Europe in Change | STEM in dienst van grootse kunst

Voeg bij STEM de A van Arts, en je krijgt STEAM. In de praktijk staat de A vaak dan ten dienste van techniek en wetenschap. Het VTI in Veurne deed het net andersom. Kunst werd het uitgangspunt en STEM kreeg een dienende rol. Samen met 5 andere Europese scholen en kunstenaar Francesco Fransera bouwden ze een architecturale installatie die de Europese samenwerking belichaamt.

Leerling last aan de lasconstructie. Hij draagt een helm en veiligheidskledij.

Wie het eindresultaat in kasteeldomein Batenborch in Vilvoorde ziet, staat paf van de ingenieuze lasconstructie. Achter elke lasnaad zit een verhaal, een opgelost probleem of een fijne samenwerking. Dit kunstwerk is dan ook meer dan de realisatie van een doordeweeks klasproject. Het maakt deel uit van ‘Europe in Change’, een driejarige Europese samenwerking tussen 6 scholen in het kader van een Erasmus+ project. dynamoPROJECT ondersteunde mee.

Europe in Change

Een ontmoeting tussen de 6 partnerscholen waarbij kunstenaar en architect Francesco Fransera zijn werk voorstelde, was het startsein. Lut Hoornaert, leerkracht wiskunde en coördinator van de Europese projecten in het VTI, vertelt: ‘We brainstormden over hoe we ‘Europe in Change’ konden verbeelden.

De keuze viel op een koepel die Europa voorstelt. Die wordt geflankeerd door 28 maskers die zowel naar binnen, naar de EU toe, als naar buiten, naar de rest van de wereld, kijken. Elk masker staat voor een lidstaat van de EU en vertelt het verhaal van een Europeaan, wonend in het ene Europese land en geboren in een ander Europees land. Op de koepel prijkt een gebeeldhouwde fries en binnenin vind je een sterrenkijker om nog verder dan de aardbol te kijken.’

Koepel van 6 meter hoog

Elke partnerschool nam een lokale kunstenaar onder de arm om een deel van het kunstwerk te realiseren. De Slovenen beitelden het fries, de Italianen zorgden voor de maskers, de Portugezen componeerden muziek die je hoort als je de QR-code scant …

‘Wij zorgden voor de coördinatie van de werken en realiseerden samen met Francesco de koepel’, zegt Lut. ‘De grootse constructie is typerend voor zijn werk. Als het aan hem lag, werd het uitgevoerd in betonijzer, maar dat zagen onze praktijkleraren niet zitten. De leerlingen zouden er dan weinig van opsteken. Daarom werden het holle, metalen buizen, dat sluit aan bij hun leerdoelen.’

Linken met wiskunde, chemie, Engels …

Luts leerlingen uit de richting Industriële Wetenschappen (IW) stootten tijdens de voorbereidingen en de uitvoering op heel wat vragen. Hoeveel materiaal hebben we nodig? Wat zal het kosten? Hoe krijgen we de buizen correct gebogen of ‘gerold’? Staat de betonnen sokkel wel waterpas? Wat lassen we hier op school, wat ter plaatse? Hoe vervoeren we de constructie van 6 meter hoog, met een diameter van 8 meter? En hoe krijgen we 2500 kilo de hoogte in?

De linken met de verschillende vakken waren legio. Lut: ‘Het roestproces was een interessante invalshoek voor chemie. Communiceren met de partnerscholen sloot aan bij Engels. De stabiliteit berekenen, de technische tekeningen uitwerken, het leren werken met meetapparatuur, dat lag in de lijn van wiskunde en engineering. Naar het einde kwam er ook het aspect ‘veiligheid’ bij. Het hele proces heeft de kunstenaar opgevolgd.’

‘Deze leerlingen bereik je zo moeilijk met kunst. Maar als je zelf kunst maakt, wordt het wel erg tastbaar.’

Theorie en praktijk werken samen

De samenwerking tussen haar leerlingen en de lasafdeling van de school vindt Lut een groot pluspunt van dit project. ‘Mijn IW’ers zijn theoretici. Het vertalen en concreet maken naar de praktijk zijn ze niet gewoon. We werken met het tekenprogramma Solid Edge, maar onze tekeningen bleken niet uitvoerbaar te zijn. Blijkbaar gelden er andere regels voor bouwconstructies. De leerlingen van lassen en hun leerkrachten en hebben dan les gegeven aan ons om alles correct te tekenen.’

‘We sprongen ook vaak binnen in de lasserij om te kijken hoe het werk vorderde. Theorie en praktijk moesten hier echt samenwerken, anders was het niet gelukt. Dat geldt ook voor de leraren: we hebben veel van elkaar geleerd.’

