Boekenmeester Tom | De beste manier om bij leerlingen het leesplezier aan te wakkeren, is beginnen met voorlezen
Tom Mariën, leerkracht in het tweede leerjaar en zelf jeugdboekenauteur, heeft een passie: lezen en doen lezen. De jonge onderwijzer zwerft maandelijks de hele school rond met zijn ‘boek van de maand’ en zet zo de ganse schoolpopulatie, leerkrachten incluis, aan tot lezen. Hij richtte een lokaal in als bibliotheek en geeft zo alle leerlingen van de school een veilige leeshaven.
Boekenmeester Tom Mariën presenteert elke maand een nieuw jeugdboek in alle klassen. Als de leerlingen hem met zijn boekenkoffertje zien binnenvallen, weten ze dat er weer een leuk boekenmoment op komst is.
‘Ik geef de leerlingen steeds een korte inhoud van het boek en toon hen het gezicht van de auteur, want zo creëer je herkenning bij de leerlingen, vertelt Tom. ‘Ik krijg carte blanche van de directie en mag zelf kiezen welke boeken ik voorstel. Als leerlingen horen dat een boek een bepaalde prijs heeft gewonnen, dan maakt dat indruk op hen en kunnen ze vaak niet wachten om eraan te beginnen.’
Wie is Tom Mariën?
School: Leerkracht 2de leerjaar op Sint-Ursula Klim Op in Lier.
Favoriete kinderboek: Wortels van Klaas Verplancke.
Geeft de boekenmicrobe door omdat … ‘Als kind was ik al een fanatiek lezer, en dat virus heeft me steeds in de greep gehouden. Zelf heb ik al een aantal jeugdboeken geschreven. Op een boekvoorstelling kreeg ik de tip om daar op school iets mee te doen. Toen hoorde ik voor het eerst de term Boekenmeester. Ik probeer mijn eigen interesse over te brengen op de jeugd en hen het plezier van lezen te geven.’
Voorlezen troef
‘Alle leerkrachten lezen elke dag een tiental minuutjes voor uit het boek van de maand. De beste manier om bij leerlingen het leesplezier aan te wakkeren, is beginnen met voorlezen. Ik hoop dat die leesmomenten de leerlingen prikkelen om thuis zelf eens een boekje ter hand te nemen. Het voorleesmoment zorgt voor rust in de klas. Nadat alle boekentassen netjes naast de bank staan, het geld voor de chocolademelk tijdens de lunch is afgegeven, beginnen de leerkrachten met voorlezen. De leerlingen kunnen dan even van het boek genieten en in alle rust aan de schooldag beginnen.’
Voorlezen is Tom’s stokpaardje. Ook leerlingen die het vaak wat moeilijker hebben met lezen, probeert hij zo mee over de streep te trekken. ‘Iedere maandag komen er drie leerlingen die het moeilijk hebben met lezen, voorlezen in de kring. Dat gaat soms wat traag, maar de andere leerlingen hebben daar begrip voor.
Door hen te laten voorlezen zijn die leerlingen ook technisch en begrijpend vooruitgegaan. Ik ben ervan overtuigd dat zo’n leesbevorderende aanpak op alle aspecten van het lezen een positieve invloed heeft. Wanneer leerlingen geprikkeld worden door een boek, maken ze sneller vooruitgang.’
Oog voor dyslexie
Ook voor leerlingen met dyslexie heeft boekenmeester Tom speciale aandacht. ‘De school kocht een speciaal programma aan voor leerlingen met dyslexie. In dit programma wordt er gewerkt met een speciaal lettertype, dat het voor hun makkelijker maakt om te lezen. Onlangs heb ik iemand van uitgeverij Zwijsen op school laten komen. Zij hebben een hele reeks jeugdboeken uitgebracht, op maat van kinderen met dyslexie. In die boeken wordt dit befaamde lettertype gebruikt, wat er voor moet zorgen dat ook die leerlingen meer en gemakkelijker kunnen lezen.
‘Als zogenaamd zwakke lezertjes bij mij in de bibliotheek komen, en zij kiezen een prentenboek of strip, dan vind ik dat even goed. Het gaat niet alleen om hoe goed je kan lezen, maar ook over hoe leuk je het vindt’
Maar, leerlingen met dyslexie kan je niet enkel zo helpen. Wanneer zij een boek kiezen waar ik van weet dat het te moeilijk zal zijn, dan laat ik hen gewoon doen. Zo zijn ze toch bezig met dit boek, en als het dan toch boven hun niveau blijkt te zijn, dan is dat maar zo. Als ze komen lezen in de bibliotheek, dan is dat zonder enige druk. Hier primeert het plezier van het lezen, hier hoeft niet altijd gepresteerd te worden. Boeken zijn leuk, en dat wil ik hen bijbrengen. Het belerende vingertje hoort hier niet thuis, ik wil dat ze genieten van hun boek.’
