Kunstkuur in Kapelle-op-den-Bos: ‘Kennis samenleggen is zó verrijkend.’
De middelbare school KOBOS in Kapelle-op-den-Bos betrekt de Go! academie voor Muziek en Woord van Willebroek Kunstkuur-gewijs bij haar oriënterende modules in het eerste jaar. ‘Soms gaan de leerlingen zo op in hun project dat ze er niet langer bij stilstaan dat ze tegelijk met taal bezig zijn. Dat is fascinerend om te zien.
Vrijdagmiddag is moduletijd: om de zes weken volgen de eerstejaars een andere verkennende module: STEM, sport & wetenschappen, maatschappij & welzijn, kunst & creatie of taal & cultuur. Bij die twee laatste zijn ook twee leerkrachten van de academie betrokken. Tijdens een laatste module-dag tonen de deelnemers aan ‘kunst & creatie’ hun zelfgemaakte filmpjes. De taal & cultuur-groep is luisterspelen aan het opnemen en monteren.
Plastic fles
‘Ons filmpje gaat over een bloem die geplet wordt door plastic’. Het licht gaat uit en we zien de vier leerlingen in actie op het scherm: de jongens gooien plastic in het park, recht op een mooie bloem die de meisjes willen koesteren. Een achtervolgingsscène blijft niet uit …
Wim Vander Aa, leraar muziek aan KOBOS: ‘Het enige wat we vroegen, is om een plastic fles in het verhaal te verwerken, maakt niet uit hoe.’ In groepjes van vier schreven de leerlingen hun verhaal, werkten het vervolgens uit in dialogen, oefenden de rollen, filmden elkaar en monteerden.
Veel kleintjes, één groot
Veerle Eyckermans, actrice en docente aan de academie, begeleidde de leerlingen in het spel- en filmproces. ‘Ik coachte, regisseerde, stuurde bij. Ik liet ze improviseren op emoties, op actie en reactie of op uiteenlopende situaties. Ik legde ze uit hoe film werkt, hoe je je verhaal opdeelt in scènes en hoe je die vastlegt. Ik wou ze niet alleen in het spelen, maar ook op technisch vlak zover mogelijk krijgen.’
‘Het is fijn om voor zo’n project samen te werken met een expert op vlak van toneel en film’, vindt leerkracht muziek Marie-Anne Goidts. ‘We staken veel kleine dingetjes van haar op, die samen toch heel wat zijn. De leerlingen uit hun tent lokken, ze opwarmertjes en rollenspelen laten doen, zichzelf laten bekijken en beoordelen op film, uitleggen waarom ze niet met hun rug naar het publiek mogen staan…’ Wim: ‘Vorig jaar begeleidden we de modules ook al, maar zonder Kunstkuur. Toen deden we ook leuke dingen, maar nu ligt het niveau hoger. Ook Veerles enthousiasme en het simpele feit dat ze van buiten de school komt, maken iets extra’s bij de leerlingen los.’
‘Je merkt dat leerlingen zich in zo’n project anders gedragen dan in een gewone les.’
Samenwerken en vrijheid
Niet alleen voor de leerkrachten is samenwerken een pluspunt, ook voor de leerlingen. Marie-Anne: ‘Ze leren het voortouw te nemen en echt samen te werken, zoals ze later nog vaak zullen moeten doen. We hechten hier sowieso veel belang aan samenwerken, maar in dit project komt het extra uit de verf.’
Leerlingen Wout en Jannes hebben genoten van het maakproces. ‘Niemand zei: Doe dit, doe dat, het moet daarover gaan. Zolang we goed bezig waren met ons filmpje, mochten we veel zelf kiezen. Dat was leuk.’
Fantasie
Bij ‘Taal & cultuur’ treffen we eenzelfde enthousiasme. Aagje en Laure zitten nog druk te typen. Uit een heleboel verschillende schilderijen kozen zij eentje van Picasso als inspiratiebron. Aagje: ‘Ons luisterverhaal heet ‘De verloren straatmuzikant’. Omdat de man op het schilderij misvormd lijkt, hebben wij een verhaal geschreven over een misvormde man die van een klein meisje leert om gitaar te spelen...’
Zo dadelijk zullen ze hun verhaal opnemen, monteren en er geluidseffecten en muziek aan toevoegen. Laure: ‘Je kunt helemaal zelf kiezen wat je vertelt en veel fantasie gebruiken: dat is echt leuk. Dit schilderij sprong ons in het oog omdat het zo speciaal en kleurrijk is. We hadden eerst allebei een ander verhaal in gedachten, maar hebben die nu samengevoegd.’
In deze module co-teachen leerkrachten Else Pelemans (Frans) en Filip Carmeliet (geschiedenis) met Michaël Swolfs (Muziekcultuur) van de academie. Michaël leerde de leerlingen niet alleen monteren, hij liet hen ook ondervinden hoe belangrijk muziek is voor de sfeer. ‘Ik toon bijvoorbeeld eenzelfde filmfragment, maar met andere muziek, waardoor ze het telkens heel verschillend interpreteren. Daar kijken ze van op.’
