Twee generaties, één verhaal | Digital storytelling brengt leerlingen en senioren dichter bij elkaar
Veel leerlingen van het vijfde leerjaar van Gemeentelijke Basisschool Van Asbroek komen nooit in een zorgcentrum. Hun grootouders leven in een ander land of wonen bij hen in. Dankzij dit project ontmoeten ze lokale senioren en leren ze hen kennen op een ongedwongen manier. Samen legden ze hun ontmoetingen vast in woord en beeld.
‘Die woont in Parijs’
- ‘Ah, is dat jouw parrain?’
‘Nee, Parijs!’
- ‘Aah, in Parijs. Sorry kindje, je weet dat ik niet meer goed hoor ...’
Een leuke flard uit een gesprek tussen een bejaarde dame en een meisje in zorgcentrum Iris. Het meisje toont familiefoto’s. Op verschillende locaties in het centrum hebben gelijkaardige ontmoetingen plaats. Directeur Johan Comhair ziet het graag gebeuren: ‘Onze school werkt al samen met heel wat lokale initiatieven zoals Circus Zonder Handen en Atelier 340. Met dit project hopen we een nieuwe, duurzame samenwerking op te starten. Verbindingen met de buurt zijn zó belangrijk. De leerlingen leren veel bij en voor de bewoners van het rusthuis is dit een leuke sociale bezigheid, die verder gaat dan louter animatie.’
Labolobo
Als externe partner kwam Labolobo aan boord, met dank aan Betty van de Brede School. Zij bracht Johan in contact met coördinator Giulia Sugranyes. ‘Wij proberen bij Labolobo oudere mensen uit hun sociaal isolement te halen en in het algemeen de sociale verbondenheid tussen mensen hechter te maken’, zegt Giulia. ‘We willen ook de soms negatieve perceptie over ouder worden een beetje bijsturen.’
Julie De Clercq is filmmaakster en werkt vaak samen met jongeren voor socio-culturele projecten. Ze werkt regelmatig voor Labolobo en wilde iets intergenerationeel doen met digital storytelling als basis: foto’s maken, filmen met tablets en aan de hand van die beelden een verhaal vertellen.
De betrokken leerkrachten voelden meteen aan dat dit iets zou zijn voor het vijfde leerjaar: ‘Die groep leerlingen is sowieso bezig met ICT-vaardigheden - dus dit is een ideale kans om wat ze leren in de klas ook toe te passen.’
Speeddating in het rusthuis
‘Tijdens de eerste ontmoeting hebben we een soort speeddating gedaan’, vertelt Julie. ‘We trokken nummertjes en vormden verschillende groepjes van drie of vier mensen. Aanvankelijk wilde ik vaste groepjes samenstellen voor het volledige traject, maar zowel bij de oudere mensen als bij de leerlingen is er natuurlijk al eens iemand ziek, dus in de praktijk verliep het iets dynamischer.’
‘Er was vanaf het begin veel enthousiasme - zowel vanuit het rusthuis als vanuit de leerlingen en leerkrachten. Er zijn ook vriendschappen gesmeed tussen de residenten van het rusthuis. Sommige mensen die elkaar maar vaag kenden zijn nu onafscheidelijk’.
‘Ik ging op zoek naar creatieve opdrachten die voor iedereen begrijpelijk zijn, maar toch ergens over gaan. Zo kregen ze de opdracht een bestaand schilderij - van Gauguin of Picasso - uit te beelden en een foto te maken van hun nabootsing. Tijdens een andere sessie bracht iedereen een object mee met emotionele waarde. Daarover voerden ze gesprekken en op het einde van de sessie maakte elk groepje met een iPad een groepsfoto. Hoe concreter de basisopdracht, hoe beter het werkte. Telkens werd er kort gefilmd tijdens het proces.’
Toonmoment
‘Voor de echte digital storytelling zoals ik die op voorhand in mijn hoofd had, was uiteindelijk niet zoveel tijd over. Dat zou nog een hoop extra uren en sessies gevergd hebben, dus ik monteerde uiteindelijk het meeste zelf. Volgende keer beginnen we hier vroeger aan.’
Op een toonmoment in het rusthuis werd het resultaat - een video van ongeveer een kwartier met de leukste fragmenten - vertoond op een groot scherm. De leerlingen waren er uiteraard bij, net als enkele geïnteresseerde - en geëmotioneerde - ouders.
Tips van juf Amy
- Laat je verrassen door je leerlingen. Ze gedragen zich in de klas vaak stoer en speels, maar velen hebben ook een zorgende kant. Het is prachtig om te zien hoe zorgzaam en respectvol sommige leerlingen omgaan met oudere mensen die ze nog maar net hebben leren kennen.
- Al doende leert men. Theorie is nodig, maar wat lerlingen in een heel concrete, praktische situatie kunnen toepassen en uitproberen blijft hen tien keer beter bij.
- Betrek de buurt bij je schoolactiviteiten. Het is misschien even zoeken, maar de kans is groot dat er organisaties, instellingen of plaatsen zijn in de onmiddellijke omgeving van de school waar heel interessante dingen gebeuren en waar de school mee kan samenwerken. Hoe beter de school de buurt kent en omgekeerd, hoe fijner het ‘samenleven’.
