Overslaan en naar de inhoud gaan
Aanmelden
Home

Hoofdnavigatie

  • Home
  • Activiteiten
  • Cultuurpartners
  • Scholen
  • Ondersteuning
    • dynamoOPWEG
    • dynamoPROJECT
    • Kunstkuur
  • Acties
    • Cultureel bewustzijn
    • Beste Boekenjuf/meester
    • Poëziesterren basisonderwijs
    • Poëziesterren secundair onderwijs
    • Netwerk Lezen op School
    • Inspiratiedag
    • Cultuurdagen
    • Dag van de Cultuureducatie
    • Cultuur en onderwijs
    • Erfgoedweek
  • Inspiratie
Zoeken
Sluit zoekvenster
Sluit zoekvenster

Kruimelpad

  1. Home
  2. Grenzen opzoeken (en overschrijden) met Cultuur in de Spiegel

Grenzen opzoeken (en overschrijden) met Cultuur in de Spiegel

Twee scholen op een zucht van elkaar, gescheiden door een landsgrens. Twee leerlingen van hetzelfde jaar met een heel andere culturele achtergrond. Grenzen en verschillen zijn overal. Daarom bouwde de GO! Futurascholen Campus Menen er een Cultuur-in-de-spiegel-project rond. Samen met een Franse partnerschool en met de hulp van Cera en creatieve partner De Figuranten. 

Er staan 3 leerlingen in een cirkel, met de rug naar mekaar. Hun armen zijn op een welbepaalde manier verstrengeld met elkaar.
© Sarah Joos

Ze staan er op dit toonmoment. Als klas en als individu. Geconcentreerd en samen. Onder de theaterspots brengen 19 eerstejaars van de GO! Futurascholen uit Menen hun creatie. Het is de voorlopige apotheose van een driejarig traject dat de cultuurtheorie van Cultuur in de Spiegel (CiS) in de school introduceerde.

Iets cultureels toevoegen aan de dissectie van het konijn

Het begon allemaal eerder klein en voorzichtig, vertelt leraar Caroline Roose. Eerst lieten ze de collega’s kennis maken met CiS. ‘We prikkelden hen en de leerlingen door lege kaders op te hangen in de gangen van de school. Een week later waren die gevuld met tekeningen, foto’s van dansvoorstellingen, affiches … Nog een week later kwamen die terug in de lessen van collega’s. We hadden hen immers gevraagd om iets cultureels aan hun gewone les toe te voegen. Niet eenvoudig als de dissectie van een konijn op het programma staat, maar het is wel gelukt. Ook omdat we er samen over nadachten.’

Intussen werden er achter de schermen ook contacten gelegd met een Franse partnerschool om voor de eerstejaars een gezamenlijk cultuurproject rond ‘Grenzen’ op te zetten. ‘Er is de fysieke landsgrens, maar ook op school ervaar je grenzen. Wat weten we van kansarme leerlingen, van leerlingen met een migratieachtergrond? We kennen elkaar niet altijd even goed. Die grenzen wilden we allemaal overschrijden’, zegt Roose.

Tentakels naar vele vakken

Een schooljaar lang duurde het aftasten en afspraken maken. Zo konden de twee klassen in september effectief met een briefschrijfactie in de lessen Frans en Nederlands van start gaan. De 1A-klas uit Menen en de internationale klas van het College Lili Rosenberg uit Halluin (Frankrijk) die ook Nederlandse les krijgt, ontmoetten elkaar nadien in levende lijve pal op de grens in Menen.

Voor het vak geschiedenis trokken de twee klassen samen naar het archeologisch park Asnapio in Villeneuve d’Ascq waar het verleden van de regio tot leven komt. Caroline: ‘We zijn ook samen naar het LaM – Musée d’Art Moderne - in Lille geweest, waar de leerlingen kennismaakten met moderne kunst. En als kers op de taart planden we een theaterweek bij De Figuranten waarbij ze een week lang samen aan een voorstelling zouden werken.’

 Hedendaagse dans en acrobatie

De Figuranten is een organisatie uit Menen die vooral rond theater werkt. Hein Mortier is er directeur: ‘We zoeken altijd complexiteit op. Hier zie je dus geen vooraf ingestudeerde danspassen. Alles ontstaat organisch vanuit de leerling.’