Verrijkend
‘Je merkt dat leerlingen zich in zo’n project anders gedragen dan in een gewone les ’, zegt Else. Filip: ‘Ze leren al doende, zijn spontaner, leren hun remmingen loslaten en voor een groep spreken. Soms gaan ze zo op in hun project dat ze er niet langer bij stilstaan dat ze tegelijk met taal bezig zijn. Dat is fascinerend om te zien. Voor mezelf vind ik het co-teachen geweldig: je leert er enorm van bij.’ Else beaamt: ‘Kennis samenleggen is zó verrijkend.’
Tips van de leerkrachten
Geschiedenisleerkracht Filip Carmeliet:
- Omarm de kruisbestuiving. De academie heeft een bepaalde aanpak, wij ook. Die twee samenbrengen is verrijkend.
- Sta ervoor open. Anders lukt het niet. Ik was er in het begin ook wat bang voor, maar het is me bijzonder meegevallen: ik heb dit jaar echt al veel bijgeleerd.
Muziekleerkracht Marie-Anne Goidts:
- Gewoon doen! Wij zijn er ook in gegooid, maar dat hoort bij een vernieuwend project. Kinderen zijn best creatief, maar in een Kunstkuur-project kunnen ze dat ook echt tonen. En dat is zo belangrijk voor hun ontplooiing ...
Leerkracht muziekcultuur Michaël Swolfs:
- Wees niet bang om breder te kijken dan je eigen vak. Bekijk muziek niet puur als muziek of woord als woord: ik heb het gevoel dat ik in alle modules iets zou kunnen betekenen. Ik vind het erg leuk om eens buiten die grenzen te kunnen gaan.
- Heb vertrouwen in jezelf. Het is fijn om te zien hoe collega’s meer zelfvertrouwen krijgen en het beter aandurven om zelf iets met muziek te doen, ook al zijn ze er geen specialist in. Je kunt muziek tenslotte overal inzetten, als je het maar een beetje creatief aanpakt.
Tip van leerlingen Laure en Aagje
- Zeker doen. Je kunt je fantasie volop gebruiken en zien hoe andere mensen denken over een schilderij, tekening of tekst. Dat is leuk en het gebeurt hier meer dan in andere lessen.
Culturele vaardigheden en dragers
Wil je meer inzetten op cultuur in jouw klas? Ontdek de theorie Cultuur in de Spiegel.
Culturele vaardigheden
waarnemen
- De leerlingen leren observeren. Een groepje beeldt een tafereel uit. De anderen kijken aandachtig, draaien zich dan om. Het groepje verandert iets aan het tafereel. De anderen proberen te zien wat dat is
- De leerlingen bekijken verschillende schilderijen en leren de verschillende kenmerken van de kunststromingen te herkennen (bijvoorbeeld: Picasso - kubisme).
- De leerlingen bestuderen schilderijen en tekeningen van Keith Haring en imiteren die zo nauwgezet mogelijk.
verbeelden
- .De leerlingen leren improviseren. De theaterdocent geeft hen telkens een nieuwe actie op, zij moeten gepast reageren.
- De leerlingen kiezen elk één detail uit een schilderij en houden geheim welk detail dat is. Dan beschrijven ze (schriftelijk) wie of wat ze zijn vanuit het standpunt van dat detail.
conceptualiseren
- De leerlingen bekijken elkaars filmpjes en bespreken ze in groep: wat vinden ze ervan, en waarom? Hoe verloopt het acteren, hoe is er gemonteerd, wat vinden ze van het verhaal? Ze leren elkaar constructief feedback geven. Idem: ze luisteren naar elkaars verhalen en geven feedback.
analyseren
- De leerlingen bekijken een filmfragment: een jongen loopt over straat en maakt een sprong. Wat is het verhaal achter het fragment? Ze bekijken het fragment met droevige muziek en interpreteren het als een jongen die wegloopt van huis. Met coole urban muziek eronder lijkt het of hij een videoclip wil opnemen voor YouTube. Ze voelen hoe muziek dezelfde beelden naar heel andere interpretaties en analyses stuurt.
- De leerlingen bekijken schilderijen en proberen aan de hand van de kenmerken vast te stellen tot welke kunststroming een werk behoort.
Dragers
lichaam
- Wanneer je toneelspeelt, draai je je rug niet naar het publiek. Voel aan waarom.
voorwerpen
- Een simpele plastic fles krijgt een rol in een filmpje: bedenk welke rol het moet zijn en voer uit.
taal
- De leerlingen schrijven hun luisterspelen met oog voor inhoud, taalgebruik en structuur. Nadien krijgen ze van de leerkrachten feedback op deze vlakken.
Grafische tekens
- De leerlingen leren geluid en film te monteren op hun laptops. Ze verkennen de software, leren geluiden, muziek, ondertiteling en andere effecten toe te passen.
- De leerlingen schrijven hun verhalen op hun laptops en plaatsen ze ter beoordeling op Google Classroom.
- De leerlingen leren een tekening van Keith Haring na te tekenen.