Een boom van een project
De leerlingen van de derde graad van GBS Poelbos in Jette wilden het schoolsymbool - een boom - een vaste en zichtbare plaats geven. Niet gewoon als tekening, maar mét QR-codes erin verwerkt! Twee externe partners - een kunstenaar en een filmexpert - hielpen hun idee om te zetten naar een concreet resultaat.
De leerlingenraad van GBS Poelbos in Jette lanceerde een ambitieus idee: het schoolsymbool op een goed zichtbare plaats afbeelden, niet gewoon als tekening, maar met QR-codes erin verwerkt. Achter elke code gaat een ludiek filmpje schuil dat de stijl en aanpak van de school - vervat in vijf pedagogische pijlers - in de verf zet. ‘Een muurschildering pimpen met QR-codes die naar zelfgemaakte filmpjes verwijzen, werkt goed bij leerlingen van deze leeftijd’, zegt juf Sarah.
Om het project voor elkaar te krijgen werden twee externe partners aangetrokken: kunstenaar Rik Potoms van Studio Entropica maakte samen met de leerlingen van het zesde leerjaar het ontwerp van de boom. Harm Dens van JEF vzw ging met de leerlingen van het vijfde leerjaar aan de slag om de filmpjes te bedenken en te maken.
‘Het binnenbrengen van externe partners is verfrissend voor de leerlingen én de leerkrachten. Zij brengen vanuit hun ervaring en skills nieuwe ideeën binnen en dat werkt dynamiserend.’
En ... actie!
Het traject verliep in verschillende stappen. De leerlingen van het vijfde leerjaar leerden dat elk filmpje - hoe kort ook - begint met een scenario. Daarna casten ze acteurs voor elke rol en bedachten ze vanuit welk standpunt elke scène het best tot zijn recht kwam.
‘In totaal maakten we 5 filmpjes’, vertelt Harm. ‘Tijdens een eerste workshop gingen de leerlingen spelenderwijs aan de slag met de basis van film. Wat is het verschil tussen shots en scènes? Wat is het effect van bepaalde camerastandpunten? Welke trucjes gebruiken filmmakers om bepaalde effecten te creëren …
In de klas werkten de leerlingen daarna in groepjes een scenario en een storyboard uit. Om de leerkrachten daarbij te assisteren maakte ik een lesmap waarin ik de theorie van het scenarioschrijven en storyboarden koppelde aan een aantal praktijkoefeningen. Met opdrachten werd de inhoud van de filmpjes in goede banen geleid.
Bij het volgende ontmoetingsmoment begeleidde ik de groepjes leerlingen bij het omzetten van hun plannen in een concrete reeks opnames’.
‘De leerlingen die de filmpjes maakten, weten nu veel beter hoe een film in elkaar zit. Ze kijken bewuster en begrijpen dat variatie loont. Harm was goed voorbereid en de kinderen hingen aan zijn lippen’.
Blanco blad
De leerlingen van het zesde leerjaar begonnen met een wandeling doorheen Brussel, waarbij ze verschillende types muurschilderingen bewonderden en bestudeerden. Later toonde kunstenaar Rik Potoms hen hoe je als tekenaar of kunstenaar tekent vanuit je waarneming.
‘Tekenen is iets dat veel mensen - jong en oud - intimideert’, zegt Rik. ‘Zeker wanneer je hen vraagt om iets echt, zoals een boom op de speelplaats, op papier te zetten. Ik vind het belangrijk om aan te tonen dat aangeboren talent minder belangrijk is dan goesting en discipline. Tegelijk probeerde ik hen zo veel mogelijk bij te brengen over kleur en compositie’.
‘De leerlingen snappen nu dat een mooie muurschildering niet zomaar uit de losse pols verschijnt, maar stapje per stapje tot stand komt.’
Tips van juf Sarah
- Hou rekening met de grootte van je groep. Kleine groepjes die intensief begeleid worden kunnen andere soorten opdrachten aan dan een grote groep met maar 1 of 2 begeleiders.
- Schat je tijd realistisch in. Op een halve dag kan je leerlingen perfect kennis laten maken met een bepaalde techniek of een kunstvorm. Een volledig artistiek parcours waarin ze hun eigen skills geleidelijk aan bijschaven heeft meer tijd nodig.
