Het moois dat ontstaat als er ruimte is voor toeval en experiment
‘Vaak kiezen leraren op school nog voor sterk afgebakende muzische opdrachten. Dan is het fijn als zij én hun leerlingen, samen met een dko-docent, kunnen ontdekken wat voor moois er ontstaat als er ruimte is voor toeval en experiment.’ Aan het woord zijn Simon Vermeulen en Goedele Pauwelyn, beelddocenten van de Gentse Sint-Lucasacademie. En dat moois? Dat groeit en bloeit tijdens de Kunstkuur in basisschool Simonnet, Sint-Martens-Latem.
Cultuur, muzische vorming en creatieve ontplooiing. Het is een belangrijke klemtoon in het pedagogisch project van basisschool Simonnet. ‘We vonden dat we het muzische nog beter konden integreren en verweven in onze hele schoolwerking’, vertelt directeur Paul Lauwers van basisschool Simonnet. Daarom sprongen we op de Kunstkuur-trein.’
Dit is hun tweede Kunstkuurjaar. De coronasituatie en lerarenwissels zorgden voor een hobbelige start. ‘Maar intussen hebben we echt het gevoel dat we vooruitgang boeken. Zowel op het puur creatieve vlak als op de integratie van het muzische in andere vakken.’
Portret in houtskool voor vaderdag
Die progressie mogen Goedele Pauwelyn en Simon Vermeulen mee op hun conto schrijven. Deze 2 beelddocenten van de Gentse Sint-Lucasacademie komen elke week een namiddag naar de school om in de verschillende klassen beeldend te werken. Goedele werkt met de jongste kinderen. ‘Ik trok veel met hen naar buiten om hen te leren hoe ze kunnen tekenen wat ze zien, niet wat ze denken te weten’, vertelt ze over haar aanpak en ervaringen.
‘Leraren toonden me wat ze voor moederdag of vaderdag wilden maken. Dat integreerde ik in de lessen, maar ik heb er ook mijn eigen ding mee gedaan. Materialen toegevoegd, waar ze zelf niet op zouden komen bijvoorbeeld. Zo hebben we voor vaderdag een klok gemaakt. We werkten dan rond tijd en vormen en tekenden een portret van de papa in houtskool.’
Als een spons
‘Deze schoolse context is heel anders dan mijn werk op de academie. Het viel me bijvoorbeeld op hoe bang sommige leerlingen zijn om te falen. Letterlijk en figuurlijk buiten de lijntjes kleuren en daaruit leren, dat vinden ze moeilijk. ’
‘Tegelijk is het interessant om verschillende schoolsystemen en culturen te voelen. Je krijgt ook veel feedback van leraren. Ze helpen je, sturen en bakenen mee af. Daardoor groei ikzelf ook. Voel ik hun nieuwsgierigheid, enthousiasme en verwondering? Zie ik dat ze alles als een spons opnemen? Dan geeft dat veel voldoening.’
‘De grote meerwaarde is dat je tips krijgt om de leerstof vanuit een ander perspectief te benaderen.
Kan het ook zo?
Simon nam het vierde, vijfde en zesde leerjaar onder zijn hoede. ‘In de academie werk ik meer met jongeren. Terug bij die 10-12-jarigen staan is een fijne ervaring.’
‘De muzische lessen startte ik vanuit de vakinhouden. Ik nam de leerstof door en zocht aanknopingspunten. De mogelijkheden die ik zag, legde ik, samen met voorbeelden uit de kunst, aan de leraar voor. Geometrische vlakken en vormen uit wiskunde waren bijvoorbeeld een mooi vertrekpunt om rond stratenplannen te werken.’
‘Uiteindelijk maken we altijd iets en komen we tot een resultaat. Maar ik heb vooraf geen concreet idee hoe dat eruit zal zien. Ik bied een kader aan, zoals een bepaald materiaal en formaat, en daarbinnen kunnen de leerlingen vrij werken. Liefst zo experimenteel mogelijk. Dat experimenteren, het toeval laten spelen, even de controle loslaten, erover praten in groep, zorgt voor veel verwondering.’
‘Fan van de tandem’
Juf Esther staat in het zesde leerjaar en is grote fan van Kunstkuur: ‘Concreter dan dit wordt een bijscholing niet’, lacht ze. ‘De grote meerwaarde is dat je tips krijgt om de leerstof vanuit een ander perspectief te benaderen. Simon reikt nieuwe technieken aan, legt klemtonen waar je zelf niet aan denkt en stopt een bredere waaier aan tools in je rugzak. Bovendien is er budget om andere materialen te kopen.’
