Van fotografie naar schilderkunst | Studenten lerarenopleiding kijken naar hun omgeving en creëren eigen kunst met een verhaal
Gilles Van Schuylenbergh creëerde het grootste kunstwerk van Vlaanderen voor de gevel van hogeschool Odisee in Nieuwerkerken (Aalst). Zo werd hij meteen de ideale partner voor een dynamoPROJECT. Hij maakte de studenten lerarenopleiding lager onderwijs wegwijs in zijn beeldtaal en die van andere kunstenaars. En hij liet hen speuren naar kleine verhalen die ze in een eigen creatie omzetten.
Wie was er beter geplaatst dan Gilles Van Schuylenbergh om als externe partner een dynamoPROJECT in Odisee te begeleiden? Zijn werk A Time and Space Odisee prijkt sinds april 2019 aan de gevel van de hogeschool. Een halve kilometer aan langwerpige beeldstroken nemen de toeschouwer mee op ontdekkingsreis in en rondom de school. In elk lokaal, elke ruimte nam hij foto’s: ‘Die gebruikte ik om een portret van Odisee te maken.’ Met een digitale collagetechniek bracht hij de foto’s weer samen, de collages bewerkte hij met verf. ‘A Time and Space Odisee bestaat uit drie heel lange stroken, die je haast kunt lezen als een beeldverhaal zonder tekst.’
‘De studenten zagen zijn werk elke dag en hadden er hun mening over. Die link met de school vonden we belangrijk.’ Lerarenopleiders Veerle Van Cromphaut, Elfi Van Keymeulen en Chris Droessaert legden alle puzzelstukjes samen en nodigden de kunstenaar uit.
Beeldtaal
Kunst is er voor iedereen, vindt Gilles Van Schuylenbergh. ‘Je hoeft geen kok te zijn om van een lekker gerecht te genieten. Net zomin hoef je kunsthistoricus te zijn om een kunstwerk mooi te vinden.’ Vanuit die visie begint voor de kunstenaar alles, dus ook een dynamoPROJECT. Vooraf bezochten de studenten de tentoonstelling Beyond Bruegel: een ideaal aanknopingspunt. ‘Op Instagram beoordelen we een beeld in één oogopslag. We liken het -of niet- en kijken er dan nooit meer naar. Op Bruegels Kinderspelen gebeurt daarvoor te veel, hij gebruikt een heel verhalende beeldtaal. Bij mij is het net zo: mijn werk geeft je niet één, maar veel verschillende perspectieven.’
Wat is beeldtaal? Wat is er bijzonder aan de beeldtaal van Gilles? Welke kunstenaars hebben hem beïnvloed? In zijn introductieworkshop gaf hij de studenten alvast enkele instrumenten in handen om naar kunst te kijken.
'Je kunt als leerkracht externe expertise naar je klas halen en zo jezelf én je leerlingen verrijken’
Zelf aan het werk
Daarna gingen de studenten net als Gilles in en om Odisee op zoek naar kleine verhalen. Wat sprong ze in het oog? Wat vonden ze mooi, verrassend, opmerkelijk? In groepjes van drie kozen ze één onderwerp dat ze vanuit alle mogelijke hoeken fotografeerden. Eén trio concentreerde zich op de buitenparking: de stress om een plekje ‘s ochtends, de netjes geparkeerde auto’s ‘s middags, de avondrush. ‘Elke student maakte zijn eigen paneel, samen vormden de werkjes een drieluik.’ Een ander groepje koos het ritueel van koffiezetten, de verborgen hoekjes van de school en de mutsen van een reeks tuinkabouters.
De foto’s werden geprint, geknipt en geplakt: alle studenten maakten een collage, die ze met een speciale lijm op een canvas plakten. Net zoals Gilles in zijn eigen werk, bewerkten ze hun collages met verf. Tot slot kregen de drieluiken een plek op de campus, en dus een publiek.
Geen schroom
Tijdens het creatieve werk gaf de kunstenaar tips en feedback. ‘Nu ze eenmaal hun verhaal gevonden hadden, mochten ze het gerust weer wat loslaten -het zat er sowieso al in- en zich concentreren op de vorm, op grafische elementen, op de samenhang.’ In het begin van het proces waren er leerlingen die last hadden van schroom. ‘Ik kan dat niet hoor’, zeiden ze. Maar met wat proberen en wat tips hier of daar, ontdekte elke deelnemer uiteindelijk zijn of haar hoogstpersoonlijke creativiteit. ‘Ik was aangenaam verrast om te zien hoe de studenten mijn beeldtaal begrepen en toepasten, zonder mij te kopiëren.’
