Creatief met hout: Verrijkend voor kleuter én leerkracht en bovenal héél leuk
De kleuters van de Voorzienigheidsschool in Kuregem (Anderlecht) sloegen aan het timmeren. Schuren, boren, hameren: onder professionele begeleiding van JONNA vzw mochten ze het allemaal uitproberen. Ze deden het met succes, en met bijzonder veel enthousiasme. Extra troef? Haast ongemerkt kregen leerlingen met de meest uiteenlopende moedertalige achtergronden er een heel pakket Nederlandse woordenschat bij.
De Voorzienigheidsschool organiseert geregeld projecten met externe partners. Een ideale manier om de kennis van leerlingen én leerkrachten te verrijken, vinden ze. ‘Daarom werken we ook elk jaar samen met een andere partner, en kiezen we voor een ander thema’, zegt Mohammed Alsaftawi, coördinator Brede School Kuregem, die het papierwerk van de projecten voor zijn rekening neemt en ook betrokken was bij de inhoudelijke voorbereiding en de evaluatie. Zo was er al eens een project rond yoga, kunst of dans. En nu werd het dus hout.
Via een leerling van de school kwamen kleuterjuffen Elke en Karen in contact met Pieterjan Demeulder van JONNA vzw in Leuven, die allerhande creatieve activiteiten organiseert voor kinderen en jongeren. ‘Zonder voorafgaand plan spraken we eens af om de mogelijkheden te overlopen’, vertelt juf Karen. De kleuterleidsters vertelden over hun noden, Pieterjan over zijn aanbod. ‘Alles was bespreekbaar.’
‘We merkten dat je heel eenvoudige, haalbare dingen kunt met hout. De komende jaren kunnen we er vast zelf mee aan de slag’
Lagere drempel
Hout leek hen een tof thema. Het is niet het meest vanzelfsprekende materiaal om met een klas vol kleuters mee aan de slag te gaan. Wat kun je ermee? Waar haal je het materiaal, liefst zonder dat het weegt op de budgetten? Hoe hou je het veilig? Juf Elke: ‘We hebben vooral geleerd dat we zo’n materiaal als te complex beschouwden en dat we het veel te ver zochten. Je kunt er heel eenvoudige, haalbare dingen mee. De komende jaren kunnen we er vast zelf mee aan de slag.’
Schuren, boren, hameren
Om de workshops overzichtelijk te houden, namen de kleuters er om de beurt, in kleine groepjes, aan deel. Karen: ‘In de eerste sessie hebben ze een houten kabouter gemaakt.’ Ze kregen elk een schuin afgesneden stammetje, waarop de kleuters een gezichtje mochten schilderen. Ze kregen meteen ook kleinere vaardigheden, zoals schuren met schuurpapier, onder de knie. En ze begrepen dat ze met hun eigen handen een heel simpel, maar mooi resultaat konden verkrijgen. Op het eind van de sessie hadden ze een zelfgemaakt popje om mee te spelen.
Vervolgens knutselden de kleuters een houten robotje met beweegbaar hoofdje in elkaar. De armen waren touwtjes met dopjes eraan vast als handen. De ogen waren knopen die ze zelf aan het hoofdje mochten nagelen. ‘Ook de gaatjes voor de armen en de nek mochten ze zelf boren, dus al onze kleuters hebben een echte boormachine in handen gehad’, vertelt Elke. Karen: ‘Dat was voor hen een heuse attractie.’
‘Haast onbewust en spelenderwijs krijgen de kleuters een heel pakket nieuwe woordenschat aangereikt. Ze leren woorden voor materialen en materieel, gebruiken ze om te beschrijven wat ze hebben gedaan, hoe alles voelt ...’
Het klikte
‘De klik met Pieterjan was er onmiddellijk’, zegt Karen. ‘En dat is ook belangrijk voor zo’n project. Hij kende al in de eerste week alle kleuters bij naam. En de kinderen vroegen constant wanneer meester Pieterjan nog eens zou komen. Dat enthousiasme was heel fijn om te zien.’