- Voorzie genoeg tijd als je op een locatie werkt buiten de school. Er sijpelt altijd wat tijd weg vooraleer iedereen ter plaatse is en klaar is om echt te starten, zeker wanneer er oudere mensen bij betrokken zijn die niet meer goed te been zijn.
- Betrek de leerkrachten vanaf het begin bij het project. Het is een heel ander gevoel om vanaf de eerste dag mee te denken en te plannen dan om een afgewerkt dossier op je bord te krijgen dat bij wijze van spreken enkel nog maar ‘uitgevoerd’ moet worden.
- Er bestaat niet zoiets als te veel overleg, zeker als je met verschillende (nieuwe) partijen werkt. Hoe beter je elkaar leert kennen en hoe helderder elke stap is, hoe groter de kans dat het tot een fijne en duurzame samenwerking komt.
Wil jij ook een creatief project bij jou op school?
- Dat kan! De dynamoPROJECT-subsidie neemt alvast de financiële drempels weg. Lees de voorwaarden van een dynamoPROJECT.
- Op zoek naar inspirerende voorbeelden van andere scholen? Doorzoek onze praktijkvoorbeelden op onderwijsniveau of discipline.
Versterk cultureel bewustzijn in de klas.
Wil je meer inzetten op cultuur in jouw klas? Ontdek hoe.
Culturele vaardigheden
waarnemen
- Binnen een specifieke opdracht kregen de groepjes de vraag om een tableau vivant te maken op basis van een bestaand schilderij. Dat vergt een grondige observatie van het schilderij zelf, maar ook een kritische observatie van hun nabootsing. Kloppen de lichaamshoudingen, de verhoudingen, de gelaatsuitdrukkingen, de kledij? Zien we in onze onmiddellijke omgeving een locatie die iets weg heeft van de achtergrond van het schilderij?
verbeelden
- Julie voorzag een eenvoudige vragenlijst, met binaire vragen in de lijn van ‘houd je meer van katten of van honden? Ben je liever binnen of buiten?’ Dit soort vragen is laagdrempelig - niet te privé, qua woordenschat niet moeilijk … Ook iemand die weinig inspiratie heeft, kan zich zo makkelijk aan iemand anders voorstellen. En toch leiden deze vragen spontaan tot associaties die de weg vrijmaken voor diepere gesprekken. Op een bepaald moment blijven de voorbereide vragen aan de kant liggen en ontstaan spontane babbels waarin oude en jonge mensen zich inleven in elkaars angsten en zorgen, elkaars waarden en principes.
conceptualiseren
- Hoewel er veel nadruk lag op het beeldende en het digitale - foto en video - was het talige ook een heel belangrijk onderdeel van het project. Alles begint met communiceren, vertellen, praten en elkaars woorden interpreteren. Dat is de basis voor eender welk groepswerk (elk groepje bestond uit twee jongeren en twee ouderen).
analyseren
- Eén van de laatste opdrachten van het traject spitste zich toe op een belangrijk thema: het klimaat. Er zijn grote verschillen tussen de wereld waarin de jongeren uit het vijfde leerjaar anno 2019 leven en de wereld uit de kindertijd van de bejaarde inwoners van het zorgcentrum. Er zijn meer auto’s, de seizoenen verlopen warriger, de hittegolven zijn intensiever … De oudere mensen toonden zich erg bezorgd om de evolutie van het klimaat en erkenden een verband met menselijk gedrag. Samen met de leerlingen legden ze verbanden tussen oorzaken en gevolgen en bespraken ze op welke manier de opwarming van het klimaat kan worden afgezwakt.
Dragers
lichaam
- Verschillende inwoners van het zorgcentrum zijn niet meer goed te been. Zij kwamen naar de sessie in een rolstoel. De kinderen gingen hier heel respectvol mee om: zo namen ze zelf het initiatief om een rolstoel te duwen of iemand over een drempel te helpen. Ook het feit dat oudere mensen vaak slechter horen of trager spreken is een duidelijk fysiek verschil waar de leerlingen bij hebben stilgestaan.
voorwerpen
- Jong of oud, iedereen is gehecht aan bepaalde voorwerpen. Voor de inwoners van het zorgcentrum is het wel zo dat zij vaak beperkt zijn in wat en hoeveel ze met zich mee kunnen nemen wanneer ze van hun privéwoonst verhuizen naar het zorgcentrum. Voor hen was het zoeken naar iets dat ze mee konden brengen naar de sessie over ‘waardevolle voorwerpen’ terwijl de leerlingen zonder verpinken een voetbaloutfit of een dinosauruscollectie bovenhaalden.
taal
- Taal is sowieso een interessant gegeven in de context van Brussel. Een groot aantal leerlingen die deelnam aan dit project is van huis uit niet Nederlandstalig, maar gaat wel naar een Nederlandstalige school. Ook bij de bejaarde inwoners zijn er verschillen: voor de ene is Nederlands een moedertaal, de andere is vlot tweetalig en wisselt af tussen Frans en Nederlands. In de praktijk zijn er natuurlijk barrières, maar met wat goede wil en vertaalhulp kon iedereen elkaar perfect verstaan.
Grafische tekens
- In de opdracht rond het klimaat kreeg iedereen de vraag om zijn of haar beste tekenkunsten boven te halen.