Geluidsperformance verbindt wetenschap en cultuur

Het Ludgardiscollege zocht naar een volwaardige invulling aan het nieuwe STEAM curriculum in het derde jaar. Samen met partner MUS-E werkten de leerlingen een jaar lang rond het thema geluid en onderzochten ze de raaklijnen tussen wetenschap en cultuur. Als eindresultaat creëerden ze een geluidsperformance die ze vertoonden in Flagey.

Het voorbije schooljaar startte het Ludgardiscollege met STEAM in het derde jaar. Op zoek naar een thema dat zowel wetenschappelijk als cultureel was, kwamen ze uit bij geluid. Als inspiratie gingen de leerlingen in Flagey kijken naar Le Sacre du Printemps van Stravinsky. De geluidsperformance die ze nadien met MUS-E maakten werd een moderne remake van het stuk.

Veilige omgeving

Patries en Tom van MUS-E werkten tijdens de twee wekelijkse STEAM-uren met de twaalf leerlingen van de klas. In de eerste fase diepten ze de thema’s uit Le Sacre du Printemps verder uit. Er kwamen heel wat rituelen naar boven zoals eten, trouwen, dopen en rouwen. Nadien gingen de leerlingen zowel individueel als in groep aan de slag met ritmes, dans en beweging. Ze componeerden zelf ook korte stukjes muziek.

‘Het was tof dat de leerlingen zoveel durfden delen’, zegt Sofie Dewinkeler, leerkracht STEAM en geschiedenis. ‘De kunstenaars van MUS-E creëerden echt een veilige omgeving. Ze legden de processen soms stil en gingen dan in dialoog met de groep. De jongeren kregen inzicht in elkaars achtergrond en cultuur waardoor er meer begrip en respect kwam binnen de groep.’

MUS-E brengt kunstenaars naar onze school en beschikt over apparatuur en kennis die wij niet hebben. Die expertise dragen wij over naar de les. – Leerkracht Sofie

De link tussen wetenschap en cultuur

In een volgende fase werkten de jongeren met een app. Ze namen zowel binnen als buiten geluiden op en zetten die in een wereldwijde database. Met al die geluiden konden ze zelf iets nieuws componeren. Patries en Tom bouwden ook instrumenten met hen waarmee ze weer nieuwe geluiden maakten voor de database.’

‘Voor sommige wetenschappelijk gerichte jongeren was het artistieke helemaal uit hun comfortzone’, zegt Sofie. ‘Zij zagen niet meteen de connectie en moesten nog groeien in het concept dat kunst en cultuur er ook bij horen. Patries en Tom maakten dat heel concreet en legden de linken met decibels, trillingen en geluidsgevolgen. Ze voelden de groep echt heel goed aan.’

Het hele jaar door kwamen de jongeren dus in contact met ‘geluid’, maar telkens vanuit een andere invalshoek. Daarnaast maakten ze maskers, foto’s en namen ze beelden op van zichzelf. Ze maakten ook stop-motion animatiefilmpjes en zorgden uiteraard voor de volledige soundtrack. Op het einde bracht MUS-E alle beelden bij elkaar en monteerden ze die op het geluidsspoor.

‘Sommige leerlingen kunnen wel eens laks zijn op school, maar ze bleken bijvoorbeeld heel goede muzikanten of dansers te zijn. Tijdens dit project konden ze zich tonen en bloeiden ze echt open.’ – Leerkracht Sofie

Toonmoment in Flagey

Voor de vertoning van hun performance mochten de jongeren gebruik maken van een zaal in Flagey, waar de zelfgemaakte instrumenten opgesteld stonden. Als opener deden ze een ritmisch optreden met stokken en afvalmaterialen. De experimentele film zelf verraste met computeranimaties, stop-motion, optische illusies, zelfgeschilderde geanimeerde maskers en intrigerende beelden van de leerlingen. Net als in het originele Le Sacre du Printemps lag de focus op rituelen zoals groeten, vieren en rouwen.

De zelfgemaakte soundtrack creëerde een voortdurende spanning. Bij momenten was er geen ritme, om dan weer over te gaan tot een volwaardige en aanstekelijke beat. We hoorden stemmen op de geluidsband, maar er was ook live vocale begeleiding. Na de vertoning van de film gaven vier leerlingen nog een live optreden.

‘Het was de eerste keer dat ik het resultaat zag, ik vond het super tof!’ - Leerkracht Sofie.

