Van inhoud en inkt tot handgeschept harmonicaboek
De Kunstenacademie van Tienen heeft sinds kort een eigen grondstoffentuin. Over enkele jaren levert die de ingrediënten om zelf papier en inkt te maken. Vandaag al experimenteren de leerlingen met de ecologische aanpak. Het harmonicaboekje ‘Onderhuids’ is daar het eerste resultaat van.
Het papier ontwikkelden de studenten samen met papierkunstenaar Jean Decoster. De zoektocht naar natuurlijke inkten verliep onder begeleiding van Laurence De Creane, verbonden aan het Industriemuseum. Intussen schreven 80 jeugdige beeldstudenten gedichten in workshops met Lize Vandeborght. Ze illustreerden die nadien in de lessen. Papier, inkt, tekst en beeld kwamen tot slot samen onder de rakels van zeefdrukker Wilfried Pullinckx.
Dit is een ‘how it’s made’-verhaal van een boek. ‘Een verhaal dat de richting die de academie uit wil, weerspiegelt’, vertelt An Baeckelmans, de pedagogische coördinator van de kunstenacademie. ‘We willen leerlingen bewust maken van de materialen waarmee ze werken en oude technieken en ambachten nieuw leven inblazen. We willen ze weer meer laten voelen, ruiken, kijken en beleven.’
Het is ook een verhaal van velen. Verschillende klassen en docenten zijn bij de realisatie van ‘Onderhuids’ betrokken. Externe experts ook. ‘Zij versterken het geheel door hun ervaring en kennis’, zegt An.
Woorden en beelden
Zo waren er de 80 leerlingen van de 4 klassen beeld. Lize Vandeborght liet deze 9- tot 11-jarigen in verschillende schrijfateliers proeven van klank, ritme en beeldspraak. Ze schreven woordspinsels in het jaarthema ‘Onderhuids’. Daar zijn 11 gedichten uit voortgevloeid.
Die gedichten werden in de beeldlessen voorzien van illustraties. Het werd een zoeken van beelden bij woorden. Verschillende technieken kwamen daarbij aan bod: lino, monotype, drogenaaldets …’
Inkt uit luizen en papier van banaan
Het nieuwe Crossover-atelier experimenteerde intussen met vlierbessen, luizen, blauwhout en bindmiddelen. Het doel? Inkten maken met natuurlijke ingrediënten. ‘Dat is best een spannend proces’, zegt An. ‘Als je inkt van vlierbes rot en er is geen vlierbes meer te vinden, dan is dat even paniek. Het is een hele zoektocht, dat drogen, verpulveren, koken …’ Onder begeleiding van Laurence De Craene van het Gentse Industriemuseum werd het atelier zo een heus laboratorium.
In datzelfde Crossover-atelier kwam ook papierkunstenaar Jean Decoster langs. ‘In zijn workshop zochten we naar de juiste planten voor het maken van papier.’ Zijn expertise leidde het handgeschept Abacapapier, met bananenboomvezels als basis. Hij gaf later ook nog een lezing aan alle geïnteresseerde leerlingen over zijn passie en ervaring.
Zeefdrukexperiment
Alle stukjes kwamen samen bij zeefdrukker Wilfried Pulinckx. Hij leerde de leerlingen van de klas ‘Niet-toxische Grafiek’ de kneepjes van het vak. De tekst en het beeld lagen klaar, maar het was wel spannend of het drukken lukte met de zelfgemaakte inkten op het handgeschept papier. De eerste resultaten zagen er gelukkig schitterend uit.
Nadien bonden de leerlingen onder leiding van Laurence alles met de hand in en werd het boekje gedigitaliseerd. ‘Het is het mooie sluitstuk van een heel werkjaar. We hebben uit niets anders dan natuurlijke grondstoffen een kleinschalig eindproduct gemaakt. Het was een aanzet met de bedoeling dat we verder groeien op deze ingeslagen weg’, besluit An. ‘Op de kijkdagen op het einde van dit schooljaar brengen we het hele proces in beeld en dat dragen we uit. De basisscholen uit de buurt zijn dan welkom voor een workshop in, rond en over onze grondstoffentuin.’
Tips van An
- Kies voor een goed omlijnd project. Onze aanvraag ging eerst te breed. CANON Cultuurcel heeft ons geadviseerd om het in te perken. Dit project hebben we eruit gefilterd.
- Ga voor een concreet eindproduct, maar weet dat het ook maar een deel van een proces, van een experiment is.
- Kies je doelgroep goed: de 9 tot 11-jarigen waren nog spontaan en enthousiast genoeg om hun beeldlessen even aan de kant te schuiven voor schrijfateliers.
- Durf voor een combinatie van taal en beeld te gaan. Dat geeft mooie resultaten.
- Schakel externe experts in om het proces te versnellen. Zonder hun hulp en knowhow hadden we dit niet in deze tijdspanne kunnen realiseren.
Culturele vaardigheden en dragers
Wil je meer inzetten op cultuur in jouw klas? Ontdek de theorie Cultuur in de Spiegel.
Culturele vaardigheden
waarnemen
- Het drogen, verpulveren, koken van de natuurlijke ingrediënten. Leerlingen zetten al hun zintuigen in om dat organisch proces te volgen.
verbeelden
- De illustraties bedenken en creëren bij de teksten door bijvoorbeeld te spelen met typografie.
conceptualiseren
- De geschiedenis van de pigmenten en van de schilderkunst benoemen en bespreken.
analyseren
- Het proces van inkten maken analyseren: waarom lukt het, waarom niet?
Dragers
lichaam
- Leerlingen opnieuw het contact met de natuur laten beleven, hen echt met de handen in de aarde laten ploeteren.
voorwerpen
- Poëzie schrijven, beeldspraak, alliteraties bedenken in de schrijfworkshops.
taal
- Spelen met letters waarmee je beelden kan maken, spelen met het grafische, de grafiek, het drukken.
Grafische tekens
- Het pigment uit planten, dieren en mineralen halen. Het materiaal en gereedschap leren gebruiken om het boek te binden en te zeefdrukken.