‘Eigenlijk zouden alle leraren dit moeten zien. Ze zouden versteld staan van wat we met deze klas hebben bereikt’

Leerkracht Caroline

De school werkte al eerder met hen in de OKAN-klassen. Met een organisatie uit je eigen stad in zee gaan, heeft zeker voordelen, vindt Caroline. ‘Zo kunnen leerlingen ook na schooltijd naar het open atelier van De Figuranten komen. Dat die versmelting effectief gebeurt, zien we na de OKAN-projecten. Een project als dit werkt dus drempelverlagend voor onze jongeren. Ook organisatorisch is het gemakkelijker als je te voet kan komen.’

 Gesmaakte light-versie

Maar toen dook het Coronavirus op. Het stuurde de apotheose van het project danig in de war. De Franse school kon niet meer komen en uiteindelijk wordt beslist om de theaterweek alleen voor de Vlaamse klas te laten plaatsvinden. Een light-versie dus, maar wat voor een.

Een hele week verkenden de 19 leerlingen hun eigen en elkaars grenzen via acrobatie en moderne dans. Zaken die ook weer sterk verschillen van gewone lesinhouden. Het vergde discipline, communicatie, openheid. En al gaat het toonmoment noodgedwongen niet voor de ouders door, maar en petit comité, ze geven het beste van zichzelf.

Wat cultuur gedaan krijgt

Vanzelfsprekend was het parcours zeker niet, zelfs zonder het beestje dat COVID-19 heet. Zo botste Caroline meermaals op de bureaucratie in het strikte Franse onderwijssysteem. ‘Het is ook niet zo gemakkelijk om alle collega’s van het nut van cultuur te overtuigen’, zegt ze. ‘En soms zijn leerlingen gewoon pubers met een zeer korte aandachtsspanne, die moeite hebben om te zwijgen, te luisteren of elkaar gewoon nog maar aan te kijken.’

‘Maar nu begrijpen we elkaar wel beter. We weten meer van elkaar, kennen elkaars dromen en meningen. Het was superleuk,’ glunderen de leerlingen. ‘Ik ben trots op hen als ik zie welke evolutie ze hebben doorgemaakt, als ik hoor hoe ze in een week tijd naar elkaar toegroeiden en verdraagzamer werden’, zegt Caroline. ‘Eigenlijk zouden alle leraren dit moeten zien. Ze zouden versteld staan van wat we met deze klas hebben bereikt.’ Dat krijgt cultuur dus gedaan.

En hier stopt het niet. ‘Het is de bedoeling dat we vanaf volgend jaar in nog meer vakken samenwerken met de Franse partnerschool’, blikt Caroline vooruit. ‘Zo kennen zij een Dag van de Levensbeschouwing. Dat kan een aanknopingspunt zijn. Er zijn ook plannen om de leraren geschiedenis eens uit te wisselen.’ En ook in de eigen school gaat het proces verder. ‘Stilaan moet ook daar cultuur tentakels krijgen naar zoveel mogelijk vakken.’

Cera

Cera is in dit verhaal de aanstoker en ondersteuner, financieel en inhoudelijk. Dat laatste gebeurt met de hulp van een expert die als projectbegeleider optreedt. Het ultieme doel? De cultuurtheorie van Cultuur in de Spiegel bij de leraren introduceren zodat ze het cultureel bewustzijn van leerlingen kunnen versterken.

Interesse? Hier vind je meer info over de Cera-projecten.

Tips van Caroline en Hein

  • Goede dramadocenten zijn de beste succesvoorspeller.
  •  Zet in op goede communicatie tussen de verschillende partijen.
  •  Durf als onderwijs je eigen schoolse structuur los laten en vertrouwen te geven aan je creatieve partners.
  • Breng cultuur zo breed mogelijk in de school binnen, zie het in een groter geheel. Betrek iedereen erbij als dat mogelijk is.
  • Zorg voor een veilig toonmoment met ouders en leraren. Mik dus niet op een groots kunstenfestival. Dan voelt de regisseur druk en vervalt die sneller in vastgelegde sjablonen. Ook een professioneel gezelschap kan in een week geen topproductie maken. 
  • Een professionele werkruimte met theatervloeren, spots, gordijnen ... tilt de groep naar een hoger niveau. In een turnzaal gaat dat moeilijker.