Verrijkend
‘De studenten waren bijzonder gemotiveerd’, zegt docent Elfi Van Keymeulen. ‘We brengen onze leerlingen graag in contact met kunstenaars. Zo brengen we kunst écht binnen in hun opleiding: het is extra bagage die ze later naar hun eigen klassen kunnen meenemen.’ Veerle Van Cromphaut: ‘Onze studenten hebben een aantal technieken geleerd, maar eigenlijk zijn die bijzaak. Het idee erachter telt: dat je als leerkracht externe expertise naar je klas kunt halen en zo jezelf én je leerlingen kunt verrijken.’
Tips van Elfi, Chris en Veerle
- Sta er samen achter. Wij overleggen elke keer met zijn drieën over de dynamoPROJECTEN die we graag willen uitwerken. Iedereen brengt wat ideeën aan en stilaan groeit het concept. Het is niet de bedoeling dat één iemand alles trekt en de rest zomaar wat volgt.
- Zeg ook wat je niet ziet zitten. Pas dan kun je ook gaan voor wat je wél graag wil.
- Weet wie je engageert als externe partner. Zoek wat over zijn/haar werk op, neem contact op en spreek af zodat je zeker weet dat het klikt tussen de kunstenaar en je team.
- Zoek een insteek die past bij je school. We zoeken steeds een partner die een link heeft met de school, de buurt, de leefwereld van de studenten of de materie waarmee ze op dat moment bezig zijn. Dat brengt vanzelf al veel ideeën en inspiratie met zich mee.
- Ga zelf naar de kunstenaar toe. Breng bijvoorbeeld een bezoek aan zijn of haar atelier. Zo is het veel minder eenrichtingsverkeer en zien de leerlingen de wereld van de kunstenaar met eigen ogen.
- Ga niet voor een resultaat of product. Een geslaagd resultaat is mooi meegenomen, maar nooit het doel op zich.
- Hou het realistisch en daardoor doenbaar: zie het niet te groot.
- Laat je niet afschrikken door het papierwerk. Heb je een goed idee dat door heel je team gedragen wordt, dan staat het concept vrij snel op papier. Valt het je toch moeilijk, vraag dan hulp aan iemand met meer kennis van zaken: een collega, een ouder ...
Culturele vaardigheden en dragers
Wil je meer inzetten op cultuur in jouw klas? Ontdek de theorie Cultuur in de Spiegel.
Culturele vaardigheden
waarnemen
- De studenten bestuderen De tuin der lusten van Bosch. Wat staat erop? Het gaat niet zomaar om één enkel plaatje. Zien ze de verschillende verhalen die de schilder wil vertellen?
verbeelden
- De studenten bekijken het schilderij Garrowby Hill van David Hockney: er loopt een weg dwars doorheen. Langs de kant van de weg speelt zich allerlei af. Welke verhalen zouden dat kunnen zijn?
- Wanneer de studenten hun eigen werk af hebben, stellen ze het voor tijdens een toonmoment waarbij ze allerlei andere muzische disciplines mogen betrekken. Op die manier stellen ze hun werk bevattelijk voor aan een publiek.
- De studenten schikken de prints van de foto’s die ze hebben gemaakt op hun canvas tot een grafisch geheel én een visueel verhaal.
analyseren
- De studenten bekijken een kubistisch schilderij van Picasso: zien ze de verschillende perspectieven in het werk? Begrijpen ze waarom Picasso zijn werk op deze manier presenteert, niet als een momentopname, maar vanuit verschillende invalshoeken tegelijk? Zien ze de link met het werk van Gilles Van Schuylenbergh, dat er weliswaar heel anders uitziet, maar op een vergelijkbare manier verschillende perspectieven tegelijk presenteert?
- De studenten leren om het verhaal dat ze visueel vertellen ook weer tijdig los te laten: de pijlen van het coronacirculatieplan of de puntmutsen van tuinkabouters worden nu ingezet als puur grafische elementen.
Dragers
voorwerpen
- De leerlingen fotograferen voorwerpen met camera’s en smartphones en vormen daarmee een verhaal.
taal
- De studenten gebruiken de foto’s die ze hebben gemaakt om hun eigen visuele verhaal op canvas samen te stellen.
Grafische tekens
- Sommige studenten gebruiken puur grafische tekens (pijlen, driehoeken, rechthoeken) die ze in hun foto’s ontdekken.