‘Het computerprogramma dat hij introduceerde om blokkenbouwsels te ontwerpen, kende ik bijvoorbeeld niet. Hij trok het gegeven van perspectieftekenen ook open naar ruimtelijke ordening zodat we ons allemaal landschapsarchitecten in wording waanden. Hoe wil je dat je stad eruit ziet? Waar is het groen of de parking voor auto’s? Door die insteek werd het mega-interessant. Als leraar blijf je snel in de eenvoudigere opdrachten hangen.’
‘Een groot voordeel is ook dat je met 2 voor de klas staat. Hij geeft de uitleg, neemt initiatief, terwijl ik dat allemaal opslorp en eens vanuit een andere rol naar mijn leerlingen kan kijken. Niet dat Simon altijd de leiding neemt. Het organisatorische, praktische, is mijn expertise. De inhoud, dat is de zijne. Daarom zijn we ook zo’n goede tandem. Bovendien kan je met een expert in je klas makkelijker verdiepend werken met een groepje leerlingen. Volgend jaar staat er een schoolproject rond kunstenaar Nick Ervinck op het programma. Ook dat zal rijker worden met Simons inbreng.’
Tips van Simon, Goedele en Esther
- Plan de kunstkuurlessen niet te versnipperd. Door enkele weken een hele namiddag samen te werken met een klas, kan je meer uitproberen en ook echt iets afwerken.
- Leer elkaar kennen en vertrouwen. In het begin is het altijd aftasten voor beide partijen. Ik kwam wat vroeger, zat samen met het team in de leraarskamer, voelde de sfeer. We kwamen ook altijd eerst observeren in de klas. Hoe pakken zij het aan? Hoe is de inrichting van het lokaal? Zo schat je beter in welke voorstellen haalbaar zijn.
- Het doel is dat er een samenwerking tussen leraren ontstaat. Neem de les dus niet over, schakel de leraren in, maar cijfer jezelf ook niet weg.
- Wees een spons. Sta open voor de inbreng van anderen, omarm het, ga erin mee, leer eruit.
- Heb geen schrik voor het organisatorische. Met twee voor de klas kan je zoveel meer.
- Hou je verwachtingen realistisch. Vertrek vanuit de concrete noden. Dan komen er meer eenvoudige vragen naar boven en zullen de antwoorden beter blijven plakken.
- Kader het geheel. We startten onze Kunstkuur met een sessie Cultuur in de Spiegel op de pedagogische studiedag. Een collega van de academie kwam die cultuurtheorie op de basisschool toelichten. We hebben er ook de praktijk aan verbonden door samen met de leraren een les te ontwerpen waarin de culturele vaardigheden heel duidelijk aan bod kwamen.
Wil jij ook samenwerken met een kunstacademie in jouw klas?
Dat kan!
- Met Kunstkuur krijg je de kans om gedurende 3 schooljaren samen te werken met een academie in de buurt. Een leerkracht van de academie komt iedere week jouw team versterken en je krijgt een jaarlijks werkingsbudget ter ondersteuning. Lijkt jou dit wel iets? Lees hier meer over Kunstkuur.
- Wil je graag samenwerken met een academie, maar lijkt 3 jaar jou wat te veel? Overweeg dan zeker een dynamoPROJECT. Je krijgt tot 2000 euro voor jouw artistiek project op school. Lees de voorwaarden van een dynamoPROJECT.
- Ontdek een groot aantal kunstenaars en cultuureducatieve organisaties op Cultuurkuur.
- Zin in nog meer inspiratie? Doorzoek onze praktijkvoorbeelden op onderwijsniveau of discipline.
Culturele vaardigheden en dragers
Wil je meer inzetten op cultuur in jouw klas? Ontdek de theorie Cultuur in de Spiegel.
Culturele vaardigheden
waarnemen
- De buurt intrekken, kijken en tekenen.
- Kijken naar voorbeelden uit de kunstgeschiedenis.
verbeelden
- Uit klompen klei een beschermbeeld maken
- Met kleurvlakken uit tijdschriften een stratenplan samenstellen en dat vertalen naar een abstracte linosnede.
conceptualiseren
- Bij je beschermbeeld een kaartje schrijven waarin je verwoordt wat je maakte en waartegen het beschermt.
analyseren
- Evalueren: wat vond je ervan, hoe kwam het dat de kleuren zich mengden?
- Op het einde weer teruggrijpen naar de voorbeelden uit de kunstgeschiedenis en gelijkenissen, verschillen zoeken.