De onmisbare expertise van MUS-E

‘Toen we vijf jaar geleden startten met cultuur als keuzevak zijn we meteen in zee gegaan met MUS-E’, zegt Sofie. ‘De subsidie dynamoPROJECT geeft ons de kans om cultuur op school op een professionele manier te integreren. Een enorme meerwaarde! Oud-leerlingen komen nog altijd kijken naar de projecten. Echt super leuk!’

‘MUS-E brengt kunstenaars naar onze school en beschikt over apparatuur en kennis die wij niet hebben. Toch kunnen we veel van hun expertise overdragen naar de les. Het maken van stop-motion filmpjes kan je bijvoorbeeld gemakkelijk organiseren op school.

We willen ook meer vertrekken vanuit de ideeën van de groep. Wat leeft er? Hoe zien de leerlingen ‘cultuur’ het liefst ingevuld?’ Volgend schooljaar zullen het derde en vierde jaar samen een overkoepelend project doen tijdens de wekelijkse STEAM-uren. Wordt vervolgt!

Na de vertoning werden er postkaartjes met foto’s van de zelfgemaakte instrumenten verspreid. Wie de QR-code scant kon de film online herbekijken

Tips van Sofie:

Laat de leerlingen meedenken in het proces. Dat zorgt voor meer engagement. Ze zien ook gemakkelijker de link tussen de input en het eindresultaat.
Probeer blokken van minstens twee uur te voorzien, een hele namiddag is nog beter.
Een project hoeft geen jaar te duren. Een kort en krachtig project van een aantal weken is gemakkelijker te bevatten.
Maak zoveel mogelijk gebruik van de expertise van de externe partner. Het opent je ogen als leerkracht en het biedt nieuwe mogelijkheden. Soms zijn er simpele dingen waar je zelf niet aan denkt.
Durf! Denk niet te lang na, doe het gewoon en je ziet wel.

Foto's: ©MUS-E Belgium

Culturele vaardigheden en dragers

Wil je meer inzetten op cultuur in jouw klas? Ontdek de theorie Cultuur in de Spiegel.

Culturele vaardigheden

waarnemen

De klas ging kijken naar Le Sacre du Printemps in Flagey. Ze maakten kennis met het Brussels Philharmonic en namen waar hoe de muzikanten spanning opbouwden.
De leerlingen leerden over geluidservaring in een professionele zaal.
De jongeren keken naar elkaars cultuur en rituelen tijdens de reflectiemomenten en leerden zo heel wat bij.

verbeelden

De jongeren gingen in het dagelijks leven op zoek naar geluiden die konden dienen voor de soundtrack.
Tijdens het proces hadden de leerlingen veel verbeelding nodig om te kunnen zien hoe de individuele beelden en geluiden samen één geheel zouden vormen.
Om ‘opgroeien’ in beeld te brengen gebruikten de leerlingen kinderfoto’s van zichzelf die overgingen naar recente foto’s waarop ze gelijkaardige kleding dragen en in dezelfde positie staan.
Met simpele stokken creëerden de leerlingen een eigen ritme.

conceptualiseren

Met heel uiteenlopende geluiden componeerden de leerlingen zelf een soundtrack met ritmes en spanning.
De jongeren zetten hun ideeën en visies rond identiteit en rituelen om in woorden, bewegingen, tekeningen, vormen en geluid.

analyseren

Bij het maken van de muziekinstrumenten liet MUS-E de jongeren nadenken over welke trillingen en geluidsgolven er zouden ontstaan door hun creatie.
Tijdens het samenstellen van de inhoud ging MUS-E in dialoog met de jongeren over cultuur en identiteit.
De groep analyseerde Le Sacre du Printemps om zelf een remake te kunnen maken.

Dragers

lichaam

In de film werd er heel wat gedanst en bewogen op de soundtrack.
Enkele leerlingen gebruikten hun lichaam om muziek te maken (bijvoorbeeld klappen).
De jongeren die goed konden rappen gebruikten hun stem als drager.

voorwerpen

Bij het bouwen van de zelfgemaakte muziekinstrumenten uit dagelijkse voorwerpen leerden de leerlingen werken met zagen, boren en vijzen.
Enkele jongeren speelden op een keyboard en werkten met een mengpaneel voor geluidseffecten.
De jongeren leerden werken met de (geluids)apps Remake en Test Flight op hun smartphones.
De leerlingen leerden stop-motion filmpjes maken met een smartphone.
Ze gebruikten afval zoals blikjes en plastic om geluiden mee te maken.

taal

De groep leerde over frequenties, geluidsgolven en trillingen.
Een groot deel van de klas is niet van Nederlandstalige afkomst. Het was voor hen een uitdaging om zich uit te drukken in het Nederlands.
Er was ruimte voor andere talen zoals Frans en Spaans.