Kleuters leren druktechnieken met ‘Mannetje Koek’
Hoe leer je druktechnieken aan kinderen van de eerste kleuterklas? Juf Shari van GO! Basisschool Hertog Karel (Wilsele) schakelde Jonna vzw in om haar een week bij te staan. Samen met Els Gysenbergh werkte ze met vijfentwintig kleuters aan een zelfgemaakt boekje rond Mannetje Koek. De expertise die achterblijft nemen zowel Shari als haar collega’s mee in toekomstige lessen.
‘Als kleuterjuf blijf je soms in hetzelfde patroon zitten’, vertelt Shari. ‘Ik wou dat doorbreken en iets nieuws brengen. Door met Els samen te werken konden zowel de kinderen als ik proeven van andere technieken. Het ging makkelijker dan ik had verwacht. Zelfs de jongste kleuters kunnen veel meer dan enkel knippen en plakken.’
Als thema kozen ze Mannetje Koek, uit het gelijknamige boek van Pieter Gaudesaboos. Het eerste idee was om het oorspronkelijke verhaal te gebruiken, maar uiteindelijk verzonnen we er eentje met de kinderen. ‘In de kleuterschool start je vaak met een idee, maar pas je dat aan zodra je aan de slag gaat met de kinderen’, zegt Shari. ‘Wat vinden ze leuk? Wat kunnen ze? We speelden in op hun noden en prikkelden hen om zelf te fantaseren.’
Creatief hoekenwerk
Alle activiteiten van het project werden ingebouwd in de vaste structuur van de eerste kleuterklas. Zo was er bij het hoekenwerk naast de nieuwe knutseltafel met Els ook een gewone memory en een ganzenbord. In het poppenhuis lag dan weer een pop van Mannetje Koek. ‘Het thema leefde in heel de klas’, zegt Shari. ‘Door alles in één week te plannen was het project duidelijk afgebakend. De kinderen leefden zich meteen in en deden enthousiast mee.’
‘Ik ontdekte dat het helemaal niet moeilijk hoeft te zijn om kleuters nieuwe technieken te leren. Drie- tot vierjaren kunnen veel meer dan we soms denken’
‘Het verliep inderdaad heel vlot’, beaamt Els. ‘Shari en ik speelden goed op elkaar in. En omdat we naar een duidelijk eindresultaat toewerkten, kwamen zelfs de in het begin minder enthousiaste kinderen ijverig mee aan de knutseltafel zitten. Zij wilden natuurlijk ook een boekje mee naar huis nemen!’ (lacht)
Zelfgemaakt boekje
Elke pagina van het zelfgemaakte boekje werd gevuld met een andere druktechniek. Het verhaal bedachten de kinderen samen met Els en Shari. Wat de personages in het boekje meemaakten werd gebaseerd op hun dagdagelijkse belevenissen. Om het te verduidelijken voor de ouders plakten de juffen er nadien tekstballonnetjes bij.
‘Els maakte stempels met de kleuters en leerde hen zeefdrukken’, vertelt Shari enthousiast. Voor de kaft maakten ze afneembare poppetjes van de personages. Het is voor hen veel leuker dat ze er ook mee kunnen spelen in plaats van er enkel naar te kijken.’
De kinderen mochten hun fantasie de vrije loop laten gaan. Zo kozen ze zelf welke vorm hun Mannetje Koek kreeg en met welke kleur papiersnippers ze hem wilden beplakken. ‘Bij een derde kleuterklas zouden de boekjes nog persoonlijker zijn’, zegt Shari. ‘Die kinderen kunnen zelf al vormen tekenen en uitknippen. In een eerste kleuterklas moet je dat nog meer begeleiden.’
Overdracht van vaardigheden
Shari geeft toe dat ze het eerst niet zag zitten om op zo’n korte tijd een boekje te maken met de kleuters: ‘Pas toen ik zag hoe Els het aanpakte, kreeg ik er een heel ander beeld van. Ze gaf duidelijke instructies en bood extra hulp als dat nodig was. Het geeft me veel vertrouwen om in de klas zelf met de druktechnieken te werken. Ik heb zelfs al ideetjes om voor het schoolfeest T-shirts te zeefdrukken met alle leerlingen!’
