Boekenjuf Sofie | Ik voorzie een heel breed aanbod en lees voor en samen met de leerlingen
Sofie De Jonge is de boekenjuf van de buitengewone basisschool Levenslust in Lennik. Niet alleen heeft ze daar te maken met anderstaligen en kansarmen, veel van haar leerlingen worden ook van buiten het gezin uit in haar school geplaatst – met allerlei onvoorspelbaar gedrag als resultaat. Voor haar leerlingen werkt lezen als een soort therapie. Sofie heeft zelfs een manier bedacht om yoga met lezen te combineren.
Vijftien jaar geleden ben ik, na twee jaar als zelfstandig logopediste, met boekpromotie bij kinderen begonnen. En het is echt mijn ding. Ik ben op sommige momenten eigenlijk meer bezig met gedichtjes dan met mijn job als logopediste. Maar dat is ook nodig als je de situatie hier op school kent. In het begin hou je je heel hard vast aan de technieken die je leert op school, maar na een tijdje wijk je daarvan af, word je creatiever.
Ik ben eigenlijk geen leerkracht, maar de logopediste op school. Ik loop mee in alle klassen om leesbevorderend te werken. Hier op school hebben we veel taalzwakke leerlingen. Vaak allochtonen die thuis niet in contact komen met boeken. Veel leerlingen zijn ook beperkt door gedragsstoornissen. Ze zijn wel normaal begaafd – meestal stromen ze door naar het gewoon onderwijs – maar hebben vaak een behoorlijk laag taal-IQ. We hebben twee klassen voor leerlingen met een mentale handicap. Zij behouden altijd een laag leesniveau, dus is het zaak om te blijven voorlezen zodat ze toch het plezier van een boek hebben.
Wie is Sofie De Jonge?
School: Logopediste op Vrije Lagere School voor Buitengewoon Onderwijs – Levenslust in Lennik.
Favoriete kinderboek: De Zusjes Kriegel van Marc De Bel. Ik vind dat dit verhaal alles omvat wat een goed verhaal moet bezitten: spanning, fantasie, en genoeg raakpunten met de leefwereld van de leerlingen. Ook heb ik net de trilogie van De Hongerspelen gelezen. Dat is nu echt eens jeugdliteratuur voor alle leeftijden. Met een verhaal dat je van begin tot einde boeit. Een echte pageturner.
Geeft de boekenmicrobe door omdat … 'Ik ben zelf pas besmet geraakt met het leesvirus toen ik aan het studeren was voor logopediste en ik opnieuw in contact kwam met kinder- en jeugdliteratuur. En die zag er opeens veel aantrekkelijker en leuker uit dan vroeger, met vooral veel meer keuze. Ik was niet meer gebonden aan literatuurlijsten uit de middelbare school. Ik kon nu eindelijk de boeken lezen die ik zelf wou.'
Boeken in cadeauverpakking
Bij mij is leesbevordering of leren lezen bijna een voltijdse activiteit geworden. Vroeger gebruikte ik het systeem van de AVI-niveaus, maar ik heb in het buitengewoon onderwijs ontdekt dat het leesplezier veel belangrijker is. Als leerlingen naar mij komen met een ‘te moeilijk’ boek, help ik hen gewoon. Alleen op het einde van elk jaar test ik eens hun AVI-niveau. In de bib staan de boeken wel gerangschikt volgens dat systeem, omdat de leer krachten dat willen. Ik verwaarloos dat ook niet: ze moeten wel leestechniek hebben. Maar eens ze lezen léuk vinden, gaan ze veel vlugger vooruit.
Ik verpak altijd mijn boeken (lacht). Als ik binnenkom in de klas – ik lees elke week voor – kunnen ze dat openscheuren en krijgen ze altijd een cadeautje: een verhaaltje. Zo’n trucje werkt wel om te blijven boeien. We hebben ook een leeswandeling, zodat de leerlingen niet altijd op een stoel moeten zitten en zodat lezen ook een activiteit kan zijn.
‘Vroeger gebruikte ik het systeem van de AVI-niveaus, maar ik heb in het buitengewoon onderwijs ontdekt dat het leesplezier veel belangrijker is’
Gedichten in de bomen
Overal in de school zal je gedichten vinden in de gangen. Ze hingen eerst in de bomen, maar daar werden ze meteen geruïneerd. Het zijn werkjes die de leerlingen zelf schrijven. Een heel goede uitlaatklep voor de ene, gewoon een hobby voor de andere. Veel leerlingen hier maken vaak een ‘crisis’ door en dan kunnen ze in de leeskamer eventjes kalmeren.
We hebben wekelijks contact met de bib en daar helpen ze me goed. Als ik vraag of ze boeken hebben rond een thema waarmee we in de klas bezig zijn, doen ze meestal al alle research.
