Zoveel werk schuilt er dus in een goed filmbeeld
Pluk een scène uit een bestaande film. Geef het script ervan aan leerlingen en laat het hen zelf verbeelden. Dat is het opzet van het project ‘Filmhommage’ van Filmeducatie.be. ‘Wat deze zesdejaars zo over filmen en monteren leren, zullen ze de rest van het schooljaar gebruiken om hun onderzoeksresultaten naar beeld te vertalen’, zegt leerkracht Vakoverschrijdend Project (VOP) Katleen Fremout van KOBOS, Kapelle-op-den-Bos.
Het oorspronkelijke projectidee van Katleen zag er ietwat anders uit. Nadat ze al een filmpje hadden gemaakt rond structureel racisme -en de hoofdprijs wegkaapten bij Unia- stond er nog een bezoek aan Kazerne Dossin op het programma. Daar zouden ze met de hulp van Filmeducatie.be een studio voor één dag oprichten en interviews afnemen van medewerkers en bezoekers. Corona en een lockdown beslisten er anders over.
Katleen moest haar plan bijschaven, want naar Kazerne Dossin gaan, kan niet meer. De school kiest er immers voor om tijdens de coronacrisis binnen de schoolmuren te blijven. Daarom komt Filmeducatie.be voor 3 projectdagen naar Kapelle-op-den-Bos. ‘Zo kunnen de workshops toch plaatsvinden’, zegt ze.
‘Beeld is een universele taal, die ook een Syrische vluchtelinge kan hanteren’
Beeld in plaats van een verhandeling
De 16 zesdejaars in haar klas kozen voor het project Me, you and everyone we know. ‘We kijken naar de ander, die is anders. Hoe gaan we daarmee om? Hoe aanvaard je de ander ook al heeft die een andere mening?’ verduidelijkt Katleen het actuele onderwerp. 2 lesuren per week wijden ze eraan.
Ze gebruikt vaak kunst en cultuur als vertrekpunt: een performance van Marina Abramovic of de tentoonstelling Ik Jij Wij van Rasa. ‘Het verbeelden krijgt in mijn lessen een prominente plek. Het is altijd mijn de bedoeling dat de leerlingen tijdens VOP een onderzoek doen, en dat ze de resultaten in beeld vertalen in plaats van een paper te schrijven. Beeld is een universele taal, die ook een Syrische vluchtelinge kan hanteren.’
Een afgewerkt product? Niet nodig
Om haar leerlingen die beeldtaal te leren kennen, schakelt Kathleen Filmeducatie.be in. Op de eerste (halve) projectdag krijgt elke leerling een professioneel fototoestel in handen. ‘We nemen dan de fotografische principes als cadrage en belichting door … En ook het script van de scène die we zullen verbeelden’, zegt S. Van de Velde van Filmeducatie.be. ‘Die hebben we bewust geplukt uit Entre Les Murs, omdat die aansluit bij de inhoud van Katleens project en zich afspeelt in een klaslokaal.’
Op de tweede dag staan de opnames met professionele apparatuur gepland. De rolverdeling is duidelijk: er zijn scrip-girls, regisseurs, geluidsmensen, figuranten … Het gaat over distorsie en de focustool. Over lichtreflecties in de bril van een leerling-actrice. En is er wel genoeg plaats om te bewegen met de dolly als de tafels zo geschikt staan? De scriptgirls houden de continuïteit in het oog: klopt de kleding en enscenering nog na een middagpauze? Geluid klaar? Camera klaar? Actie!
De laatste sessie staat volledig in het teken van monteren. ‘Het is veel, maar dat is dan ook een van de lessen die leerlingen leren. Alles wat op hen afkomt van beeld is zo evident, maar het kost veel moeite voor je dat resultaat bereikt. Dat ondervinden ze nu aan den lijve. We zijn niet uit op een afgewerkt product. Wat ze nu leren, zullen ze in hun volgende opdrachten voor echt toepassen.’
Het kader? Altijd Cultuur in de Spiegel
Waarnemen, analyseren, conceptualiseren en verbeelden: het zit allemaal in de projecten die Filmeducatie.be uitbouwt. Net als de 4 culturele media van Cultuur in de Spiegel: ‘Het lichaam komt weinig aan bod in het reguliere onderwijs. Ze zitten, en that’s it. Daarom proberen we het lichaam in beweging te krijgen door een symbiose te creëren met de camera en attributen (voorwerp), de dialoogtekst (taal) en de beeldschermen die nodig zijn om het beeld te monitoren en te analyseren (het platte vlak).’
Cultuur in de Spiegel is ook het kader voor alle VOP-projecten. ‘Voor mij werkt dat bevrijdend’, zegt Katleen. ‘Nu is er ook in het aso plaats voor het verbeelden, zonder dat het bestempeld wordt als alleen maar plezant.’ Ze zal haar leerlingen met een attitudeblad evalueren. En ook daar komen de 4 culturele vaardigheden bovendrijven. ‘De nadruk ligt op zelfreflectie. Wat kan ik al? Waar moet ik in groeien? Leerlingen noteren een werkpunt voor zichzelf en dan kijk ik hoe ze daaraan werken. Daarnaast is er ook productevaluatie, maar hun persoonlijke groei is voor mij het belangrijkste.’
Tips van Katleen
- Werk een paar jaar met dezelfde culturele partner. Zo krijg je de materie ook zelf in de vingers en kan je als leerkracht een stap vooruit zetten. Ik voel me intussen sterk genoeg staan om zelf de beelden van leerlingen te evalueren en bij te sturen.
- Zoek een culturele partner die op maat wil werken. Het kost wel tijd om het vertrouwen op te bouwen, maar ik ben elke keer gecharmeerd door hoe snel dat kan gaan.
- Durf gewoon aanbellen. Cultuurhuizen en organisaties staan ervoor open, dat is mijn ervaring.
- Werk in kleine groep. Een journalistieke insteek kan ik onmogelijk met 180 zesdes bereiken. Dan kan je wel weer analyseren, maar niet verbeelden.
- Als het kan, ga op locatie. Van Kunstencentrum NONA mochten we bijvoorbeeld eens in de bioscoop werken. Je verbeelding slaat direct op hol als je in een voormalige seksbioscoop aan de slag mag.
Culturele vaardigheden en dragers
Wil je meer inzetten op cultuur in jouw klas? Ontdek de theorie Cultuur in de Spiegel.
Culturele vaardigheden
waarnemen
- Leerlingen nemen een camera en beamen het beeld, de leerling die voor de hun lens staat dus. Zo wordt de kijk op de ander symbolisch uitvergroot en kunnen medeleerlingen elk detail waarnemen. Het is een oefening in zien en gezien durven worden.
verbeelden
- Gevoelens verbeelden kan al met een straaltje zon dat reflecteert in een flesje water. We hebben zo in de eerste workshop heel poëtische foto’s gemaakt in een verder kale zaal.
conceptualiseren
- Benoem de gevoelens die je hebt, maar ook de termen die bij het filmproces komen kijken.
analyseren
- Je beeld analyseren, het technische aspect ervan: wat is er goed, wat nog niet.
Dragers
lichaam
- Gelaatsuitdrukkingen, hoe beweeg je voor de camera, welke richting kijk je uit …?
voorwerpen
- Technische hulpmiddelen als camera, microfoon, belichting, maar ook het decor en de decorstukken.
taal
- Het uitgeschreven script, de dialogen, het jargon van de filmmaker.
Grafische tekens
- Icoontjes en parameters op het beeldscherm helpen om het beeld te monitoren en te analyseren.