Rappen in de OKAN-klas: ‘Nederlands leren zonder het te beseffen’
Je Nederlands verbeteren met rap en slampoetry? De OKAN-leerlingen van het VISO Gent gingen het experiment aan! Onder de professionele begeleiding van de Gentse rapper Fatih Devos schreven ze hun eigen teksten, zetten ze deze op ritme en boksten ze een voorstelling op het podium van Kunstencentrum Vooruit in elkaar.
De foyer van de Theaterzaal van Kunstencentrum Vooruit zit afgeladen vol. Een 20-tal Okan leerlingen staan klaar om te rappen voor een enthousiast publiek van ouders, leerkrachten, sympathisanten en medeleerlingen. Achter de schermen vangen we op dat de zenuwen gespannen staan. Spreken, laat staan rappen voor een publiek in het Nederlands vormt voor deze jongens en meisjes een hele overwinning op zichzelf. Sommigen zijn zelfs nog maar een paar maand in het land. Enkel een Bulgaarse jongen voelt zich wel relaxed, hij heeft immers zijn eigen Youtube-kanaal waarop hij zijn rapsongs deelt.
In hun interessesfeer
‘De muzikale interesse van enkele leerlingen uit twee OKAN-klassen vormde de aanleiding voor dit traject’, vertelt Tom Vanderheeren, één van de trekkende leerkrachten achter het project. ‘In hun vrije tijd waren zij bezig met beatboxen, in de klas konden we hen echter maar moeilijk motiveren. Door workshops te organiseren die in hun interessesfeer lagen, hoopten we hen een beter gevoel te geven en hen meer te betrekken.’ Hoewel het project bijna op het lijf van deze leerlingen was geschreven, werd het volgens Tom ook voor de andere leerlingen uit de klas een grensverleggende ervaring, vooral op het vlak van durven spreken voor een groep.
Ritmische teksten op rijm
Na een initiatie hiphop van de Gentse rapper Fatih Devos, kregen de leerlingen de opdracht om een tekst te schrijven rond het concept ‘thuis’. Niet gemakkelijk als je een beperkte woordenschat hebt en je nog moet rijmen ook. Fatih begeleidde en hielp om de teksten op muziek te zetten. Ritme en intonatie werden nu belangrijk. Zonder het te beseffen werkten de leerlingen op die manier aan hun taalvaardigheden.
Een hippe mentor
Tijdens het optreden zie je het meteen. Fatih geeft de leerlingen vertrouwen. Voor ze beginnen nog even een bemoedigende arm om de schouder, veel opgestokken duimen en mee de schwung erin brengen, Fatih lijkt wel een geboren coach. ‘Voor de leerlingen was het belangrijk dat Fatih geen leerkracht was’, zegt Tom. ‘Hij is losser en kon de groep altijd enthousiasmeren. Veel van onze leerlingen hebben regelmatig een mindere dag. Dat negatieve gevoel kan zich snel verspreiden. Fatih kon iedereen blijven meetrekken. Op een bepaald moment hebben we gevreesd dat een deel van de groep ging afhaken. Dat dit niet gebeurd is, hebben we aan hem te danken.’
Eén groep op de planken
Het dynamische optreden is beklijvend. Om de beurt presenteren de leerlingen zichzelf met een audiofragment, dan rappen ze hun tekst live. De multiculturele groep komt uit Sierra Leone, Bulgarije, Somalië, Polen … met trots dragen ze hun vlag. Velen van hen hebben heimwee naar hun thuisland, blijkt uit de teksten, sommigen mogen zelfs niet meer terugkeren, anderen zijn soms overweldigd door Gent, maar allemaal glimmen ze van trots na hun optreden. Van de timide meisjes met een hoofddoek, tot de stoere kerels, het applaus doet hen stralen.
Tom is tevreden, vooral over wat dit project heeft betekend voor de samenhorigheid: ‘In deze groep speelden er regelmatig conflicten. Deze jongeren hebben immers al een hele bagage. Het project heeft hen samengebracht. Ze hebben meer respect voor elkaar gekregen.’ Wedden bovendien dat het meezingbare refrein voor altijd in hun hoofd zit!? ‘We zijn van OKAN, we leren Nederlands … Er is weinig of niets dat ik niet kan.’
Tips van leerkracht Tom Vanderheeren
- Begin er vroeg genoeg aan. 7 sessies van 4 uur zijn niet overbodig om een optreden van een half uur in elkaar te boksen.
- Luister naar de leerlingen. Vaak hebben ze hele goede ideeën. Zo kwamen zij tijdens een brainstorm met het voorstel om vlaggen te gebruiken als visueel element.
- Geef structuur. Geef hen bijvoorbeeld het raamwerk van het optreden al mee. In het begin hielden wij dit te vaag. Toen we uitlegden hoe de show er zou uitzien, werden ze enthousiaster. Ze wisten dat het mooi zou worden.
- Maak audiofragmenten van de teksten die de leerlingen vanbuiten moeten leren. Dat helpt als leerlingen moeilijkheden hebben met lezen. Na één week kent iedereen zonder uitzondering zijn tekst.
Culturele vaardigheden en dragers
Wil je meer inzetten op cultuur in jouw klas? Ontdek de theorie Cultuur in de Spiegel.
Culturele vaardigheden
waarnemen
- Rapper Fatih geeft het goede voorbeeld. Tijdens de workshops observeren en luisteren de leerlingen naar hoe Fatih zijn teksten rapt.
verbeelden
- De rapteksten van de leerlingen worden afgewisseld met een collectief refrein waarin de leerlingen op een muzikale manier uiting geven aan hun (gewonnen) zelfvertrouwen.
- Het refrein is bovendien een echte meezinger. Als het publiek begint mee te zingen, bevestigen zij hun geloof in de talenten van deze jongeren.
conceptualiseren
- De jongeren vertellen en duiden in hun persoonlijke teksten wat hen bezighoudt: hun geloof, hun familie, de liefde, hun hobby’s ... Ze verwoorden de waarden en typische kenmerken die zij belangrijk vinden en zetten deze om in begrippen.
analyseren
- De leerlingen onderzoeken in een brainstormsessie wat het concept ‘thuis’ voor hen betekent. Dit is de basis voor hun raptekst.
Dragers
lichaam
- De leerlingen gebruiken hun lichaam om te rappen. Ze ondersteunen hun tekst met gebaren.
- Nadat de leerlingen allemaal aan bod zijn gekomen, is er een ‘dance battle’ met typische gebaren uit de rap tussen leerkrachten en leerlingen op de tonen van het refrein.
voorwerpen
- Een leerling begeleidt op keyboard, een andere leerling speelt een intro op zijn sax.
taal
- Hun ideeën zetten ze om in een persoonlijke (jongeren)taal. De muziek en de rap geven hen een middel om dingen onder woorden te brengen die ze anders nooit zouden verwoorden.
- Met een PowerPoint worden de teksten die de leerlingen zelf hebben geschreven geprojecteerd.
Grafische tekens
- Iedere leerling heeft tijdens het optreden een doos voor hem of haar staan. Hierin zit een vlag van zijn/haar land, een symbool voor hun land en alles wat ze daarbij voelen. Ze halen deze uit de doos om zich voor te stellen.
- Achteraf poseren de leerlingen spontaan met hun vlaggen.