Culturele vaardigheden en dragers

Wil je meer inzetten op cultuur in jouw klas? Ontdek de theorie Cultuur in de Spiegel.

CIS cirkel basis

Culturele vaardigheden

waarnemen

  • Beweeg je samen op een theatervloer, dan staat je waarneming op superscherp. Je moet elkaar heel nauwgezet waarnemen en rekening met elkaar houden. Zo was er een oefening waarbij iemand iets zegt en daar moeten de anderen dan non-verbaal op reageren. Het houdt ook in dat je toelaat dat iemand 100 procent de ogen op je richt om je waar te nemen. Je moet je daar erg kwetsbaar voor opstellen. Ook de meisjes met hoofddoeken die een jongen niet gemakkelijk in het gezicht zullen aankijken.

verbeelden

  • In het LaM werkten de leerlingen rond art brut. Ze zagen voorbeelden, kregen er uitleg over en hadden ook de kans om zelf iets op papier te zetten. Zo beeldden bepaalde schilderijen angst uit. De leerlingen mochten vervolgens hun eigen gevoelens bij het schilderij, bij de uitstap, bij de ontmoeting met de Fransen tekenen en schetsen.
  • De regisseur gaf hen instructies en een abstracte opdracht als ‘Drie hoog en drie laag’. In kleine groepjes maakten de leerlingen die instructie concreet en goten ze die in een scène.

conceptualiseren

  • Neem een patroon van vier bewegingen en maak daar een frase van naar 12. Dat is een typisch concept uit de moderne dans dat de leerlingen leerden kennen. Ze maakten ook kennis met het theaterjargon: wandel door de ruimte, denk aan je stemvolume, kies positie...

analyseren

  • Er komt veel reflectie en (zelf)analyse bij zo’n intens proces kijken. Hoe komt het dat je toch praat als wij stilte vragen? Hoe komt het dat een beweging niet lukt? Hoe maak je een beweging groter, kleiner? Als ik zo draai, kom ik dan goed uit? Hoe moet ik in het speelveld staan, rekening houdend met het publiek?
Dien je eigen subsidieproject in
Auteur Veerle Vanbuel
School GO! Futura 1ste graad
Organisaties De Figuranten
Onderwijsniveau
  • Secundair onderwijs
  • Voltijds gewoon secundair onderwijs
Thema
  • Cultuur in de Spiegel
  • taal(bevordering) en taalstimulatie
  • welbevinden en pesten
Sleutelcompetenties
  • Nederlands
  • Sociaal-relationele competenties
  • Burgerschap
  • Zelfbewustzijn
  • Cultureel bewustzijn
Schooljaar 2019-2020

Praktijkvoorbeelden

Toon alle praktijkvoorbeelden →
Leerling werkt aan muzieknummer op iPad

Songs & Beats leren BuSo-leerlingen plannen en samenwerken

Muziek, dat was het onderwerp waar de leerlingen van Sint-Gregorius in Gentbrugge vooral rond wilden bijleren in hun keuzemodule. De school zag hierin een uitgelezen kans om te werken rond planning en samenwerking: twee vaardigheden die niet evident zijn voor leerlingen met ASS. Samen met Tim Wuyts...

Lees meer
Leerling gaat creatief aan de slag met literatuur

Creatief omspringen met meertaligheid? Breng een schrijver in je klas!

In 2021 lanceerde de Vlaamse Gemeenschapscommissie Kunstenaars in de klas, een oproep om kunstprojecten te stimuleren in het Nederlandstalig secundair onderwijs. Een van de projecten die subsidies ontving, is de samenwerking tussen schrijver Arno Boey, het Atheneum Brussel en internationaal...

Lees meer

Leerkrachten én leerlingen ontdekken hun creativiteit tijdens Kunstkuur

Expertisedeling tussen leerkrachten. Muzisch sterker in de schoenen staan. De leerlingen laten kennismaken met de academie en met het plaatselijke Gemeenschapscentrum De Zeyp. Hun culturele blik verruimen. Hen de kans geven om hun creativiteit te ontdekken én te tonen… Het lijstje doelen waar de...