Ook de collega’s van Shari toonden interesse in het project. Ze wilden weten hoe ze de druktechnieken konden gebruiken en vroegen zich af wat Jonna vzw eventueel nog meer kan betekenen voor de school. ‘Leerkrachten hebben vaak weinig tijd om zich muzisch te ontwikkelen’, zegt Els. ‘Ze kunnen wel een bijscholing volgen, maar een project op school is veel meer op maat van hen, de materialen die ze hebben en de leerlingen. We zouden het heel leuk vinden om opnieuw samen te werken.’
Tips van juf Shari
- Denk na over wat je zelf als persoon/leerkracht wil bijleren. Als je jezelf verrijkt, stroomt het automatisch door naar de kinderen.
- Zoek het niet te ver. De kans is groot dat er in jouw gemeente een creatieveling of een muzische organisatie is waarmee je kan samenwerken.
- Laat je niet afschrikken door de administratie. Het is minder en makkelijker dan je denkt. Wat je terugkrijgt is zoveel meer dan wat je ervoor moet doen.
- Behoud de dagelijkse structuur van de kleuterklas. Probeer het project in te bouwen in het vaste stramien.
- Kies bij jonge kinderen voor korter en krachtiger. Bij kleuters werkt het vaak beter om kort en intens aan een project te werken, in plaats van lang en versnipperd.
- Goede afspraken zijn cruciaal. Spreek op voorhand heel goed af wat wanneer gebeurt en wie wat doet.
Versterk cultureel bewustzijn in de klas.
Wil je meer inzetten op cultuur in jouw klas? Ontdek hoe.
Culturele vaardigheden
waarnemen
- De kinderen kijken naar poppenspel. Om het project in te leiden maakte een grote pop van Mannetje Koek kennis met klaspop ‘Ricky’.
- De kinderen luisteren naar het verhaal van Mannetje Koek. (Gaudesaboos)
verbeelden
- Door het poppenspel aanvaarden de kinderen Mannetje Koek als volwaardig deel van de klas.
- De kinderen spelen in de poppenhoek zelf met de poppen van Mannetje Koek en Juffrouw Frisco.
- De kinderen verzinnen klassikaal een verhaal.
- De kinderen maken hun eigen boekje met verschillende technieken zoals zeefdruk, stempelen, plakken, snipperen …
- Op woensdag komen de kinderen met de fiets naar school. Mannetje Koek gaat in het verhaal op woensdag met de fiets naar de stad. De kinderen mochten die dag met hun zelfgemaakt poppetje rondrijden in hun fietsmand.
- Bij het zeefdrukken zien de kinderen een lege T-shirt veranderen in een geprinte.
conceptualiseren
- De kinderen leren nieuwe woordenschat (zeefdruk, stempel, schilderen …).
analyseren
- De kinderen en juffen blikken dagelijks terug naar wat ze hebben gedaan en waarom ze dat zo hebben aangepakt.
- De kinderen geven duidelijk aan of en waarom ze iets al dan niet leuk vinden. Ze denken er bewust over na.
- De kinderen leren een mening vormen en kritisch nadenken.
Dragers
lichaam
- De kinderen fietsen een parcours met Mannetje Koek in hun mandje.
- De kinderen lopen een parcours in het personage van Mannetje Koek.
- De kinderen spelen poppenspel met Mannetje Koek en Juffrouw Frisco.
voorwerpen
- Poppen, papier/karton, lijm, plonsbadjes, zeep om bellen te blazen, fietsen …
taal
- Woordenschat druktechnieken
- Een verhaal verzinnen.
Grafische tekens
- Stappenplan voor het maken van eigen Mannetje Koek (scheuren, knippen, lijmen).