Overslaan en naar de inhoud gaan
Aanmelden
Home

Hoofdnavigatie

  • Home
  • Activiteiten
  • Cultuurpartners
  • Scholen
  • Ondersteuning
    • dynamoOPWEG
    • dynamoPROJECT
    • Kunstkuur
  • Acties
    • Cultureel bewustzijn
    • Beste Boekenjuf/meester
    • Poëziesterren basisonderwijs
    • Poëziesterren secundair onderwijs
    • Netwerk Lezen op School
    • Inspiratiedag
    • Cultuurdagen
    • Dag van de Cultuureducatie
    • Cultuur en onderwijs
    • Erfgoedweek
  • Inspiratie
Zoeken
Sluit zoekvenster
Sluit zoekvenster

Kruimelpad

  1. Home
  2. Het poëtische in E=mc2: zo schrijf je poëzie over wetenschap

Het poëtische in E=mc2: zo schrijf je poëzie over wetenschap

Kan je over de relativiteitstheorie of het onzekerheidsprincipe een gedicht schrijven? Zeker! Vraag maar aan dichter Marc Tritsmans, of aan de zesdejaars Techniek-Wetenschappen van VISO Roeselare en hun leerkracht Thomas Ryon. Samen zetten ze hun schouders onder een poëzieproject dat de grenzen tussen alfa- en bètawetenschappen doorbreekt.

Leerling bladert door poëzieboekje
Leerling leest dichtbundel in de klas
Leerkracht legt uit voor schoolbord
Leerlingen schrijven poëzie
Leerkracht leest poëzie voor
Leerkracht en leerlingen bekijken magazines

Als jonge kerel ontdekte Thomas Ryon het oeuvre van Marc Tritsmans toen een leerkracht hem het gedicht ‘Museum van Vergeten Gebaren’ liet lezen. Zoveel jaren later doet hij, intussen zelf leerkracht Nederlands, hetzelfde: hij plant een zaadje bij zijn leerlingen.

Op het lijf geschreven

Die leerlingen zitten in het zesde jaar Techniek-Wetenschappen. ‘Vaak zien we dat taal bij hen stiefmoederlijk behandeld wordt. Ik probeer dat te doorbreken’, zegt Thomas. ‘De alfa- en bètawetenschappen hebben elkaar immers nodig, want ook een wetenschapper moet zijn inzichten kunnen verwoorden, moet ze aan het brede publiek kunnen overbrengen.’

‘Marc slaagt erin om dat heel toegankelijk, maar daarom niet minder gelaagd te doen. Hij zoekt behoedzaam naar de juiste woorden om een complex probleem te omschrijven. Dat is in deze tijden zo belangrijk: als de nuance verdwijnt, creëer je polarisatie. Dat hij daarbij vertrekt vanuit een grote fascinatie voor wetenschap ​​​​​zorgt ervoor dat zijn werk op het lijf van deze leerlingen geschreven is.’

Gedicht met afbeelding Einstein

Bloemlezing met opdracht

En zo zit dichter Marc Tritsmans, na een lange mailconversatie met Thomas en een even lang corona-oponthoud dus voor de tweede keer in deze klas. Tijdens de contactmomenten leest hij voor uit eigen werk en gaat hij met de leerlingen in gesprek over taal, wetenschap, de wereld en hun gevoelens.

Leerlingen gaan ook zelf aan de slag. Laten ze zich inspireren door een element uit de tabel van Mendelejev? Schrijven ze een antwoord op een gedicht van Marc? Of duiken ze in wetenschappelijke tijdschriften om een interessant gegeven naar een personificatie of een metafoor voor hun eigen gevoelens te vertalen? De keuze ligt bij hen en allemaal gaan ze met grote interesse aan de slag.

