Onze mobiele speelkar
De leerlingen van het 4de leerjaar van Basisschool Paloke in Sint-Jans-Molenbeek bouwden met de hulp van kunstenares Sarah Van Dael een mobiele speelkar. De kar, die gevuld is met eeuwenoude traditionele spelen uit de hele wereld, staat nu ter beschikking van de hele school.
Juf Carla De Blaere, leerkracht van het 4de leerjaar van Basisschool Paloke is een gemotiveerde leerkracht die graag initiatief neemt en uitstappen organiseert. Zo ging ze eerder al met haar leerlingen op ‘kunstklassen’ in MoMuse, het Gemeentelijk Museum van Sint-Jans-Molenbeek, en startte ze met een babbelcafé waarop alle ouders welkom zijn.
Dit schooljaar zag juf Carla samen met Evi, de Brede School-coördinator, een nieuw project met beeldend kunstenaar Sarah Van Dael wel zitten. Concreet wilden ze een creatief project organiseren waarbij sociale vaardigheden - zoals samenwerken met anderen - een hoofdrol speelden.
'Door het gebruik van allerlei uiteenlopende technieken, kwamen de leerlingen in aanraking met objecten die ze nog nooit in handen hadden gehad. Denk maar aan een graffiti-spuitbus, stukjes linoleum of een soldeerbout.'
Speeltijd
Op tien weken tijd bouwden de leerlingen van het 4de leerjaar een houten speelkar vol internationale spelletjes, waar de hele school plezier aan kan beleven. Juf Carla: ‘We trokken allemaal samen naar de vlooienmarkt in de Marollen om onderdelen en decoratieve elementen te zoeken. We gebruikten dus veel gerecycleerd materiaal: niet duur en heel duurzaam. De basis van de speelkar werd aan elkaar gelast door Sarah zelf, dat was toch iets te technisch voor de leerlingen …‘
‘Ik haalde veel inspiratie uit een boek over eeuwenoude traditionele spelen’, vertelt Sarah. ‘Dat tikte ik op de kop bij een uitverkoop van de bib. Er staan niet alleen spelregels in, maar ook technische informatie over hoe je een spel bouwt of maakt. Wat techniek en materiaal betreft, heb ik er wel vaak mijn eigen draai aan gegeven rekening houdend met wat haalbaar was voor de leerlingen.’ Juf Carla: ‘Zo maakten de kinderen een dambord en een ganzenbord, zaagden en schilderden ze zelf dominostenen, werkten ze met linodruk, ontdekten ze keramiektechnieken en naaiden ze een pop voor het Spaanse spel Pelele, en ga zo maar door …’
‘Creativiteit, geduld, handigheid, inventiviteit ... Het is mooi om te zien hoe deze samensmelten en hoe de leerlingen binnen deze samenwerking elkaar aanvullen.’
Eén voor allen
‘Op de eerste dag van het project toonde ik een schets van de spelmobiel en introduceerde ik het project’, zegt Sarah. ‘Kinderen zijn van nature nieuwsgierig en het woord 'spel' triggert hen sowieso. Gaandeweg ontdekten de leerlingen allerlei verschillende kunsttechnieken: schilderkunst, textiel, recyclart, houtbewerking ... Ook sociaal werden ze meteen uitgedaagd. Vanaf dag één moesten ze overleggen en samenwerken - over de grenzen van persoonlijk en culturele verschillen heen - om zo als groep hun doel te bereiken. De uitdagingen zijn niet min: je moet naar elkaar luisteren, elkaars mening respecteren, aanvaarden dat iets niet enkel van jou is maar van een hele groep mensen …’
Vakoverschrijdend
De speelkar is een vakoverschrijdend project. Vakken als WO, Muzische Vorming - met de nadruk op Mens en Maatschappij - Techniek, Drama en Beeld en Sociale vaardigheden komen allemaal aan bod.
Omdat alle leerlingen van de school met de speelkar aan de slag mogen, mochten de leerlingen van het vierde leerjaar al hun schoolgenoten uitleggen wat de bedoeling was en hoe elk spelletje in elkaar zit. Dat levert minstens vijf boeiende spreekoefeningen op, waarbij de leerlingen telkens rekening moesten houden met de leeftijd en taalvaardigheid van hun publiek. In het eerste leerjaar presenteer je zoiets helemaal anders dan bij de zesdejaars.
