Wees gezeten
Een musicalproject uitbouwen vanaf nul, 30 jaar traditie overboord gooien en alles anders doen. Leerkrachten professionaliseren, kinderen enthousiast maken, creatief laten zijn en ze dingen laten doen die niemand van ze had verwacht. Zoiets doe je niet in een vingerknip. De Esdoornschool uit Hombeek (GO! Basisschool) ging de uitdaging aan. En slaagde! ‘We zijn er ongelooflijk sterk uitgekomen.’
‘Onze school maakt al 30 jaar musicals met de leerlingen van de derde graad’, vertelt adjunct-directeur Ann Van Weert. ‘Vroeger deden we er elk jaar eentje met de leerlingen van het zesde leerjaar. De laatste tien jaar was er dat eentje om de twee jaar, met vijf én zes. We kozen een kant-en-klare musical, met volledig uitgeschreven tekst en muziek. De leraren maakten er dansjes bij.’ De voorstellingen hadden succes. 700 tot 1000 verkochte schouwburgzitjes waren veeleer regel dan uitzondering. De school was dan ook erg trots op haar producties. ‘Maar bij het laatste inspectiebezoek kregen we een negatief doorlichtingsverslag, onder andere voor de musicals. Het nieuws kwam aan als een mokerslag.’ Te hapklaar. Te weinig vanuit de leerlingen. Te veel focus op resultaat en te weinig op het proces. En elk kind kreeg één rol en kon enkel daarin oefenen. Dat moest anders, vond de doorlichting.
Nieuw. Spannend. Té?
Het schoolteam besloot om niet bij de pakken te blijven zitten. Ann Van Weert: ‘We veegden de traditie van tafel en begonnen met een leeg blad. Alleen voelden de leerkrachten zich niet sterk genoeg in hun schoenen staan om zo’n ommekeer zonder externe hulp voor elkaar te krijgen. Via-via kwamen we bij Mooss vzw uit. Na een verkennend gesprek besloten we met die organisatie in zee te gaan.’ Mooss vzw organiseerde eerst twee sessies voor de leerkrachten en het zorgteam om het concept te ontwikkelen en om wat meer inzicht te krijgen in de mogelijkheden van procesgericht muzisch werken. De uitkomst? Ze zouden een project ontwikkelen met ‘stoelen’ als rode draad.
We zagen vanaf dag 1 dat de kinderen ontzettend enthousiast waren, dus we beseften onmiddellijk dat procesgericht werken effectief een meerwaarde betekent. Ze creëerden echt mee, het project was helemaal van hen.
Groepjes leerlingen zouden onder begeleiding van een professional van Mooss vzw, een leraar én een zorgleraar tien korte stukjes maken in vijf muzische domeinen, die samen één groot toonmoment zouden gaan vormen. Elke leerling koos twee workshops in twee verschillende domeinen, ze werkten klasdoorbrekend. Het contrast met de vroegere gang van zaken was groot. Sommige workshops werden fantastisch, zorgden voor bruisende ideeën en beloofden toffe resultaten. Andere verliepen ronduit stroef. Alles was nieuw. En spannend. Soms een beetje té.
Zwarte sneeuw en enthousiasme
‘De aanzet van de toonmomenten werd gegeven in de workshops. Daarna moesten we zelf verder met onze groepjes’, legt Ann Van Weert uit. ‘En na een maand zaten we met enkele van de groepjes compleet vast.’ Er ontstond bovendien trammelant onder de leerkrachten. ‘Ik heb zwarte sneeuw gezien’, geeft Ann Van Weert toe. Dus… spreken we hier van een mislukt project? Allerminst. 2015-2016 is een bewogen jaar geweest in de Esdoornschool. ‘Maar we zijn er ongelooflijk sterk uitgekomen. We zagen vanaf dag 1 dat de kinderen ontzettend enthousiast waren, dus we beseften onmiddellijk dat procesgericht werken effectief een meerwaarde betekent. Ze creëerden echt mee, het project was helemaal van hen. En de leerkrachten hebben er eveneens veel uit opgestoken, op allerlei vlakken.’ Een bekommernis vooraf was bijvoorbeeld dat procesgericht werken voor grote chaos zou zorgen. ‘En die chaos is uitgebleven. Eigenlijk hebben we minder problemen gehad nu elk kind zijn eigen verantwoordelijkheden had. Vroeger waren er enkele hoofdrollen te verdelen en de anderen moesten zich – eerlijk is eerlijk – vaak wat bezighouden.’
Versteld van wat leerlingen konden
Ook het toonmoment hebben ze op de valreep meer dan goed gekregen. Zo had elk kind zijn eigen stoel-kunstwerk gemaakt met 200 stoelen die de school overal was gaan verzamelen – ze kwamen van zolders, uit cafés en uit kelders. ‘Dat was heel fijn om te zien.’ Eén groepje had een lied geschreven. Een ander danste. Enzovoort. ‘Ik maakte zelf deel uit van het groepje dat stop-motionfilmpjes wilde maken’, vertelt Ann Van Weert. Voor een handvol deelnemers uit dat groepje hielden de leerkrachten hun hart vast. Zouden ze het kunnen? Zouden ze willen? Zouden ze zich inzetten? ‘Dat ene filmpje bleek achteraf het mooiste van allemaal. En dat was lang niet het enige moment waarop leerlingen ons versteld hebben doen staan. We hebben sommige kinderen echt van een totaal andere kant gezien. Het was ongelooflijk om mee te maken.’
En achteraf? In het lerarenteam zijn alle plooien gladgestreken. De opluchting om het meer dan geslaagde traject was groot. De dvd voor de volgende doorlichting ligt klaar. En de hele school schaart zich achter een volgend project. Met nieuwe leerlingen, met andere externe begeleiders, maar vooral: met alle ervaring, alle inzichten en alle prikkelende herinneringen die Wees gezeten heeft opgeleverd. ‘Het hele traject heeft ons een boost gegeven: Yes! Vanaf nu doen we het zo!’
Tips van de leerkrachten
- Wees niet bang om van een witte bladzijde te vertrekken. Laat het bekende los. Ga ervoor.
- Denk out of the box. Kinderen gaan daar graag in mee.
- Verwacht het onverwachte: we hebben kinderen van een totaal andere kant gezien. Sommige leerlingen hebben ons echt versteld doen staan – ze deden dingen die we nooit van ze verwacht hadden. Dat is ons nog het meest bijgebleven van al.
- Zet in op professionalisering van de leerkrachten. Laat ze niet zomaar springen, maar laat externe begeleiders een handje helpen. Dat soort ruggensteun is nodig en levert veel op.
- Zoek binnen het team naar de talenten van (zorg)leerkrachten, maar kijk ook verder, naar (groot)ouders en andere medewerkers van de school. Zorg dat je die andere medewerkers (leraren van andere leerjaren, secretariaatsmedewerkers …) een aantal uren kunt vrijmaken als ze een steentje kunnen bijdragen met hun talent of vaardigheid.