Theaterstuk ‘Wij, Mens’ verenigt cursisten van alle leeftijden en culturen
Met ‘Wij Mens’ zette het Centrum voor Basiseducatie Leerpunt (Gent-Meetjesland-Leieland) samen met Victoria Deluxe een volwaardig theaterstuk neer. Meer dan dertig cursisten uit verschillende opleidingen vertelden met woord, beeld en geluid hun verhaal. Initieel lag de focus op taal, maar het project groeide uit tot een unieke kans om talenten te tonen, uit te nodigen tot zelfexpressie en te verbinden.
Betoverende live muziek vult de ruimte. Eenendertig mensen van zeventien verschillende nationaliteiten tussen de negentien en zevenenzeventig jaar oud vullen elkaar aan op de scène.
Ze vinden een gemeenschappelijke taal in woord, dans en zang. We zien en horen in ‘Wij, Mens’ persoonlijke verhalen uit Ghana, Eritrea, Syrië en Wondelgem. Voor universele thema’s als reizen, liefde, feest en verdriet zijn er niet altijd woorden nodig.
‘Via sectoruitwisseling binnen de centra voor basiseducatie zagen we een voorbeeld van een succesvolle theaterproductie met cursisten en collega's uit Turnhout met HETGEVOLG’, zegt educatief medewerker Stien Van Opstal. ‘Het inspireerde ons om de inhoud van de modules samenwerken, handelen in groep en zeker zijn van jezelf aan een creatief project te koppelen. Als extra doel stelden we het verbeteren van non-verbale communicatie.’
'Het sociaalartistieke Victoria Deluxe was de ideale partner. Zonder hun hulp hadden we wel toneeltje kunnen spelen, maar nu hebben we echt theater gemaakt.’
Na een oproep bij cursisten uit alle opleidingen kwamen er maar liefst honderdzeventig reacties. Een maand later bleven er nog achtendertig over. ‘Het tartte onze verbeelding dat zoveel mensen zich wilden engageren’, zegt Stien. ‘De cursisten hebben nood aan originele werkvormen en manieren om zich uit te drukken.’
Eindeloos engagement
‘Victoria Deluxe was echt een fantastische partner’, zegt Stien. ‘Er waren geen grenzen aan hun engagement en ze wisten heel goed waar ze mee bezig waren. Door hun passie en verbindend werk zorgden ze ervoor dat iedereen zich thuis voelde. Vanuit gelijkwaardigheid focusten ze op mogelijkheden in plaats van op tekorten.’
Regisseurs Sara Vilardo en Klaas De Roo repeteerden dertien maandagnamiddagen met de cursisten. De eerste maand deden ze losse workshops. Zo was er een speeddate waarbij ze persoonlijke dingen deelden. Met de input die naar boven kwam gingen ze verder aan de slag.
‘Omdat we vaak werken met mensen die geen Nederlands spreken integreren we al veel interactiviteit en lichaamstaal in de lessen. Dit project geeft zeker inspiratie tot meer. Zo vormden de acteurs in de voorstelling letters met hun lichamen. Het is heel interessant om dat opnieuw te doen tijdens de lessen. Ook de visuele ondersteuning met tekeningen en foto’s gaan we zeker nog gebruiken.’
Gemeenschappelijke taal
Sara, Klaas en de muzikant van Victoria Deluxe gingen met de cursisten op zoek naar verschillende communicatiemanieren. ‘Ze legden alle puzzelstukjes bij elkaar en maakten een rode draad van de universele thema’s’, vertelt Stien. ‘Alle teksten, muziek en dans kwamen van de cursisten zelf. Sara en Klaas waren echt sponzen en stonden overal voor open. Ze zorgden ervoor dat iedereen die deelnam een verhaal kon vertellen.’
‘Wat vertrok van kleine groepjes leeftijdsgenoten, landgenoten en klasgenoten veranderde in WIJ, de acteurs, mensen. Samen spelen deed de verschillen wegebben. We verstaan elkaar niet altijd, maar dat hoeft ook niet. Samen zoeken naar oplossingen lukte wel.’
