Punten en stippen: zo werk je aan muzische vaardigheden met kleuters
De instappers van basisschool Lambertzhoeve in Tildonk weten alles over puntjes, stippen en bolletjes. Ze kregen erover voorgelezen en gingen zelf aan de slag: stempelen, knippen, prikken, perforeren, schilderen … het kwam allemaal aan bod. ‘Zo zijn er heel wat nieuwe muzische technieken en ideeën de revue gepasseerd. Allemaal pasten ze binnen de vaardigheden die instappers moeten oefenen’, zegt juf Sabine Michiels.
Vol verwondering luistert de klas van juf Sabine naar een 'Een boek vol puntjes' van Xavier Deneux. Ze zien hoe een paar puntjes plots veranderen in een glimworm of een slak. De kleuters gaan aan het fantaseren: wat kan je allemaal maken met puntjes? De mogelijkheden, toont Annelies Willems van Jonna vzw, zijn eindeloos.
Zo begon het dynamoPROJECT 'Een wereld vol puntjes'. Juf Sabine is qua dynamo-ervaring niet aan haar proefstuk toe. ‘Ik vind dynamoPROJECTEN altijd erg verrijkend, zowel voor de leerlingen als voor mezelf. Ik sta al heel lang in het onderwijs en ben vanzelf veel bezig met knutselen en creativiteit, maar toch ontdek ik nog elke keer nieuwe technieken en materialen. Daarvoor doe ik het. Je bent nooit te oud om bij te leren.’
Je bent nooit te oud, en je bent nooit te jong. Ook bij de peuters is het enthousiasme groot. Annelies van Jonna vzw heeft amper plaatsgenomen in haar knutselhoek, of er dienen zich al twee-drie leerlingen aan om mee te doen. ‘Vandaag maken we kleurrijke kwallen’, legt ze uit. Op een strook papier tekenen en kleuren de peuters bolletjes of cirkels in allerlei kleuren. ‘Doe je er ook nog wat gele bij, Amy-Lee?’ Het meisje grijpt meteen het juiste potlood en tekent nog meer rondjes op haar blad. In een cilinder gevouwen en vastgekleefd, wordt dit strookje het lijf van de kwal.
Voor de tentakels heeft Annelies smalle stroken gekleurd papier bewaard: overschotjes van een vorig muzisch project. ‘Toen hebben we confetti gemaakt met de perforator. De kwallen krijgen nu dus tentakels met gaatjes erin.’ ‘Ik wil ook lijm doen!’ zegt Emily. Ze krijgt een penseel en een bakje met lijm, en Annelies toont haar waar de lijm moet komen. Ze gaat ijverig aan de slag.
Tips van de leerkrachten
Tips van juf Sabine
- Sta ervoor open dat er iemand van buitenaf in je klas komt. Voor veel leerkrachten is dat een drempel. Maar als je goede afspraken maakt met de externe partner kan het alleen maar goed gaan!
- Wees niet bang voor extra werk. Je moet natuurlijk wat tijd steken in een goede partner vinden, met die partner overleggen wat je precies wil, verwacht en hoopt, en een goed dossier opstellen. Maar als dat eenmaal achter de rug is, krijg je net heel veel in ruil.
- Pik zoveel mogelijk op van je partner: in elk project pik ik ideeën of technieken op waar ik nadien zelf met mijn leerlingen mee aan de slag kan gaan.
Tips van begeleider Annelies
- Vragen staat vrij. Durf te bellen naar een mogelijk interessante externe partner en stel vragen: wat hebben jullie te bieden, wat kunnen jullie op maat van onze leerlingen en school doen? De organisatie zal zelf ook vragen stellen: wat hebben jullie nodig? Wat zijn jullie thema’s? Waar hebben jullie zelf zin in? Zo komt er vast een interessant project uit de bus.
- Werk in kleine groepjes. Elke maandag heb ik mijn knutselhoek in de klas. De leerlingen komen knutselen wanneer ze er zin in hebben. Daardoor zijn ze extra enthousiast: een stoeltje blijft zelden lang vrij. Door telkens met enkele leerlingen tegelijk te werken, kan ik ze ook allemaal genoeg aandacht geven.
‘Ik vind dynamoPROJECTEN altijd erg verrijkend, zowel voor de leerlingen als voor mezelf. Ik sta al heel lang in het onderwijs en ben vanzelf veel bezig met knutselen en creativiteit, maar toch ontdek ik nog elke keer nieuwe technieken en materialen’
Op maat van peuters
De aanleiding voor dit project was het prentenboek 'Een boek vol puntjes' van Xavier Deneud. ‘Toen ik dat boek zag, dacht ik meteen: “Hey! Daar kun je meer mee dan alleen voorlezen!” Puntjes, gaatjes, bolletjes … die combinatie is echt iets voor peuters’, vindt juf Sabine. Ze stapte ermee naar de Leuvense creatieve organisatie Jonna vzw, waar het idee meteen enthousiast werd onthaald. Met enkele scheppen van Jonna’s creativiteit en out-of-the-box-ideeën er bovenop kreeg het project al snel vorm.