- Zorg voor een plan b. Toen de gemeente heel laat aangaf dat ze geen toestemming zouden geven om de muurschildering te plaatsen waar we die oorspronkelijk wilden, was dat best vervelend. We besloten om houten panelen te beschilderen en deze te bevestigen aan de terrasleuningen van het gebouw.
- Ondersteun je externe partner intensief. Als leerkracht ken je de context van de school het best: je weet hoe je leerlingen in elkaar zitten en wat ze nodig hebben om iets onder de knie te krijgen. Die pedagogische expertise helpt om het artistieke luik maximaal tot z’n recht te laten komen.
- Duik als leerkracht zelf mee in het project. Neem ook een potlood vast en neem deel aan de opdrachten van de leerlingen. Zo leer je zelf ook bij en zal je het later vlugger zelf toepassen in je lessen.
Culturele vaardigheden en dragers
Wil je meer inzetten op cultuur in jouw klas? Ontdek de theorie Cultuur in de Spiegel.
Culturele vaardigheden
waarnemen
- Rik bracht een stapel boeken mee met illustraties van bomen. Zo konden de leerlingen zien dat je eenzelfde gegeven op eindeloos veel manieren kan weergeven terwijl het toch altijd duidelijk ‘een boom’ blijft. De ene tekenaar werkt heel gedetailleerd, de andere maakt er iets veel abstracter van. De aandacht werd gevestigd op schaduwen, middentonen en lichte tonen en op het verschil tussen de algemene vorm en kleine details. Hoe valt het licht?
verbeelden
- Een tekening is geen foto, en dat hoeft ook niet. Elk blaadje op papier zetten is een onmogelijk taak. De leerlingen werden gestimuleerd om het beeld van een boom te transformeren naar iets dat wel haalbaar is. Wat zijn de belangrijkste omtrekken? Kan je een groep blaadjes weergeven met een enkele lijn? Op welke verschillende manieren kunnen we onze blik richten? Hoe bouw je een tekening op?
conceptualiseren
- Om een idee om te zetten naar een storyboard en een scenario - in groep - was het belangrijk dat de leerlingen accuraat beschreven wat hun visie was. Het groepswerk gaf hen de kans om hun ideeën te communiceren, elkaars input te becommentariëren en na elke take te formuleren wat volgens hen beter kon.
analyseren
- Door andere filmpjes te bestuderen en te analyseren, begrepen de kinderen veel beter wat het effect is van een bepaald perspectief of van beeldgrootte. Een close-up komt helemaal anders over op een kijker, dan een beeld waarin mensen een speldenknop groot zijn. Ook een actie filmen - zoals een sprong of een val - doe je niet eender hoe. Door je standpunt en je timing goed te kiezen, zorg je ervoor dat je kijkers het gevoel krijgen dat ze midden in de actie staan.
Dragers
lichaam
- Tekenen doe je niet enkel met je handen. Hoe positioneer je je lichaam ten opzichte van wat je aan het afbeelden bent? Kan je door je bewust te worden van je ademhaling anders opstellen? Hoe kan je je opwarmen voor je start? Allemaal belangrijke factoren.
voorwerpen
- Om te tekenen en te schetsen kan je allerlei materialen gebruiken. Potloden, waskrijtjes en spuitbussen kwamen op tafel. De spuitbussen bevatten lak op waterbasis - milieuvriendelijker, geurlozer en niet schadelijk voor mens of dier.
taal
- Film heeft een heel eigen terminologie. Denk maar aan ‘kikkerperspectief’, ‘long shot’ of een ‘over shoulder’, waarbij je iemand volgt op de rug en zo met de camera als het ware meekijkt met het personage. De leerlingen hebben nu een heel arsenaal filmtaal onder de knie.
Grafische tekens
- QR-codes zijn tweedimensionale streepjescodes, die ontwikkeld werden in de jaren negentig. QR staat voor ‘quick response’: het idee is dat je met een snelle scan kan blootleggen wat er achter de code zit. Door deze codes te verwerken in de afgebeelde boom, maken deze hedendaagse, abstracte tekens ook deel uit van het totale visuele plaatje.