Tastbare kunst maakt trots

Ook voor de leerlingen van de derde graad van de lasafdeling was het project enorm verrijkend. Ze vormden een hechte groep omdat ze samen hetzelfde grootse project realiseerden. ‘Ze hebben hier bijna een heel jaar aan gewerkt. Het vijfde jaar kreeg tijdens deze realisatie zo de basislastechnieken onder de knie.’

Er was een strakke werkplanning en ze leerden omgaan met deadlines. Ze moesten het geheel ook echt uitvoeren én plaatsen. ‘Francesco was onder de indruk van hun fijne werk’, zegt Lut. ‘Ze zijn er enorm trots op. Deze leerlingen bereik je zo moeilijk met kunst. Maar als je zelf kunst maakt, wordt het wel erg tastbaar.’

Op de inhuldiging was een delegatie van elk land aanwezig. Er hoorde ook een tentoonstelling en een receptie in het Europees Parlement bij.

Tips van Lut

Organiseer je een brainstorm met leerlingen uit andere landen? Laat iedereen dan brainstormen in zijn eigen taal. Anders loopt het moeilijk.
Durf dromen. Bij aanvang had ik grote schrik omtrent de omvang van het kunstwerk en het prijskaartje dat eraan vast zou hangen, maar uiteindelijk kregen we het toch gerealiseerd.
Werk samen. Een goeie samenwerking tussen de leraren is een must om zo een kunstwerk tot een goed einde te brengen.
Zorg tijdens de opvolging van de realisatie voor een nauw contact met de kunstenaar. Organiseer geregeld een vergadering en een bezoek op de werkvloer.

Culturele vaardigheden en dragers

Wil je meer inzetten op cultuur in jouw klas? Ontdek de theorie Cultuur in de Spiegel.

Culturele vaardigheden

waarnemen

Het eerdere werk van kunstenaar Francesco bekijken en de stijlkenmerken eruit afleiden.
Bij het kunstwerk horen ook geluidsfragmenten. Zo hoor je bij elk masker het verhaal van een Europeaan als je de QR-code scant. Bij de sterrenkijker hoor je de Portugese compositie en zie je via je smartphone een compilatie van Zweedse natuurbeelden.
Door de enorme afmetingen van het werk konden de leerlingen heel duidelijk vaststellen hoe een buis vervormt als je die op 1 punt vast last. Op kleine schaal zijn die vervormingen nauwelijks te zien.

verbeelden

Brainstorm: Hoe kunnen we ‘Europe in Change’ voorstellen?
Elk van de 28 maskers verbeeldt op een visuele manier een Europees land.
Het assembleren, ‘rollen’, lassen van de buizen tot het kunstwerk.

conceptualiseren

De bouwtechniek die de kunstenaar gebruikt is een bouwtechniek waarmee je duurzaam kan bouwen. Het concept, de typische kenmerken, de voor- en nadelen en de ideeën erachter besprak de kunstenaar met de leerlingen.

analyseren

Om de sokkel voor de sterrenkijker te maken, analyseerden de leerlingen wat voor ’n ontwerp binnen het concept van de kunstenaar past.
De leerlingen toetsten de theorie af aan de praktijk en komen tot een resultaat: ze onderzochten hoe ze de rechtopstaande bogen het best konden benaderen vanuit cirkels. Ze maakten een mal samen met de houtafdeling om 14 gelijke poten te kunnen maken.
Mogelijkheden en onmogelijkheden werden afgetoetst en verbanden werden gelegd: Het betonnen bovenvlak waarop de poten van de hele constructie rusten, is niet correct cirkelvormig. De leerlingen onderzochten waar ze de 14 poten best op de beton zouden vastmaken. Als ze de 14 poten langs één kant zouden zetten, zou de boel omvallen. Het concept zwaartekracht wordt afgetoetst en een stabiele opstelling (op basis van theoretische modellen en berekeningen) wordt zo getoetst.

Dragers

voorwerpen

Werken met de lasapparatuur om het kunstwerk te maken .
Met meetapparatuur leren werken om na te gaan of de betonnen sokkel waterpas is, en om het middelpunt van het grondvlak van de constructie te bepalen …

taal

De verhalen van de 28 echte Europeanen die je kan beluisteren bij elk masker. Ze zijn geboren in het ene EU-land, maar wonen en werken in een ander EU-land. De leerlingen van het VTI namen enkele van deze interviews af. Ze brengen hun verhaal zowel in hun moedertaal als in de landstaal van het land waarin ze leven.
De betekenis en uitleg die de scholen, leraren en leerlingen aan het kunstwerk geven.
De constante dialoog met de leerlingen van de andere landen met andere talen.