijken tijdens hun bezoek aan het Keramis-museum in La Louvière. De fresco krijgt in de loop van 2017 een mooie en erg zichtbare plaats aan het station van Jette.