Wisselwerking
Zeven weken lang komt Annelies op maandagvoormiddag naar de klas, en is het al puntjes en bolletjes wat de klok slaat. ‘De leerlingen zijn altijd blij als ik binnenkom. Ik krijg telkens een warm welkom. Dat is fijn. En Sabine en ik werken heel aangenaam samen. Het is een echte wisselwerking’, zegt Annelies. ‘Zo werkte Sabine enkele weken terug met kartonnen dozen. Ze kwam zelf met het idee om een discodoos te maken en dus bedacht ik manieren om die met bolletjes en stippen aan te kleden. We hebben de binnenkant met gouden en zilveren stippen bezet, de buitenkant met felgekleurde bollen. Uiteindelijk konden de peuters in hun doos naar een muziekje gaan zitten luisteren.’ Een veelkleurige, ronddraaiende discolamp maakte de ervaring compleet.
Aansluiting bij leerplan
Floris troont me mee naar de kerstboom in de hoek van de klas. ‘Kijk!’ wijst hij. Er hangen maar liefst twee kwallen van zijn hand in de boom te pronken: ‘Ik heb dat gedaan, hé’, zegt hij trots. ‘Veel balletjes. Pfff … ik heb veel balletjes gekleurd.’ Hij plukt één van zijn kwallen uit de boom en geeft ze aan mij. ‘Helemaal boven hangen’, vraagt hij. ‘Daar!’
Juf Sabine: ‘Het is niet altijd even gemakkelijk om een creatief project uit te werken voor instappers. Niet elke organisatie wil immers met zulke kleintjes werken. Maar met Een wereld vol puntjes zitten we precies op hun niveau. Eigenlijk leren de leerlingen alles wat ze in de instapklas moeten leren: rechtdoor knippen, de kleuren herkennen en gebruiken, kleven en schilderen ... Maar dan net een tikje anders.’
'De leerlingen leren alles wat ze in de instapklas moeten leren: rechtdoor knippen, de kleuren herkennen en gebruiken, kleven en schilderen... maar dan net een tikje anders’
Wil jij ook samenwerken met een beeldend kunstenaar in jouw klas? Dat kan!
- De dynamoPROJECT-subsidie neemt voor jou de financiële drempels weg. Je krijgt tot 2000 euro voor jouw artistiek project op school. Lees de voorwaarden van een dynamoPROJECT.
- Ontdek de kunstenaars en cultuureducatieve organisaties op Cultuurkuur. Of kies je eigen partner in je schoolbuurt.
- Op zoek naar inspirerende voorbeelden van andere scholen? Doorzoek onze praktijkvoorbeelden op onderwijsniveau of discipline.
Culturele vaardigheden en dragers
Wil je meer inzetten op cultuur in jouw klas? Ontdek de theorie Cultuur in de Spiegel.
Culturele vaardigheden
waarnemen
- De leerlingen luisteren naar het verhaal van het prentenboek ‘Een boek vol puntjes’. Ze kijken naar de prenten en stellen vast dat er heel veel stippen en bolletjes in staan.
- Voor een rustig momentje kruipen de leerlingen in de discodoos die ze zelf hebben gemaakt. Ze luisteren naar muziek en kijken naar de kleurrijke lichtbollen die over de ‘muren’ van de doos dansen.
verbeelden
- De leerlingen maken nieuwjaarsbrieven. Ze krijgen een fles of glas, uitgeknipt uit gekleurd papier. Daarin prikken ze gaatjes met een priknaald. Ze kleven hun werkje op een kaart met lijm waarin goudverf is gemengd. Het goud schijnt door de gaatjes in het glas of de fles: tada! Champagne!
conceptualiseren
- De leerlingen gaan aan de slag met noppenplastic. Ze beschilderen de plastic bolletjes met verf in verschillende kleuren en maken daarna afdrukken op papier: het resultaat is een schitterend bolletjespatroon. Terwijl ze aan de slag zijn, bespreken ze de kleuren: ‘Neem je nu rood? Waar is de groene verf? En kan er daarna nog geel bij? Heb je al paars gehad? Wat is jouw lievelingskleur?’
analyseren
- Na het voorlezen bespreken de instappers het boek ‘Een boek vol puntjes’ van Xavier Deneud: waarover ging het boek? Wat voor puntjes, bolletjes en gaatjes hebben ze allemaal gezien? Wat vonden ze daarvan?
Dragers
lichaam
- De leerlingen voelen zich geborgen in de ‘discodoos’. Het is er gezellig, er klinkt muziek, ze zien hoe de gekleurde lichtbollen van de discolamp over de wanden van de doos, maar ook over hun eigen armen, benen en buik en die van hun vriendje bewegen.
voorwerpen
- De leerlingen knippen stroken papier met een schaar. Ze prikken gaatjes met een priknaald. Ze schilderen met een penseel.
taal
- Terwijl de leerlingen knutselen, moedigen de juf en begeleider hen aan om materialen, technieken en kleuren te benoemen: ‘Knippen! Rood! Lijm! Bolletjes! Stempelen!’
Grafische tekens
- Heel het project staat in het teken van bolletjes, cirkels, gaatjes - als het maar rond is! Zo stempelen de leerlingen met rietjes kleine, gekleurde cirkeltjes op papier.