Interactie tussen leerling en dichter

Dat lukt alleen maar omdat Thomas geleidelijk opbouwt naar opdrachten als deze. Ook in de les Nederlands. ‘Het vraagt tijd voor leerlingen ervoor open staan’, zegt hij. ‘Dan pas kunnen gedichten beginnen groeien en bloeien.’ Hij reikt ze handvatten aan over hoe poëzie vormelijk gemaakt kan worden, welke beeldspraak er bestaat, wat een haiku is … ‘Ze moeten zich bewust zijn van die zaken, zonder ze te moeten gebruiken’, zegt Thomas. Intussen schrijven ze in hun eigen boekje ideeën, inspiratie, dingen die hen opvallen. Ook in andere lessen.

‘Marc blijft zoeken naar de juiste woorden om een complex probleem te omschrijven. Dat is in deze tijden zo belangrijk, want als de nuance verdwijnt, creëer je polarisatie’

Begeleidend leerkracht Thomas Ryon

Tips van de leerkrachten

  • Durf, begin, spring, stuur die eerste mail en laat je zeker niet tegenhouden door de (beperkte) administratie die een dynamoPROJECT vraagt.
  • Een project als dit kan je nooit helemaal finetunen: je moet opvangen wat er uit de klas komt en daarop inspelen. Bedank dus voor een keurslijf van voorbereiding, want dan mis je kansen.
  • Koppel STEM aan HEART-onderwijs (Humanities, Esthetics, Arts, Rhetoric, Text). Zo werk je aan een algemene bildung.
  • Geef het hele proces tijd. Poëzie laat zich niet opjagen.

Het feit dat de dichter zelf enkele keren naar de klas komt, is volgens Thomas een grote meerwaarde. ‘Het zorgt voor een heel andere beleving. De leerlingen hebben waarschijnlijk nog nooit een gesprek met een dichter gehad. Net die interactie is verrijkend voor hen. Marc weet bovendien het best waar de nuances in zijn poëzie liggen. Ik zal zijn gedichten nooit zo volledig begrijpen zoals hij ze vanuit zijn beleving heeft geschreven.’

‘Ik ben verbaasd door de inzet en voel veel belangstelling’, reageert Marc. ‘Ook een dikke pluim voor de leerkracht. Dat hij zoiets aandurft, is niet vanzelfsprekend. Ik vind het fantastisch om eens in een klas te komen. Ook bij mij beginnen de ideeën dan te knetteren.’

'Road map' van het project

Moeten we dat voor het examen kennen?

Hoe het project verder gaat? ‘In de volgende stap leggen leerlingen hun eerste versies via e-mail voor aan Marc’, zegt Thomas. ‘Hoe en wanneer we net zullen landen, weten we nog niet. Dat zal afhankelijk zijn van de inspiratie van de leerlingen. Sowieso zal dit project een mooie aanvulling zijn op de jaarlijkse Gedichtendag van de school. Zo kan ik er ook de collega’s bij betrekken en zal het de schoolgemeenschap verrijken.’

‘Misschien brengen we ook een bundeltje uit dat ze hun leven lang kunnen bijhouden. Of komt er een presentatie in bibliotheek ARhus. Daar kunnen we dan poëzieliefhebbers van buiten de school samenbrengen. Maar het ontplooiingsproces van de leerlingen primeert.’ Moeten we dat kennen voor het examen? Nee, voor het leven, zou Herman de Coninck zeggen.

Wil jij ook samenwerken met een dichter in jouw klas? Dat kan!

  • De dynamoPROJECT-subsidie neemt voor jou de financiële drempels weg. Je krijgt tot 2000 euro voor jouw artistiek project op school. Lees de voorwaarden van een dynamoPROJECT.
  • Ontdek de kunstenaars en cultuureducatieve organisaties op Cultuurkuur. Of kies je eigen partner in je schoolbuurt.
  • Op zoek naar inspirerende voorbeelden van andere scholen? Doorzoek onze praktijkvoorbeelden op onderwijsniveau of discipline.
  • Ontdekte je de poëzie-werkvormen al op Cultuurkuur?

Culturele vaardigheden en dragers

Wil je meer inzetten op cultuur in jouw klas? Ontdek de theorie Cultuur in de Spiegel.