Tips van de leerkrachten
- Pleeg regelmatig overleg met alle betrokken partijen. Zo kan het project nauw opgevolgd en eventueel bijgestuurd worden.
- Evalueer het project wanneer het afgelopen is en neem eventuele werkpunten op een positieve manier mee naar de toekomst.
- Reken genoeg tijd. Zeker bij een technisch project als dit kruipt er veel tijd in praktische, concrete zaken waardoor er soms weinig ruimte overblijft voor het overige.
- Wees niet te bang van techniek en denk niet meteen aan de mogelijke risico’s. Kinderen werken heel graag met hun handen en als je duidelijke afspraken maakt en goed superviseert, kan alles veilig verlopen. Ze blinken van trots wanneer ze iets in hun handen houden dat ze zelf hebben gemaakt!
- Het is een voordeel als de externe partner waar je mee samenwerkt de context en omgeving van je school goed kent. Zo kende Sarah Tournevie, een heerlijke plek in Brussel waar je allerlei gereedschap kan uitlenen voor een spotprijsje.
Culturele vaardigheden en dragers
Wil je meer inzetten op cultuur in jouw klas? Ontdek de theorie Cultuur in de Spiegel.
Culturele vaardigheden
waarnemen
- Aan de start van het project werd een lijstje opgesteld: welke spelletjes kunnen deel uitmaken van de speelkar en kunnen we zelf in elkaar steken? Sarah deed een hele hoop voorstellen: aan de hand van beeldmateriaal toonde ze verschillende eeuwenoude spelletjes uit allerlei culturen om ze zo te introduceren bij de leerlingen.
verbeelden
- Je kan ook spelen mét spelletjes. We hebben misschien wel een beeld van hoe een ganzenbord eruit ziet, maar dat staat niet in steen gebeiteld. Sarah en de leerlingen dachten samen na over hoe ze een bestaand spel in een nieuw jasje konden gieten en er iets uniek en gepersonaliseerd van konden maken. Hoe kunnen we het imaginaire verbeelden naar het visuele?
- De leerlingen kregen de kans om nieuwe technieken en handelingen uit te testen. Wat gebeurt er als je klei bakt en wat is het effect van glazuur? Hoe maak je een linosnede, met in je achterhoofd dat wat je wegsnijdt uiteindelijk blanco blijft en wat je niet wegsnijdt je illustratie wordt?
conceptualiseren
- Veel spelletjes hebben regels nodig - zo worden ze spannend en krijgen ze een zekere structuur. De leerlingen stonden mee stil bij de afspraken die nodig waren rond elk spel en rond het gebruik van de speelkar in het algemeen.
analyseren
- Ook spelletjes die al honderden jaren oud zijn, vinden mensen nog steeds leuk. Spelen is van alle tijden én van alle culturen. De leerlingen gingen aan de slag met materialen die ze niet per se goed kennen of associëren met hedendaags speelgoed.
Dragers
lichaam
- De speelkar bouwen was een uitdrukkelijk fysieke opdracht. Leerlingen mochten hameren, schilderen, zagen en ga zo maar door. Die activiteiten komen niet vaak aan bod in hun dagelijkse routine, waardoor ze het ervaren als erg ontspannend.
voorwerpen
- Door het gebruik van allerlei uiteenlopende technieken, kwamen de leerlingen in aanraking met objecten die ze nog nooit in handen hadden gehad. Denk maar aan een graffiti-spuitbus, stukjes linoleum of een soldeerbout.
taal
- Sommige spelletjes spreken voor zich, maar in andere gevallen zijn er duidelijk spelregels nodig en bepaalde attributen. De leerlingen stelden de spelregels op, maakten zelf attributen (zoals kaartjes) en zochten naar een leuke Nederlandstalige naam voor spelletjes die er nog geen hadden.
Grafische tekens
- Bij verschillende spelletjes kwamen cijfers en patronen aan bod. Denk maar aan het nummeren van het ganzenbord, dat een collage van linodrukken werd.