Zo maak je met een kunstenaar lokaal erfgoed en oude ambachten weer helemaal hip!

Horlogerie, marqueterie en reuzen

‘We startten het project met een fijne presentatie voor de klas door het Horlogeriemuseum, de Vlaamse Kunstkring voor Marqueteurs en Reuzen Mechelen’, vertellen leerkrachten Pascale en Gudrun.

‘Zo leerden we dat horlogerie alles omvat wat te maken heeft met tijdmeting: klokken, horloges, maar ook zandlopers, en zonnewijzers. Klokken zijn in onze huidige maatschappij wegwerpdingen geworden. Het is iets waar je de tijd op leest en verder niets, maar daar zit zoveel geschiedenis, techniek en wiskunde achter. Vaak zitten in oude klokken ook verrassende dingen, zoals automaten, poppetjes … Je kan vandaag nog een opleiding uurwerkmaker volgen, maar die richt zich vooral op polsuurwerken met de bedoeling om herstellingen te doen voor grote merken van polshorloges. Horlogerie is meer de restauratie en kennis van die antieke stukken, een ambacht pur sang die aan het verdwijnen is.’

‘Marqueterie is een techniek, ontstaan in de 14^de eeuw, die ontwikkeld werd om onder andere meubels te versieren met inlegwerk. Daarvoor werd allerhande kostbaar materiaal gebruikt zoals allerlei soorten fineerhout, maar ook schildpad, messing, paarlemoer of zelfs been ... Met beitels, zagen en mesjes worden geduldig fijne vormen uitgesneden, diedan in elkaar worden gepast in een soort van puzzel en op het voorwerp in kwestie wordt gelijmd.‘

Met deze twee begrippen en met de wetenschap hoe reuzen gemaakt worden gingen de leerlingen aan de slag en maakten ze samen assemblage-installatie rond het begrip ‘tijd’!

Vanuit de kunstenaarsblik

‘Voor de jongeren waren de ontmoetingen met de deskundigen van oude ambachten als horlogerie, marqueterie en reuzen bouwen heel inspirerend om daarna zelf aan de slag te gaan’, vult kunstenares Patries Wichers van MUS-E Belgium aan.

‘Zelf heb ik er wel een nachtje van wakker gelegen hoe ik dit allemaal zou aanpakken en samenbrengen. Maar dan heb ik het laten rusten en het vanuit een kunstenaarsblik aangepakt waarbij je vaak ‘toevallig’ op bepaalde zaken stuit en die dan met elkaar verbindt: klokken op de rommelmarkt (horlogerie), plakplastic met houtmotieven in een winkel (marqueterie) en bamboestokken in een tuincentrum (reuzen bouwen).’

Vijf ateliers

‘Binnen de opgezette structuur van de vijf ateliers was er ruimte voor eigen ideeën, creativiteit en veel samenwerking’, zegt Patries. ‘In de ateliers gingen we aan de slag met het verzamelde materiaal: met de losse klokonderdelen maakten we nieuwe constructies, met de plakplastic nieuwe motieven en met de bamboestokken maakten we sculpturen.’

‘Bij onze nabootsing van de marqueterie-techniek met plakplastic was ik eerst bang dat het een te een schoolse situatie zou worden (knippen en plakken). Maar op aanraden van de marqueteriemensen vonden we vanuit eenvoudige geometrische vormen toch creatieve oplossingen om het ‘houtinlegwerk’ op een vorm met ongelijke zijden toe te passen. Ook voor mij een ontdekking …’

‘Heel fijn dat het kunstwerk zo organisch kan groeien door ieders suggesties in overweging te nemen en/of te integreren. Het creëren blijft zo een constante brainstorm.’

Pascale Wagener - leerkracht

‘De beide leerkrachten werkten heel fijn mee. Ze waren erg ondersteunend op vlak van materialen, ruimtelijke organisatie en input naar de leerlingen toe. Zo was het vooral de leerkracht die de leerlingen ‘out of the box’ deed denken en doen. Ze nam telkens kleine groepjes bij zich aan de computer om hen met het werk van Panamarenko te laten kennismaken. Ze werden ook geïnformeerd over het principe van ‘patent’ als men een nieuwe uitvinding heeft ontwikkeld.’

‘Tijdens het eerste atelier zag ik bij één jongen in zijn identiteitsmolecule - een soort identikit die de leerlingen moesten opstellen - het woord ‘arduino’ opduiken. Ik wist niet wat het was. Hij had een arduinodoos in zijn schooltas en legde het eerst aan mij en daarna aan de ganse klas uit. Zo ontstond er een werkgroepje van vier leerlingen die de koekoek uit de gedeconstrueerde koekoeksklok met deze arduinotechnologie nieuw leven ging inblazen. De vakmannen van de toekomst!’

Helemaal STEAM

‘Leerkracht Pascale zei dat ze het heel boeiend vond dat de installatie tot op het laatst zo organisch ontstond en er voortdurend ruimte bleef voor suggesties en brainstorm’, weet Patries. ‘In het derde atelier kwam de directeur van de school kijken. Hij vond dit traject helemaal in de STEAM-gedachte (Science/Technology/Engeneering/Arts/Mathematics) passen, en ging enthousiast filmen met zijn gsm.’

‘De samenwerking met Patries zorgde voor een frisse wind en een gezonde dosis inspiratie’, vertellen Pascale en Gudrun. ‘Onze leerlingen en wijzelf werden geprikkeld door de ambachtslieden en gingen vol motivatie en creativiteit aan de slag met als resultaat dat onze leerlingen samen iets heel moois gecreëerd hebben. Het project was een prachtig voorbeeld van wat STEAM hoort te zijn. Het daagt jongeren uit om dat extra stapje te zetten, linken te leggen en op zoek te gaan naar de kunstenaar die ze allemaal in zich hebben. Topervaring voor leerlingen én leerkrachten!’