Boekenjuf Sofie | ‘Een verhaal van drang en dwang’
Een directeur die het leesonderwijs in haar school laat floreren? Zo iemand is Sofie De Pauw. Ze zorgt voor het zaad en het water zodat leerkrachten kunnen groeien. Want, zo zegt ze zelf, de basis voor elk veranderingsproces zijn goede omstandigheden.
‘GAAF! is een kleinschalige basisschool die veel leerlingen uit de buurt rekruteert. De grote meerderheid van hen is indicatorleerling en heeft een andere thuistaal. Dat speelt uiteraard mee in ons verhaal: het is er eentje van drang en dwang.’
‘Drie jaar geleden ruilde ik het zesde leerjaar in voor de directeursstoel. Toen zagen we ook dat onze cijfers voor begrijpend lezen niet goed waren. Dat was de dwang. De sterke drang kwam erbij doordat we zelf voelden dat onze leerlingen nood hadden aan uitdagend leesmateriaal. We zagen ook dat we ouders moesten betrekken en ondersteunen bij het lezen en voorlezen.’
Wie is Sofie De Pauw?
School: GO! Basisschool GAAF! in Aalst
Functie: directeur
Favoriete kinderboek: Oorlogswinter, Jan Terlouw, Lemniscaat
Grote veranderingen
‘Op die drie jaar is er al veel veranderd. We voerden eerst Kwartiermakers in en maakten werk van leuke boekenhoeken in de klassen. De klasbibliotheken werden aangevuld en geactualiseerd met boeken die we op bijscholingen getipt kregen. Leerkrachten weten ook dat er altijd budget is voor boeken.’
‘We weten nu ook beter wat een goed boek is. Vlakke verhalen zonder climax één keer voorlezen in de kleuterklas? Dat is verleden tijd. Nu vertellen we het verhaal verschillende keren in dezelfde week. De leerkrachten gaan steeds dieper graven en het verhaal uitbouwen met de leerlingen. Als we nu boeken aankopen is die verhaallijn dus belangrijk, maar ook de context moet rijk zijn en leerlingen moeten zich in het verhaal kunnen herkennen. Een zo breed mogelijk aanbod, daar gaan we voor.’
‘
Vlakke verhalen zonder climax één keer voorlezen in de kleuterklas? Dat is verleden tijd.’’
In de boekenkast van Sofie en haar team
- De bende van Nemesis, Frederick Deloddere, Clavis
- De prins zonder billen, Levina van Teunenbroek, Van Holkema & Warendorf
- Keizer Ei, Karst-Janneke Rogaar, Kluitman
- Het boek zonder tekeningen, B.J. Novak, Lannoo
- Het grote boek van Madelief, Guus Kuijer, Querido
Sleutels als rode draad
‘Vorig schooljaar kregen we de kans om in het nascholingstrajecttraject Sleutels voor effectief begrijpend lezen en luisteren met het Centrum voor Taal en Onderwijs (CTO) van de KU Leuven te stappen. Sindsdien hebben we ook een kernteam Begrijpend lezen. Er zit een collega uit het kleuterteam in, samen met twee leerkrachten uit team lager. Ik ben er ook bij betrokken omdat het zo’n belangrijke focus voor de school is. We hebben al heel hard gewerkt aan die sleutels. De vijf sleutels leven hier, ze hangen in alle klassen en zijn de rode draad van ons leesonderwijs.’
‘Onze focussleutels zijn strategie, instructie en interactie. De leerkrachten staan model en verwoorden de eigen denkprocessen. Ook als ze een verhaal voorlezen en er bijvoorbeeld een moeilijk woord opduikt. Tot het derde leerjaar doet de leerkracht voor, vanaf het vierde proberen leerlingen zelf. Vanaf dan zetten we ook in op een tekst kunnen samenvatten. Uit de resultaten van OVSG, de onderwijsvereniging van steden en gemeenten, zagen we immers dat leerlingen moeite hadden om de hoofdgedachte uit een tekst te halen. We reiken verschillende systemen aan om dat te doen. Dat is waar we nu in het traject zitten.’
Op de plank: interactie
‘Vanaf volgend schooljaar nemen we de sleutel interactie erbij. Dat houdt het spreken over teksten met de leerkracht en de medeleerlingen in. Leerkrachten hebben nood aan input over welke werkvormen daarvoor mogelijk zijn. De eerste pedagogische studiedag zullen we daaraan besteden. We gaan ook onze methodes screenen: zitten er genoeg instructielessen in? Moeten we bepaalde lessen, zeker tot en met het derde leerjaar, niet vervangen? Matchen de lessen met de sleutels?’
‘Ik volg nu ook de masterclass Volop Taal, 7 didactische principes voor taalonderwijs in de basisschool van het CTO. Het gelijknamige boek is trouwens een echte aanrader. Op die manier komt er nog meer input binnen. En merk ik dat er nog veel werk op de plank ligt voor de andere domeinen van taal.’
