Schimmelschoenen: een wetenschapsopera gemaakt door kinderen
Onder begeleiding van Jeugdtheaterhuis Larf! maakte methodeschool De Buurt (Gent) met het eerste tot derde leerjaar in drie weken tijd een wetenschapsopera. Als inspiratie bezochten ze Opera Vlaanderen en de Schimmelschoenen in het KASK. Ekoli zorgde voor een wetenschappelijke workshop over schimmels. Experimenteren stond centraal en dat kwam de zelfgeschreven opera alleen maar ten goede!
Drie jaar geleden experimenteerde De Buurt op vraag van Larf! voor het eerst met de WASO-methodiek (Write A Science Opera): ‘Het was een super tof project, maar we konden nog serieus groeien op dramaturgisch vlak’, zegt leerkracht Dieter Vanfleteren. ‘Door de ondersteuning van het dynamoPROJECT konden we Larf! professioneel inschakelen.’ De Buurt doet jaarlijks minstens één project waarbij muzische doelen centraal staan. Deze keer waren de zesendertig leerlingen van de derde leefgroep aan de beurt.
Wetenschap op kindermaat
Om een boeiend wetenschappelijk onderwerp op kindermaat te vinden gingen de leerkrachten en directie in overleg met de ouders. Via een mama kwamen ze in contact met de Schimmelschoenen die tentoongesteld stonden in het KASK. Tegelijk liep er een tentoonstelling rond mycelium in De wereld van Kina: de Tuin, die in dezelfde wijk als de school ligt.
‘Het thema ‘schimmels’ maakt wetenschap op heel jonge leeftijd begrijpelijk’, zegt Dieter. ‘Kinderen kennen de paddenstoel vanuit de kleuterklas. Dat er nog een heel wezen onder zit sprak echt tot hun verbeelding.’ Om het project in te leiden organiseerden de leerkrachten anderhalve week voordien muzische ateliers rond het thema en werkten ze rond paddenstoelen in de klas.
Inspireren en waarnemen
Het dynamoPROJECT zelf duurde drie aaneensluitende weken. De eerste week stonden inspireren en waarnemen centraal. Zowel de leerkrachten als leerlingen waren heel enthousiast over het bezoek aan Opera Vlaanderen. De groep kreeg een rondleiding op maat en zag een professionele zangeres en een balletdanseres aan het werk. ‘Het was echt super!’, zegt Ileysu (9) ‘We mochten ook zelf zingen op het podium, heel leuk.’
Voor het wetenschappelijk verhaal deed de school beroep op Ekoli vzw. ‘Een wetenschapper kwam mycelium kweken met de leerlingen’, zegt Dieter. ‘Soms was het een beetje boven hun niveau, maar het gaf hen een heel goed beeld van hoe een labo werkt. ’s Avonds gingen ze allemaal met hun eigen zwamvlok naar huis!’
Door het bezoek aan het laboratorium van Maria Boto in het KASK kwamen kunst en wetenschap bij elkaar. In het museum konden de leerlingen effectief de uit schimmel gemaakte schoenen zien staan. Ze zagen de mogelijkheden voor nieuwe duurzame materialen en dat sprak enorm tot hun verbeelding.
Experimenteren en creëren
‘Tijdens de eerste week was er veel wetenschappelijke input, maar nadien kwam de focus puur op het muzische te liggen’, vertelt Dieter. ‘Larf! begeleidde de leerlingen met de WASO-methodiek. Ze kwamen een tiental keer naar school om hen te ondersteunen en ateliers te geven rond theater. De eerste dagen was er helemaal geen druk om te presteren, enkel ruimte om te experimenteren.’
‘Vaak leggen we de focus op het eindproduct, maar we hebben nu geleerd dat het belangrijker is om meer tijd te spenderen aan experimenteren’
Pas anderhalve week voor de opvoering begonnen de leerlingen aan hun eigen opera. Daarvoor verdeelden ze zich in drie groepen: muzikant, auteur/zanger of decorbouwer. De teksten, muziek en decors maakten ze helemaal zelf. De derde projectweek ‘kampeerden’ ze in de ruimtes van Larf! en leerden ze werken in de ‘blackbox’. ‘Dat was een grote meerwaarde’, zegt Dieter. ‘Voor de leerlingen werd het echt magisch toen het licht uitging!’
Op het einde van de week toonden de leerlingen hun wetenschapsopera van twintig minuten aan (groot)ouders en partners. ‘Het was super leuk om toneel te spelen’, zegt Bo (8). ‘Ik mocht zelfs de opperpaddenstoel zijn! Ik leerde veel over hoe ik luider en beter kan spreken op een podium, echt heel tof.’