Lees meer

Het moois dat ontstaat als er ruimte is voor toeval en experiment

‘Vaak kiezen leraren op school nog voor sterk afgebakende muzische opdrachten. Dan is het fijn als zij én hun leerlingen, samen met een dko-docent, kunnen ontdekken wat voor moois er ontstaat als er ruimte is voor toeval en experiment.’ Aan het woord zijn Simon Vermeulen en Goedele Pauwelyn...

Lees meer
Leerlingen zitten in de klas en houden boomwhackers vast waarmee ze musiceren.

Leerstof herhalen, verdiepen en verwerken via beeld, dans en woord? Deze Kunstkuur toont hoe het kan

Tijdens muzische vorming dansen ze hoofdletters of zingen ze het verloop van de Eerste Wereldoorlog in een marslied. De krantenartikels die de leerlingen in de taalles schreven? Die gieten ze in een mediageniek journaal. Zo wekken Anke Vrinssen van Kunstacademie Dilsen-Stokkem en leraren Els Coox en...

Lees meer

Nieuws in de kijker

Jeugdboekenmaand 2023 affiche

Werken met boeken tijdens Jeugdboekenmaand én het hele jaar door!

Wil je boeken meer je klas in smokkelen? Vind hier de educatieve handleidingen voor leerkrachten lager en eerste graad...

Lees meer

dynamoPROJECT | 2000 euro voor een kunstenaar in je klas? Dien je aanvraag in t.e.m. 15 mei

Je wil een boek vertalen naar moderne dans? Je wil met je klas een eigen verhaal schrijven en kan daarbij de hulp...

Lees meer
"

Infosessie dynamoPROJECT | woensdag 22 maart 2023

Kriebelt het om samen te werken met een echte kunstenaar? Wil je een artistieke draai geven aan je lesonderwerpen? Ben...

Lees meer

'Vrienden voor het Lezen' wil nieuwe en meer lezers

Met de lancering van een communicatiecampagne ‘Vrienden voor het Lezen’ en een groot Leesoffensief wil de Vlaamse...

Lees meer
Meisje verkleed als Pipi Langkous doet handstad op een paard

Op stap met de klas dankzij dynamoOPWEG

Zoek je gratis vervoer voor een educatieve schooluitstap?

Lees meer
Bekijk alles van nieuws

Nieuwsbrief

Schrijf meteen in en ontvang talrijke tips en inspiratie over meer en beter cultuuronderwijs op school, activiteiten, ondersteuningen en deadlines, praktijkvoorbeelden en onze evenementen. Je mag de nieuwsbrief twee keer per maand in je mailbox verwachten.

 
 

Door in te schrijven stem je in met de privacyverklaring.

Voetmenu

Voor scholen

  • Activiteiten voor jouw klas
  • Cultuurpartners ontdekken
  • Jouw schoolpagina
  • Gratis vervoer met De Lijn
  • Financiële steun voor jouw project
  • Samenwerking school en academie
  • Acties en evenementen
  • Inspiratie
  • Reviews van leerkrachten

Voor cultuurpartners

  • Zo start je op Cultuurkuur
  • Organisatiepagina maken
  • Activiteit toevoegen
  • Culturele bestemming worden
  • Scholen in de buurt zoeken

Over Cultuurkuur

  • Over het platform
  • Kalender
  • Veelgestelde vragen
  • Schrijf je in op de nieuwsbrief

Contacteer ons

  • mailContactformulier
  • phone02 553 96 63
  • Facebook Volg ons op Facebook (opent in een nieuw tabblad)

Vlaamse overheid

Departement Onderwijs en Vorming

Koning Albert II-laan 15, postbus 134

1210 Brussel

Cultuurkuur.be is een initiatief van CANON Cultuurcel i.s.m. publiq (opent in een nieuw tabblad)

© 2022 Cultuurkuur

  • Contact
Cultuurkuur

Cultuurkuur.be is een officiële website van de Vlaamse overheid

uitgegeven door Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming (opent in een nieuw tabblad)
Vlaanderen is cultuur en onderwijs