Boeken als katalysator
Tom is tijdens de week gewoon leerkracht in het tweede leerjaar. Boeken spelen doorheen de lesdag een grote rol. ‘Als we in een les Wereldoriëntatie iets hebben geleerd, dan zorg ik er vaak voor dat ik er een weetjesboek over meeneem. Ik leg dat boek achteraan in de klas, en de leerlingen die klaar zijn met hun taken mogen dan in dat boek gaan snuisteren.’ Ook als er eens iets misloopt in de klas of als er een leerling met een moeilijke situatie worstelt, haalt Tom een boek boven. ‘Als de ouders van een leerling op het punt staan te scheiden, of wanneer er een sterfgeval heeft plaatsgevonden, dan is een boek een goede manier om een klasgesprek op te starten.
‘Een boek verzacht de weg voor het kind om zijn zegje te kunnen doen en zijn hart te luchten. Zo hoef je niet meteen de naam van de leerling te noemen, maar krijgt hij toch steun van zijn medeleerlingen.’
Tom heeft elke vrijdagnamiddag vrij om aan allerhande projecten te werken en de klassen rond te gaan. ‘Ik kan ongeveer tien minuten in elke klas blijven om mijn boek van de maand voor te stellen. Dat is maar een keertje in de maand, dus die andere vrijdagen blijven vrij om bijvoorbeeld aan de bibliotheek te werken.’
Een teamgebeuren
Gelukkig krijgt hij ook hulp vanuit het leerkrachtenkorps. Zijn positieve houding tegenover boeken heeft al enkele collega’s mee over de streep getrokken. ‘Ik krijg vaak de vraag van de collega’s om hen te helpen bij het zoeken van een bepaald boek dat ze willen gebruiken tijdens de les.
Ik merk dat die boekencultuur begint te leven hier op school. Ook wanneer ik mijn boek van de maand ga presenteren, zijn de meeste collega’s steeds laaiend enthousiast. Het gebeurt dat leerkrachten zelf boeken meenemen om, wanneer ze hun boek van de maand al uit hebben, te blijven voorlezen. Het doet deugd te merken dat je collega’s je werk appreciëren en er mee instappen.’
De Beste Boekenjuf/meester van het jaar
De prijs voor de Beste Boekenjuf/Boekenmeester beloont leerkrachten (kleuterschool en basisschool) die een concrete en dagelijkse inzet tonen voor leesbevordering en het werken met kinderboeken in de klas. In het magazine brengen de kandidaten hun verhalen en je vindt er massa's tips en tricks rond lezen en leesplezier in de klas.
CANON Cultuurcel en de Groep Kinderboekenuitgevers zoeken een juf of meester, zorgleraar of -coördinator uit het basisonderwijs (kleuter- en lager) die zich inzet voor leesbevordering en werken met kinderboeken aanmoedigt.
Nomineer jouw kandidaat
Wie besmet jou met zijn of haar passie voor (voor)lezen? Wie vult de boekenhoeken op school met een rijk en recent aanbod? En wie wakkert in jouw team het leesvuur aan? Kortom, welke juf of meester heeft op jouw school het grootste hart voor boeken? Ken jij zo iemand? Nomineer je kandidaat via boekenjuf.be.
Zwervende boeken
Voor leerlingen bij wie er thusi geen middelen zijn om boeken te kopen, of waar er een taalbarrière is, heeft Tom de zwerfboekenstand. ‘Wie wil kan uit die boekenstand, die bij de ingang van de school staat, een boek ontlenen. Zo krijgen ook zij de kans om thuis te lezen. We hebben hier op school wel wat kansarme leerlingen die jammer genoeg van thuis uit nooit naar de bibliotheek gaan. Zo heeft iedereen de kans om thuis onder de dekens een goed boek te lezen, want zoiets verdient elk kind.’ Uiteraard mogen ook leerlingen zonder enige problemen thuis een boek ontlenen.