CIS cirkel basis

Culturele vaardigheden

waarnemen

  • Observeren, dat is wat zowel de wetenschapper als de dichter doen. Alles begint met waarnemen. Daarom krijgen de leerlingen heel wat inspiratiebronnen aangereikt: gedichten die Marc speciaal voor deze gelegenheid insprak, poëziebundels, citaten en werk van andere kunstenaars, wetenschappelijke tijdschriften, boeken, videofragmenten uit de biografische serie 'Genius' over Albert Einstein,…

verbeelden

  • Wat ze hebben waargenomen, zetten ze naar hun eigen hand. Via het zoeken naar associaties of botsende ideeën, krijg je iets inventiefs. Met wetenschappelijke begrippen kan je zo iets heel emotioneels van jezelf vertellen.

conceptualiseren

  • Wat is poëzie? Wat is hier en nu? Op zoek naar antwoorden kloppen we aan bij enkele grote dichters waarna leerlingen zelf mooie formuleringen bedenken. Het becommentariëren en waarderen zal in de volgende fase van het project naar boven komen. Dan luisteren we naar elkaar en geven we elkaar tips. Ook Marc zal dat doen.

analyseren

  • Wat ziet de ene in een vers? Hoe ervaart de andere het? Ook een stuk vormelijke analyse komt aan bod omdat ze het anders niet herkennen. Maar dat hoeft zeker niet elke keer te gebeuren, anders krijg je een afkeer van poëzie.

Dragers

lichaam

  • Met de hand schrijven en luidop voorlezen van de gedichten.

voorwerpen

  • Dichtbundels, wetenschappelijke publicaties, eigen schriftje,…

taal

  • Literaire taal en wetenschappelijk jargon

Grafische tekens

  • Wetenschappelijke noteringen en beeldtaal
Dien je eigen subsidieproject in
Auteur Veerle Vanbuel
Label
  • literatuur en leesmotivatie
School VISO
Onderwijsniveau
  • Secundair onderwijs
  • Voltijds gewoon secundair onderwijs
Thema
  • literatuur en leesmotivatie
  • poëzie
  • STE(A)M
  • taal(bevordering) en taalstimulatie
Sleutelcompetenties
  • Nederlands
  • Wiskunde – wetenschappen – technologie – STEM
  • Cultureel bewustzijn
Schooljaar 2020-2021
Projectverantwoordelijke Thomas Ryon

Praktijkvoorbeelden

Toon alle praktijkvoorbeelden →
Leerling werkt aan muzieknummer op iPad

Songs & Beats leren BuSo-leerlingen plannen en samenwerken

Muziek, dat was het onderwerp waar de leerlingen van Sint-Gregorius in Gentbrugge vooral rond wilden bijleren in hun keuzemodule. De school zag hierin een uitgelezen kans om te werken rond planning en samenwerking: twee vaardigheden die niet evident zijn voor leerlingen met ASS. Samen met Tim Wuyts...

Lees meer
Leerling gaat creatief aan de slag met literatuur

Creatief omspringen met meertaligheid? Breng een schrijver in je klas!

In 2021 lanceerde de Vlaamse Gemeenschapscommissie Kunstenaars in de klas, een oproep om kunstprojecten te stimuleren in het Nederlandstalig secundair onderwijs. Een van de projecten die subsidies ontving, is de samenwerking tussen schrijver Arno Boey, het Atheneum Brussel en internationaal...

Lees meer

Leerkrachten én leerlingen ontdekken hun creativiteit tijdens Kunstkuur

Expertisedeling tussen leerkrachten. Muzisch sterker in de schoenen staan. De leerlingen laten kennismaken met de academie en met het plaatselijke Gemeenschapscentrum De Zeyp. Hun culturele blik verruimen. Hen de kans geven om hun creativiteit te ontdekken én te tonen… Het lijstje doelen waar de...