‘Prentenboeken blijven het ook altijd goed doen, waardoor de leerlingen er zelf een verhaal bij kunnen verzinnen. De zelfgeschreven gedichtjes zijn ook tof’
Hoe ‘trigger’ ik een kind, hoe maak ik ze warm voor een boek? Door eerst en vooral in een heel breed aanbod te voorzien, en door voor- en samen te lezen. Door te zien wat hun interesses zijn en hen zelf materiaal te laten aanbrengen. Met een van de meisjes lees ik bijvoorbeeld de ‘Joepie’. Zolang we maar bezig zijn met woorden. Wat je vooral niet mag doen, is jezelf opdringen. Soms zijn ze het snel beu en dan lees ik maar drie bladzijden voor. Anders werkt het toch niet.
De Beste Boekenjuf/meester van het jaar
De prijs voor de Beste Boekenjuf/Boekenmeester beloont leerkrachten (kleuterschool en basisschool) die een concrete en dagelijkse inzet tonen voor leesbevordering en het werken met kinderboeken in de klas. In het magazine brengen de kandidaten hun verhalen en je vindt er massa's tips en tricks rond lezen en leesplezier in de klas.
CANON Cultuurcel en de Groep Kinderboekenuitgevers zoeken een juf of meester, zorgleraar of -coördinator uit het basisonderwijs (kleuter- en lager) die zich inzet voor leesbevordering en werken met kinderboeken aanmoedigt.
Nomineer jouw kandidaat
Wie besmet jou met zijn of haar passie voor (voor)lezen? Wie vult de boekenhoeken op school met een rijk en recent aanbod? En wie wakkert in jouw team het leesvuur aan? Kortom, welke juf of meester heeft op jouw school het grootste hart voor boeken? Ken jij zo iemand? Nomineer je kandidaat via boekenjuf.be.
In de zomer maak ik een grote zak boeken. Dan lopen we buiten tussen de bomen en gaan we ergens op een gezellig plekje zitten om een boek te lezen. Zo proberen we hen op een aangename manier en in een aangename omgeving met taal te laten kennismaken.
De leescultuur naar huis exporteren, is in onze school heel moeilijk. Vaak hebben we geen contact met de ouders, want veel leerlingen zijn intern geplaatst. En bij allochtonen is er vaak geen leescultuur. Onze godsdienstleerkracht gaat wel aan huis, om bijvoorbeeld een boek voor te stellen dat de koran op een speelse manier brengt. Als het maar lezen is. Maar het is moeilijk. Onze leerlingen zijn dikwijls kansarm en hebben vaak geen boeken in huis.
Lezen met yoga
Ik ben heel blij met de medewerking van de plaatselijke bib, want het schoolbudget is op na de aankoop van de leesboeken. We hebben leesboeken, informatieboeken ... Quasi geen strips in de schoolbib, want die zijn vaak duur en eigenlijk ook redelijk moeilijk voor onze leerlingen.
Veel van onze leerlingen hebben een aandachtsstoornis, en dan is een kwartiertje aan een stuk lezen al heel veel. Ik laat ze ook nooit alleen lezen, want dan duurt het ‘eeuwen’ vooraleer een boek uit is. Nu begeleid ik bijvoorbeeld een zwaar dyslectische leerling dat Harry Potter wil lezen. Elke dag komt zij naar mij en dan lezen we altijd op tien minuten een hoofdstuk.
‘De meerwaarde van een boek is dat de fantasie enorm wordt gevoed. Je moet echt kunnen verdwalen in een boek’
De leerlingen van het zesde doen ook aan tutorlezen met de leerlingen uit het eerste jaar. Wel niet het hele schooljaar, maar alleen de laatste twee maanden. Heel het jaar gaat moeilijk, want het zijn gedragsgestoorde leerlingen die vaak moeite hebben om rekening te houden met iemand anders.
We proberen lezen op allerlei manieren aan te brengen. Onlangs is er zelfs een yogajuf langsgekomen, om de leerlingen tot rust te laten komen. We hebben dan een boek gevonden over ontspanningstherapie door ademhaling. Toen die juf hier aankwam, wisten de leerlingen al heel veel over yoga en hoe ze hun lichaam konden ontspannen. Zo zie je maar hoe een boek je wereld kan verruimen.
Je moet echt kunnen verdwalen in een boek
De meerwaarde van een boek is voor mij dat de fantasie enorm wordt gevoed. Zo is het bij mij toch, en ik probeer dat gevoel zoveel mogelijk over te brengen bij mijn leerlingen.
Mijn favoriete kinderboeken moeten gevoelig zijn, want dat sluit het beste aan bij de problematiek van onze leerlingen. Het laatste boek waarvan ik onder de indruk was heet Ik voel me zo. Dat boek heeft me echt ontroerd. Je moet echt kunnen verdwalen in een boek. Zo probeer ik dat altijd te verkopen aan mijn leerlingen: dat ze na een boek rijker zijn qua taal en qua ervaring. Dat ze het voor een stuk zelf hebben gemaakt, gewoon door het te lezen.