Tom heeft een leeslijstje gemaakt dat hij in elk boek in de zwerfboekenstand steekt. Zo probeert hij ook de ouders warm te maken om die boeken in huis te halen en ze misschien zelf eens ter hand te nemen. ‘Ouders hebben vaak al jaren geen jeugdboek meer vastgenomen, terwijl er echt prachtige werken tussen zitten. Zo probeer ik de ouders aan het voorlezen te krijgen.’
‘Als we in een les Wereldoriëntatie iets hebben geleerd, dan zorg ik er vaak voor dat ik er een weetjesboek over meeneem’
De bib van meester Tom
Op school heeft Tom een heuse schoolbibliotheek aangelegd. Het is een gezellige ruimte waar de leerlingen kunnen wegdromen bij een boek. Zelf investeert hij heel wat om de leerlingen een ruim aanbod te geven. Gelukkig krijgt hij ook hulp van buitenaf. ‘De moeder van één van de leerlingen werkt in de boekhandel hier om de hoek. Ik geef haar telkens de lijst van alle boeken van de maand en zij zorgt er dan voor dat dit boek in de handel te verkrijgen is. Zo kunnen de leerlingen die geprikkeld zijn zelf op zoek gaan naar het boek.’ Ook in de plaatselijke bibliotheek is Tom een graag geziene gast. ‘Ik heb van de bibliotheek een speciale ontleenkaart gekregen. Zo kan ik meerdere boeken meenemen en mag ik ze soms iets langer bijhouden. Zo kan ik een leuk en gevarieerd assortiment boeken aanbieden.’
‘Als de leerlingen zien dat ik geniet van het lezen, dan zijn ze sneller geneigd dat ook te doen’
Tom heeft naast zijn eigen klas, de ganse school onder zijn boekenhoede. ‘Ik ga in de klassen reclame maken, en zij die willen kunnen op bepaalde momenten mee met hun klasgenoten komen lezen in onze eigen leesruimte. Telkens stel ik dan ‘Het boek in de kijker’ voor. Dat is een speciaal uitgekozen boek dat hier centraal in de leesruimte staat.
Uiteraard zijn de leerlingen vrij om te kiezen welk ze willen lezen.’ Zelf zet hij zich, wanneer iedereen rustig aan het lezen is, graag ook even neer met een goed boek. ‘Als de leerlingen zien dat ik geniet van het lezen, dan zijn ze sneller geneigd dat ook te doen. Hier in de leesruimte ben ik niet zomaar een meester, hier ben ik de boekenmeester. Uiteraard verwacht ik de nodige stilte en orde, maar het draait hier om leesplezier.’
Win een voorleessessie
De school neemt elk jaar deel aan verschillende initiatieven zoals de Voorleesweek. ‘Ik dokter dan een rooster uit zodat iedere leerkracht en zelfs de directeur eens gaat voorlezen in een bepaalde klas. Om het spannend te maken verbinden we daar steeds een wedstrijd aan. Elke leerkracht neemt een vraag mee naar de klas waar ze voorlezen, bijvoorbeeld ‘Wie is de auteur van dit boek?’. De leerlingen kunnen dan hun antwoord indienen en maken zo kans op een voorleessessie door een leerkracht bij hen thuis. Zo krijgen we ook die boeken bij hen thuis en proberen we een voorleescultuur te creëren.’
Letters à volonté
Tijdens de Jeugdboekenmaand organiseert Tom een heuse LetterEetDag. Die dag worden alle lessen gestaakt en draait alles rond lezen. Zowel de kleuters, als de leerlingen van de lagere school doen mee. ‘Op de LetterEetDag komen auteurs op bezoek. Sommige geven een workshop, andere komen voorlezen uit hun werk. Bij de kleuters en de eerste graad van het lager onderwijs wordt er met kamishibai gewerkt. De hogere jaren gaan voorlezen in de kleuterklas, terwijl anderen naar de bibliotheek trekken om een boekenquiz te spelen.
Op het einde van de dag is er een boekenmarkt hier op school. Van prentenboeken tot young adult-werken, alles komt op onze boekenmarkt aan bod. De auteurs die op de LetterEetDag aanwezig zijn, geven dan vaak ook nog een signeersessie. Zoiets maakt leerlingen echt warm om een boek aan te schaffen, want ze komen rechtstreeks in contact met de auteur die een persoonlijke opdracht in het boek neerschrijft. Ook de ouders zijn steeds welkom, om met een mooie korting enkele boeken te kopen. Kortom, een leuke dag vol leesplezier voor groot en klein.’