Het plein | Zo geef je architectuur en ruimtelijke planning een plaats in je lessen
Een beeldend kunstenaar, twee architecten en een geluidskunstenaar gingen met twee enthousiaste klassen van basisschool Jongslag aan het werk om hun plein te verbeelden in het kader van een nieuw ruimtelijk plan voor het centrum van Dilbeek.
Een tijdje geleden stelde de Gemeente Dilbeek een Masterplan op: ‘Samen op weg naar het Dilbeek van morgen’, een ruimtelijke visie voor de Dilbeekse kern. ‘Omdat onze school in het centrum van de gemeente ligt, grepen we de gelegenheid aan om onze leerlingen te betrekken bij het project', vertelt juf Nathalie. 'Toen er een aanbod kwam vanuit CC Westrand om samen iets creatiefs op te zetten, was de beslissing snel genomen!’
‘Dilbeek en de directe omgeving van de school behoort tot de leerstof van het 4de leerjaar. Met dit project zouden we de komende veranderingen aan het straatbeeld onder de aandacht brengen van leerlingen en ouders. Zo komt het dichter bij hun bedje te staan. Samen met CC Westrand stelden we een plan op.'
Met kunstenaars en architecten ontdekken we het plein op een nieuwe manier
De Dienst Openbare Werken nam de taak op zich om het project te ‘openen’. De betrokken leerkrachten en de leerlingen kregen een gegidste rondleiding door centrum Dilbeek langs de displays waarin het nieuwe mobiliteitsplan was uitgestald. Het Cultuurcentrum hielp bij het aanspreken van de artiesten.
Een beeldend kunstenaar, twee architecten en een geluidskunstenaar gingen met twee enthousiaste klassen aan de slag. ‘Voor we startten, werd het project goed toegelicht in de klas’, vertelt juf Nathalie. ‘Waarom doen we het? Wat gaan we doen? Elke kunstenaar stelde het traject in stappen voor. De leerlingen wisten dus hoe alles zou verlopen en wat het doel was’.
'De leerlingen hebben nieuwe materialen en technieken leren kennen en ook hun fantasie werd aangescherpt'
Beeldend kunstenaar Emmanuel Bayon bouwde een reputatie op als stadshersteller: in Brussel repareert hij gaten in het voetpad en gebroken bushokjes met opvallend, felrood materiaal. Samen met de kinderen verkende hij welke ingrepen mogelijk waren op en rond het plein. Een tolk van RIS Dilbeek zorgde ervoor dat taal geen barrière vormde tussen Emmanuel, die uit Frankrijk afkomstig is, en de leerlingen.
Daarna nam geluidskunstenaar Georges De Decker de leerlingen mee op een boeiend parcours. Hij begon met een wandeling in Dilbeek, waarop hij de aandacht vestigde op welke geluiden ze opvingen wanneer ze het zelf stil maakten. De geluidsopnames van die wandeling werden in de klas opgelijst en benoemd. Daarna maakten de leerlingen zelf een geluidsinterpretatie waarbij ze de geluiden probeerden te recreëren aan de hand van voorwerpen en hun eigen lichaam. Met de zoon van Georges maakten de leerlingen een muzikale maquette: hoe zou het nieuwe Dilbeek in hun ogen moeten klinken? Het resultaat brachten ze live, voor een geblinddoekt publiek.
Architectenduo WAUW bracht het centrum van Dilbeek in kaart door deze in een maquette te gieten. Eens die er stond mochten de leerlingen hun eigen visie uitschrijven en een individuele maquette ontwerpen, waarop ze hun verbeelding mochten loslaten. Ze konden werken met origineel architectenmateriaal, en moesten tijdens de tentoonstelling hun ontwerp persoonlijk toelichten en 'verkopen'.
Verder werkten de leerlingen mee aan de installatie ‘Imaginaire stad’ - een initiatief van het Brusselse kunsthuis Pantalone, een bouwspel met blokken.
'De verschillende artiesten hadden elk een eigen blik en benadering - die de kinderen inspireerde om hun eigen perspectief te ontwikkelen'
‘De leerlingen hebben op verschillende terreinen van de eindtermen gewerkt zonder dat ze het eigenlijk merkten’, vertelt Nathalie. ‘Ze brachten in de praktijk wat ze in de klas hadden geleerd over schaalberekening en taal: zo kregen ze de opdracht om hun plan voor de herinrichting van het plein op te schrijven, een groep toe te spreken, kaartlezen, sociale vaardigheden, samenwerken ... en ga zo maar door. Het bleef speels maar ik weet zeker dat ze al deze ervaringen voor altijd mee zullen dragen.’
Iedereen kreeg de kans om te experimenteren
‘Het moest niet altijd lukken of perfect zijn: onze leerlingen kregen de tijd om hun plannen te corrigeren of bij hun oorspronkelijke plan te blijven. Dat ze samenwerkten en openstonden voor verschillende soorten kunst was veel belangrijker. Lag één van de kunstenaars hen niet zo, geen probleem. Door met verschillende kunstenaars samen te werken, hadden de leerlingen verschillende kansen om hun talenten uit te spelen.’ Bij Emmanuel Bayon lag de nadruk op concrete en visuele oplossingen, de architecten van WAUW dachten eerder na over ruimte, ritme, volume en behoefte. Georges De Decker, de geluidskunstenaar, liet de leerlingen dan weer luisteren en reflecteren.
De hele buurt kon meegenieten
‘Het eindresultaat van het project was niet scherp afgelijnd. De ene leerling bouwde een eigenzinnige maquette, de andere stak een luisterspel in elkaar. Op een toonmoment in CC Westrand kon de hele buurt meegenieten van ons project. Ze luisterden er naar de meningen en verhalen van onze leerlingen. Het was duidelijk dat we ervaringen hebben opgedaan die de leerlingen nog verder wilden ontwikkelen. De leerlingen hebben nieuwe materialen en technieken leren kennen, en ook hun fantasie werd aangescherpt.’
Tips van juf Nathalie
- Werk naar een toonmoment toe en nodig de ouders uit. Alle partners vinden dat prachtig en het is een extra stimulans voor de leerlingen. Ook zorgt het ervoor dat ouders met elkaar praten over het project.
- Ook jongere kinderen kunnen zonder probleem ‘gevaarlijke’ werktuigen hanteren als je eerst duidelijke afspraken maakt en een opzichter aanduidt.
- In het onderwijs werken we met een strakke timing en veel regeltjes om zo tot het beoogde resultaat te komen. ‘Kunstenaars’ doen dat veel minder en toch komen ze ook op tijd tot een fantastisch resultaat. Misschien moeten we meer durven loslaten.
- Zorg dat de leerlingen duidelijk weten wat er met hun werkstukken verder wordt gedaan. Worden ze tentoongesteld? Bewaard?
- Een goed netwerk is belangrijk. Van ‘specialisten’ kan je heel wat dingen stelen met je ogen en bepaalde technieken, materialen ... zelf gaan gebruiken in je lessen. Bovendien kunnen ze de volgende jaren natuurlijk ook andere projecten in de klas uitwerken.