Lestips van Sofie
Op elk boek een QR-code
‘Onze nog prille schoolbib bevat boeken die geschikt zijn voor meerdere klassen. Ze staan in de leraarskamer en collega’s kunnen ze daar ontlenen. Op elk boek plakt een QR-code die leidt naar een online pagina waar leerkrachten kunnen noteren wat ze met het boek gedaan hebben. Zo krijgen we een inspiratiebank binnen de school.’
Maak lezen cosy en leuk
‘Op onze speelplaats staat een leesboom. Die kleden we met de Poëzieweek aan met gedichten. Tijdens Jeugdboekenmaand hangen we er dan weer kaften van boeken in. Er is ook een bank rond gemaakt zodat je tegen de boomstam kan leunen en lezen. We hebben ook een bolderkar, een mobiele schoolbibliotheek die tijdens de speeltijd naar buiten wordt getrokken. Dan kan er spontaan gelezen worden in de rustige zone van de speelplaats.’
Boeken in de kijker op je bureau
‘Ook in mijn bureau staan boeken in de kijker. Het zijn titels die me nauw aan het hart liggen. Zo maak je een lezer van Pamela Paul staat ertussen, net als Volop taal van het CTO en Simon Sineks Start with Why. Ik ben fan van zijn inspirerende leiderschapsideeën.’
Visualiseer je plannen
‘In de leraarskamer staan inspiratiemappen die het kernteam gemaakt heeft rond de verschillende sleutels van begrijpend lezen. Zoeken leerkrachten ideeën, dan zijn die dus nooit veraf. We hebben hier ook onze 'stoefmuur' waar leerkrachten hun goede praktijkvoorbeelden kunnen hangen, om uitwisseling en elkaar inspireren te bevorderen. Het schoolontwikkelingsplan, leesbeleid incluis, wordt hier ook gevisualiseerd voor iedereen. Wat kunnen we afvinken? Wat moet bijgestuurd worden? Waar zijn we mee bezig? Ik vind het belangrijk dat die instrumenten leven en dat iedereen een zicht heeft op waar we staan.’
Verteltassen voor kleuters
‘In de kleuterklassen gaan er verteltassen met boeken mee naar huis. Daar zitten materialen in zoals een knuffelbeer, een schriftje waarin de ouders hun ervaringen kunnen delen, samen met het boek en een lijst met voorleestips. Bij elke verteltas hoort ook een doebox met creatief materiaal en wie-, waar- en waarom-vragen om met dat boek aan de slag te gaan.’
Samen sterk
‘We werken samen met het buurtcomité van onze wijk om de school als ontmoetingsplaats in te richten. Vrijwilligers van vzw Broeiklas verzorgen de huiswerkbegeleiding hier op school. Kansarme leerlingen van wie de ouders aangeven dat ze het moeilijk vinden om hen te begeleiden, zijn er welkom.‘
‘Ook bibliotheek Utopia in Aalst is een belangrijke partner. Ik heb me opgegeven als brugfiguur om samen met de ouders van leerlingen van het eerste leerjaar een bezoek te brengen. Centrum voor basiseducatie Ligo is dan weer een instantie die inzet op het meer geletterd maken van ouders. Weten ze niet goed hoe de agenda werkt of krijgen ze de app van Smartschool niet geïnstalleerd? Dan komt er iemand van Ligo naar school om te helpen.’
‘Elk jaar werken we ook samen met onze secundaire school tijdens de Poëzieweek of de Voorleesweek. Zo was er vorige week een poëziewandeling voor de kleuters, uitgewerkt door het vijfde en zesde middelbaar. Het is een fijne symbiose.’
Voor de boot zwemmen
‘Deze nominatie door collega’s vind ik fijn en waardevol. Voor mij is het evident dat ik de mogelijkheden voor goed leesonderwijs creëer. Maar het is ook de verdienste van het team. Ik bots niet op weerstand. Integendeel. We hebben een heel gedreven team met enkele sterke gangmakers, die wel eens voor de boot durven zwemmen. Dat is een echte zegen.’
De Beste Boekenjuf/meester van het jaar
De prijs voor de Beste Boekenjuf/Boekenmeester beloont leerkrachten (kleuterschool en basisschool) die een concrete en dagelijkse inzet tonen voor leesbevordering en het werken met kinderboeken in de klas. In het magazine brengen de kandidaten hun verhalen en je vindt er massa's tips en tricks rond lezen en leescompetenties in de klas.
Beste Boekenjuf/meester is een initiatief van CANON Cultuurcel in samenwerking met Iedereen Leest en Vlaamse kinder- en jeugdboekenuitgevers.
Nomineer jouw kandidaat
Wie besmet jou met zijn of haar passie voor (voor)lezen? Wie vult de boekenhoeken op school met een rijk en recent aanbod? En wie wakkert in jouw team het leesvuur aan? Kortom, welke juf of meester heeft op jouw school het grootste hart voor boeken? Ken jij zo iemand? Nomineer je kandidaat via Cultuurkuur.