Ongeziene talenten
Dankzij de Stadsdagen kon de groep de professionele zaal Minnemeers van NTGent gratis gebruiken. Daar speelden ze de voorstelling drie keer voor meer dan honderdvijftig bezoekers. De leerlingen droegen elkaar letterlijk en figuurlijk. Ieder kreeg de ruimte om zich te uiten. De combinatie van de sterke verhalen, beelden, dans en ritmes tilden het geheel naar een professioneel niveau.
‘Dit soort projecten legt talenten bloot’, zegt Stien. ‘In het begin wilden we enkel op taal focussen, maar dan had niemand geweten wat voor talenten er in de groep zaten. We hadden dan misschien alleen opgemerkt dat de danser niet goed Nederlands sprak en de module moest overdoen … Nu heeft iedereen gezien dat hij een topdanser is.’
De begeleiders merken dat er vooral veel spreekdurf, zelfvertrouwen, taalexpressie en cultuurontwikkeling bleef hangen bij de deelnemers. Zelf verklaren de cursisten dat ze er een heel positief gevoel aan overhouden. Ze mochten zichzelf zijn, aanvaardden elkaar en durfden opkomen voor zichzelf.
Tips van Stien
- Maak een scenario met beelden en foto’s voor weinig taalkundige studenten.
- Begin op tijd met de voorbereiding. Voor zo’n groot project heb je (financiële) middelen nodig en een duidelijke planning. Iedere maandagvoormiddag hielden we een vergadering met de begeleiders van Leerpunt, de regisseurs, de leiding van Victoria Deluxe, een stagiaire en de muzikant. Na de repetitie zaten we een uur samen om te evalueren.
- Zorg voor goede psychosociale ondersteuning. Persoonlijke verhalen maken heel wat los.
- Wees onzichtbaar als begeleider. Het zijn de acteurs die mogen schitteren.
- Zorg er achter de schermen voor dat alles heel vlot verloopt zodat de artiesten zich op het creatieve kunnen richten
- Pas gedragsregels vanuit het onderwijs toe om grensoverschrijdend gedrag te voorkomen
Foto's © Maarten D’Hoop
Culturele vaardigheden en dragers
Wil je meer inzetten op cultuur in jouw klas? Ontdek de theorie Cultuur in de Spiegel.
Culturele vaardigheden
waarnemen
- tijdens de workshops en repetitiemomenten met Victoria Deluxe luisterden de cursisten naar elkaars verhalen en muziek. Ze zagen elkaars talenten en maakten kennis met verschillende culturen en talen.
verbeelden
- samen met de cursisten zochten de regisseurs naar manieren om te communiceren zonder verbale taal. Ze deden dat door dans, gebaren, tekeningen en gezichtsuitdrukkingen.
conceptualiseren
- elke cursist zette een eigen verhaal om in theater. Ze drukten hun gedachten en gevoelens uit in zelfgemaakte teksten, muziek en beelden. Om hun route naar België te vertellen gebruikten sommige cursisten een spoor van stenen.
analyseren
- de cursisten bespraken in groep wat ze hoorden. Door te luisteren naar elkaar vonden ze de gemeenschappelijke thema’s die de rode draad vormden van de voorstelling.
Dragers
lichaam
- de acteurs vormden letters met hun lichamen. Ze gebruikten houdingen, gebaren en dans om universele thema’s zoals rouw, vriendschap en liefde uit te beelden.
voorwerpen
- tijdens de voorstelling gebruikten de acteurs touwen, stenen en schilderijen om hun boodschap krachtiger te maken.
- Ze leerden hoe een professionele theaterzaal met belichting werkt. ‘Wij, Mens’ werd mooi voorgesteld in een boekje dat uitgedeeld werd aan de bezoekers.
taal
- onder de deelnemers waren heel wat anderstaligen die Nederlands spraken in de voorstelling. Er kwamen ook verschillende andere talen aan bod, zowel gesproken als geschreven op papier of op de grond.
- Er was aandacht voor het woord ‘mama’, dat vertaald werd in verschillende talen en over bijna de hele wereld hetzelfde klinkt.
Grafische tekens
- om de niet-Nederlandstaligen te ondersteunen zorgden de begeleiders voor een scenario zonder letters, volledig gemaakt met foto’s en tekeningen. Tijdens de voorstelling waren er universele gebaren zoals handen schudden of een knuffel geven.