Een extra troef was de talenkennis die haast ongemerkt toenam. ‘De meerderheid van onze leerlingen heeft een andere moedertaal dan het Nederlands’, legt Elke uit. ‘Zeker bij mij in de derde kleuterklas merkte ik hoe de begrippen en woorden die Pieterjan hen gaandeweg aanreikte, helemaal ingeburgerd raakten.’ Ze konden op het eind van de rit prima verwoorden hoe hard het hout was als ze moesten zagen, hameren of schroeven, en hoeveel kracht ze dan wel moesten zetten, of ze beschreven hoe mals een mengsel met zaagsel aanvoelde aan de handen.
Juf Karen besluit kort maar krachtig: ‘Ik zou het onmiddellijk opnieuw doen. Echt waar.’
Tips van Elke, Karen en Mohammed
- Doe het gewoon. Leerkrachten denken vaak dat een dynamoPROJECT veel extra werk zal vragen, maar dat is niet per se zo. De externe partner neemt je net ook veel uit handen, terwijl je leerlingen dingen doen die jij anders niet zomaar kunt aanbieden.
- Zoek het niet te ver. Het aanbod is groter en bevindt zich vaker dichterbij dan je denkt. Ook als een potentieel interessante partner niet met jouw doelgroep lijkt te werken, bijvoorbeeld, kun je altijd eens informeren. Soms komen er verrassende oplossingen uit de bus.
- Durf te proberen. Tijdens ons eerste gesprek met Pieterjan had geen van ons al een vastomlijnd plan. Door samen na te denken zijn we bij een heel mooi concept gekomen waar iedereen van kon bijleren. En dat is uiteindelijk de bedoeling.
- Doe het niet alleen, werk samen. Brede School coördinator Mohammed neemt een groot deel van de administratie op zich, en in het algemeen verdelen we de taken heel goed onder de leerkrachten en de partner. Op die manier verkrijg je een succesvol project dat voor iedereen haalbaar is.
Versterk cultureel bewustzijn in de klas.
Wil je meer inzetten op cultuur in jouw klas? Ontdek hoe.
Culturele vaardigheden
waarnemen
- De kleuters zien, voelen, ruiken het hout en de werktuigen. Dat zegt ze meer dan wanneer ze alleen maar horen vertellen over hout.
verbeelden
- De kleuters boetseren met een mengsel van zaagsel en lijm, dat manipuleerbaar is zoals klei of plasticine. Ze maken een toren, steken er stokjes in: hoppa! Een zelfgemaakte boom!
conceptualiseren
- Gaandeweg leren de kleuters de kwaliteiten van hout en hun werktuigen kennen. Is het hout hard of zacht? Hoeveel kracht moeten ze zetten om een schroef erin te draaien? Hoe voelt zaagsel en hoe beschrijf je dat gevoel?
analyseren
- De kleuters maken een groepswerk. In een grote plank hameren ze kleine nageltjes. Die verbinden ze met touw. Wat hebben ze nu samen gemaakt? Een mooie tekening van een grote boom!
Dragers
lichaam
- Ze leren hun lichaam te gebruiken in verhouding tot het materiaal: voorzichtig boren (anders wordt het gevaarlijk), hard schroeven of hameren (anders raak je niet door het hout), maar ook niet te hard kloppen (anders doe je je pijn).
voorwerpen
- De kleuters leren hout, schuurpapier, een boor, hamer, nagels en schroeven … te gebruiken.
taal
- Haast onbewust en spelenderwijs krijgen de kleuters een heel pakket nieuwe woordenschat aangereikt. Ze leren woorden voor materialen en materieel, gebruiken ze om te beschrijven wat ze hebben gedaan, hoe alles voelt ...
Grafische tekens
- Ze tekenen het gezicht van de kabouter, in hun groepswerk verbinden ze hun nageltjes met een touw en langzaam beginnen zich zo de contouren van een boom af te tekenen.