Lees meer

Het moois dat ontstaat als er ruimte is voor toeval en experiment

‘Vaak kiezen leraren op school nog voor sterk afgebakende muzische opdrachten. Dan is het fijn als zij én hun leerlingen, samen met een dko-docent, kunnen ontdekken wat voor moois er ontstaat als er ruimte is voor toeval en experiment.’ Aan het woord zijn Simon Vermeulen en Goedele Pauwelyn...

Lees meer
Leerlingen zitten in de klas en houden boomwhackers vast waarmee ze musiceren.

Leerstof herhalen, verdiepen en verwerken via beeld, dans en woord? Deze Kunstkuur toont hoe het kan

Tijdens muzische vorming dansen ze hoofdletters of zingen ze het verloop van de Eerste Wereldoorlog in een marslied. De krantenartikels die de leerlingen in de taalles schreven? Die gieten ze in een mediageniek journaal. Zo wekken Anke Vrinssen van Kunstacademie Dilsen-Stokkem en leraren Els Coox en...

Lees meer

Nieuws in de kijker

Jeugdboekenmaand 2023 affiche

Werken met boeken tijdens Jeugdboekenmaand én het hele jaar door!

Wil je boeken meer je klas in smokkelen? Vind hier de educatieve handleidingen voor leerkrachten lager en eerste graad...

Lees meer

dynamoPROJECT | 2000 euro voor een kunstenaar in je klas? Dien je aanvraag in t.e.m. 15 mei

Je wil een boek vertalen naar moderne dans? Je wil met je klas een eigen verhaal schrijven en kan daarbij de hulp...

Lees meer
"

Infosessie dynamoPROJECT | woensdag 22 maart 2023

Kriebelt het om samen te werken met een echte kunstenaar? Wil je een artistieke draai geven aan je lesonderwerpen? Ben...

Lees meer

'Vrienden voor het Lezen' wil nieuwe en meer lezers

Met de lancering van een communicatiecampagne ‘Vrienden voor het Lezen’ en een groot Leesoffensief wil de Vlaamse...

Lees meer
Meisje verkleed als Pipi Langkous doet handstad op een paard

Op stap met de klas dankzij dynamoOPWEG

Zoek je gratis vervoer voor een educatieve schooluitstap?

Lees meer
Bekijk alles van nieuws

Nieuwsbrief

Schrijf meteen in en ontvang talrijke tips en inspiratie over meer en beter cultuuronderwijs op school, activiteiten, ondersteuningen en deadlines, praktijkvoorbeelden en onze evenementen. Je mag de nieuwsbrief twee keer per maand in je mailbox verwachten.

 
 

Door in te schrijven stem je in met de privacyverklaring.

Voetmenu

Voor scholen

  • Activiteiten voor jouw klas
  • Cultuurpartners ontdekken
  • Jouw schoolpagina
  • Gratis vervoer met De Lijn
  • Financiële steun voor jouw project
  • Samenwerking school en academie
  • Acties en evenementen
  • Inspiratie
  • Reviews van leerkrachten

Voor cultuurpartners

  • Zo start je op Cultuurkuur
  • Organisatiepagina maken
  • Activiteit toevoegen
  • Culturele bestemming worden
  • Scholen in de buurt zoeken

Over Cultuurkuur

  • Over het platform
  • Kalender
  • Veelgestelde vragen
  • Schrijf je in op de nieuwsbrief

Contacteer ons

  • mailContactformulier
  • phone02 553 96 63
  • Facebook Volg ons op Facebook (opent in een nieuw tabblad)

Vlaamse overheid

Departement Onderwijs en Vorming

Koning Albert II-laan 15, postbus 134

1210 Brussel

Cultuurkuur.be is een initiatief van CANON Cultuurcel i.s.m. publiq (opent in een nieuw tabblad)

© 2022 Cultuurkuur

  • Contact
Cultuurkuur

Cultuurkuur.be is een officiële website van de Vlaamse overheid

uitgegeven door Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming (opent in een nieuw tabblad)
Vlaanderen is cultuur en onderwijs