De kracht van de WASO-methodiek
Door op drie weken tijd een wetenschapsopera te maken en uit te voeren zijn de muzische doelen bereikt. Daarnaast versterkten de leerlingen hun taal en moesten ze rekenen bij het bouwen van decors. De leerkrachten gingen ook filosofische gesprekken met hen aan over het waarom van duurzame materialen. ‘Leren over schimmels en opera staat niet letterlijk in het leerplan van het eerste leerjaar, maar er zijn enorm veel leerkansen’, zegt Dieter.
‘Sommige leerlingen zijn echt boven zichzelf uitgestegen. We hebben fantastische evoluties gezien en kijken al uit naar de volgende wetenschapsopera! Wat we vooral inspirerend vonden aan WASO is hoe coöperatief ze samen moesten werken. Ze werden door Larf! constant op een speelse manier getraind om hun ideeën los te laten of in te pikken op die van een ander. Die voortdurende samenwerking gaan we zeker nog toepassen. Ook de eenvoudige focus- en concentratiespelletjes nemen we mee naar de lessen.’
Tips van meester Dieter
- Durf creatief te experimenteren in plaats van meteen te focussen op een eindproduct. Onze opera duurde uiteindelijk twintig minuten en dat was meer dan genoeg.
- Leg de focus op het muzische. Een wetenschappelijke insteek is interessant, maar op een bepaald moment moet de input stoppen.
- Maak tijd voor reflecties met de partners. Het is belangrijk om elkaar te ondersteunen. Bespreek wanneer jij als leerkracht zal ingrijpen.
- Hou je aan een strakke planning, ook al lijkt het alsof je tijd over zal hebben. Het monteren van een voorstelling duurt meestal langer dan je verwacht.
- Schakel ouders in. Voor je het weet krijg je nieuwe ideeën of zelfs hulp tijdens het project.
Versterk cultureel bewustzijn in de klas.
Wil je meer inzetten op cultuur in jouw klas? Ontdek hoe.
Culturele vaardigheden
waarnemen
- Tijdens het bezoek aan KASK hebben de leerlingen verschillende materialen ontdekt zoals inkt gemaakt uit algen. Ze konden zien hoe kunst en natuur de wetenschap kunnen inspireren om duurzame oplossingen te vinden.
- Bij de rondleiding van Opera Vlaanderen zagen de meeste leerlingen voor het eerst hoe zo’n professionele zaal er voor en achter de schermen uitziet.
- Door te luisteren naar de operazangeres leerden ze auditief de verschillende vormen van opera en akoestiek waarnemen.
- Het waarnemen van de creatieve decors van David Hockney zorgde voor inspiratie voor hun eigen decors.
verbeelden
- Om tot dans te komen stelden de leerlingen zich voor hoe schimmelvlokken en zwamdraden groeien en bewegen.
- Voor de decors namen ze afstand van een gewoon bos en verbeelden ze zich allerlei kleuren en vormen. Het verbeelden van achtergronden in allerlei kleuren en vormen leidde tot het maken van psychedelische decors.
- Tijdens het schrijven van de tekst fantaseerden de leerlingen hoe een schoenverkoper zou vechten tegen schimmels die zijn winkel overnemen.
- Om alles muzikaal te ondersteunen verbeelden de leerlingen zich welke instrumenten en muziek het geheel spannend konden maken.
conceptualiseren
- Door leerlingen in contact te brengen met opera kwam er veel nieuwe woordenschat aan bod zoals libretto, aria, melodie, ritme, partituur en dynamiek.
- De leerlingen kwamen in contact met instrumenten en leerde hoe ze hen anders konden laten klinken. Tijdens het schrijven van de muziek leerden ze wat major en minor akkoorden zijn.
- Bij de workshop van Ekoli vzw creëerden ze een steriele ruimte en werkten ze met grote bunsenbranders die ze nog nooit hadden gezien, echt zoals in een labo.
analyseren
- De begeleiders keerden telkens terug naar een aantal sleutelvragen waarover ze filosofeerden met de leerlingen. Waarom maken ze een opera over schimmels? Waarom heeft het KASK schimmelschoenen?
- Zou het niet fantastisch zijn dat er meer natuurlijke materialen zijn en dat je jouw schoenen gewoon in het bos kan gooien als je ze beu bent? Welke emoties voel je bij een bepaald muziekstuk?
Dragers
lichaam
- Tijdens de workshops van Larf! experimenteerden de leerlingen met beweging. Bij het acteren en dansen gebruikten ze hun lichaam als drager.
voorwerpen
- Op wetenschappelijk vlak maakten de leerlingen kennis met microscopen, steriele bakken en bunsenbranders. Muzisch gezien kwamen ze in contact met decors, instrumenten en kostuums.
taal
- Door een opera te maken leerden de leerlingen woorden kennen als ritme, libretto, motiefje en coulissen.
Grafische tekens
- Tijdens het schrijven van de opera leerden de leerlingen akkoordenschema’s lezen en spelen.