Dit krijg je als je alledaags erfgoed en filmtechnieken een plek geeft in je les

‘Hoe vieren jullie thuis een verjaardag?’. Het lijkt een banale vraag, maar ze past perfect binnen de definitie van (immaterieel) erfgoed. Ook de jongeren van de richting Audiovisuele Vorming aan het Atheneum van Anderlecht dachten in eerste instantie dat je voor echt erfgoed minstens 100 jaar terug in de tijd moet gaan. Dat veranderde toen ze in contact kwamen met Histories, het expertisecentrum rond alledaags erfgoed.

‘Het eerste bezoek van Histories op onze school was voor de jongeren echt een eyeopener', vertelt leraar Stefan Tavernier. 'Ze stonden er niet bij stil dat het feit dat ze hun schoenen uitdoen aan de deur of dat er in hun familie geboortekaartjes worden rondgestuurd iemand zou kunnen interesseren. Door die alledaagse rituelen in klasverband te bespreken en enkele kapstokken aan te reiken, werd al snel duidelijk dat er veel gelijkenissen waren, maar ook veel verschillen en dat elke jongere een eigen achtergrond heeft. Dat leidt vanzelf tot boeiende gesprekken.’

Eigen Erfgoed

Vorig jaar maakten de leerlingen audio-wandelingen naar aanleiding van Erfgoeddag, dit jaar bleven ze erg dicht bij zichzelf. Op basis van de voorbeelden die Histories gaf, werd een vragenlijst opgesteld om ideeën los te maken. Hun opdracht was om eigen rituelen te formuleren en vervolgens beelden te zoeken die deze rituelen illustreerden - om zo te komen tot een zelfportret in de vorm van een filmpje van 2 à 3 minuten. Histories ondersteunde bij het filmen en monteren. Elke leerling mocht een filmpje maken in zijn of haar eigen taal - voor de ondertiteling kwamen de taalvakken Nederlands, Engels en Frans in het vizier.

‘Het familiearchief is een heel belangrijke bron van beeldmateriaal. Wat mij veel plezier heeft gedaan is dat jongeren samen met hun ouders in fotoalbums zijn gaan kijken, oude filmpjes hebben bovengehaald. Er kwamen tapes boven die de familie al jaren niet meer had kunnen afspelen. Door dat materiaal te digitaliseren, werd het plots weer een deel van hun leven.'

'Ik merkte wel dat veel jongeren een zekere gêne moesten overwinnen. Met een camera door je huis lopen, weten dat iedereen zal zien hoe je keuken er uitziet, dat is niet evident. Wat me ook opviel was een grote nostalgie, ook al zijn de studenten nog zo jong.'

'Soms is het erg emotioneel. Er zijn leerlingen die één van hun ouders jaren geleden al verloren. Om dan een oude VHS-cassette te bekijken waarop hun moeder of vader staat en waarop hun stem te horen is, dat is heftig.’

Stefan Tavernier - leerkracht Audiovisuele Vorming

Making of

De eerste versie van de filmpjes bekeken alle studenten samen, zodat ze elkaar feedback konden geven en motiveren voor een betere tweede versie. Ook Histories was opnieuw aanwezig. Dat een externe partner enthousiast was over het project, deed de jongeren veel deugd. ‘Wat zij klein vinden, bleek in de ogen van een ander heel waardevol.’

Het idee groeide om meer te doen met de filmpjes en dus klopte Stefan aan bij Histories voor extra subsidies. Die maakten het mogelijk om een tentoonstelling te organiseren waar de filmpjes twee weken lang werden vertoond, aansluitend op de Erfgoeddag. De expo werd gemodelleerd naar een huis en de ruimte werd aangekleed met spullen die de jongeren van thuis meebrachten. Ze organiseerden veel zelf, van de communicatie tot de hapjes op de vernissage.

Alle filmportretten werden verzameld op een DVD, aangevuld door een making of. Stefan: ‘De studenten hebben technisch veel bijgeleerd: analoge film digitaliseren, montage, teksten inspreken voor de voice-over ... De mensen van Histories hebben veel meer gedaan dan ze strikt genomen moesten, puur omdat ze het traject zo waardevol vonden. Het was een heel leerrijk parcours.’