Kappers met erfgoed

Het idee kwam oorspronkelijk van de organisatie voor participatieve kunsten en co-creatie MUS-E Belgium. Zij werkt al enkele jaren samen met het steunpunt voor erfgoed, FARO. ‘Samen dachten we na over hoe we kinderen en jongeren nauwer en op een artistieke manier bij erfgoed kunnen betrekken. Voor hen is participatie in erfgoed immers niet vanzelfsprekend’, vertelt Jozefien Muylle van MUS-E.

MUS-E stuurde multidisciplinair kunstenaar Thomas Jacques naar de school. ‘We wisten vooraf dat in Kortrijk het nieuwe erfgoeddepot TREZOOR zou openen op Erfgoeddag. Het was dus logisch om op die dag iets in het depot te doen’, zegt Jozefien. ‘Thomas is vertrokken vanuit de idee om iets met performance te doen – dus interactie teweeg te brengen met het publiek. En sowieso werkten we rond erfgoed: wat is erfgoed, wat voor dingen wil je graag bewaren voor later en waarom? Maar de rest is ontstaan in interactie met de leerlingen.’

Van scepsis tot enthousiasme

In een eerste sessie kwam Erfgoedcel Zuidwest langs om het thema te introduceren. ‘Aan de hand van testjes en oefeningen bepaalden de leerlingen zelf of iets erfgoed was’, vertelt leerkracht PAV Jolien Verbeke. Voor de tweede sessie bracht Thomas allerhande boeken van Stijn Streuvels mee, waarmee hij de creativiteit wou aanwakkeren. ‘Door uit elk hoofdstuk een zin te kiezen, schreven ze zelf een verhaal of gedicht. Die twee lessen vormden het eerste deel van het project. Daarna zijn ze aan hun kapsalon begonnen.’

Al snel trokken de leerlingen het thema hun eigen leefwereld binnen. Een oud kapsalon. Zou dat geen waardevol erfgoed zijn? Wat was er verschillend met nu? Hoe zag het eruit? Eerst doken de leerlingen met Google in de archieven. Daarna gingen ze zelf met karton, hout, papier en verf aan de slag. Thomas sleepte er materialen uit de kringloopwinkel bij, waar ze hun kapsalon mee afwerkten.

‘In het begin vonden we het wel wat raar’, hoorden we bij de leerlingen zelf. ‘We volgen haartooi, dus we hadden zoiets nooit eerder gedaan. Maar dan begonnen we beter te snappen waar het over ging, en nu vind ik het best interessant. Ik weet nu ook beter wat werelderfgoed is, en dat het belangrijk is. Ik heb er nu veel meer oog voor dan vroeger.’

Bedankt, Thomas

Op Erfgoeddag stonden kapsalon en leerlingen paraat. In groepjes verschaften ze twee uur lang tekst en uitleg bij hun project en bij erfgoed in het algemeen. Ook de verhalen en gedichten die ze op basis van Streuvels’ werk bij elkaar hadden gepend, presenteerden ze er als een zogenaamd recent opgedoken manuscript van de auteur.

‘Het was veel leuker dan verwacht’, zegt een van de meisjes. ‘En we zijn creatiever dan we dachten! Ik zou zo weer met een project meedoen.’ ‘Ik ook!’ pikt een klasgenote in. ‘Ik had nooit verwacht dat er volk naar ons kapsalon zou komen kijken. Nu ik weet wat erfgoed is en wat er op een Erfgoeddag te beleven valt, zou ik er misschien wel eens uit mezelf naartoe gaan. Zoiets zou vroeger nooit bij me opgekomen zijn.’

‘Thomas bracht ons op ideeën die we nooit zelf hadden kunnen bedenken’

Openbloeien

‘Thomas heeft de leerlingen vooral doen nadenken over erfgoed, en dat vond ik belangrijk, want in het begin wisten ze niet wat het was. Nu staan ze er al wat meer bij stil, en dat is positief’, zegt Jolien. ‘Voor mij als leerkracht vond ik het verrijkend om met iemand zoals Thomas samen te werken. Kunstenaars kunnen andere dingen, en daar kan je veel van opsteken. Ook de proefjes en oefeningen rond erfgoed uit de eerste sessie zijn bruikbaar voor latere lessen. Maar wat ik nog het fijnst vond, was dat je de leerlingen op een andere manier leert kennen. Sommigen zagen het project in het begin niet zitten, maar naarmate het liep, zag je ze openbloeien’

Tips van Jolien Verbeke

• Niet twijfelen, maar doen. In het begin had ik zelf wat drempelvrees, maar nu ben ik erg blij dat ik op het aanbod ben ingegaan.
• Leer zelf bij. De externe partners met wie je werkt, kunnen andere dingen en hebben een andere aanpak. Daar kun je later zelf wat mee.
• Betrek andere leerkrachten en klassen. Ik was verantwoordelijke leerkracht voor dit project, maar een stagiaire in een andere klas heeft op het project ingepikt. Met de dingen die zij hebben gemaakt, hebben mijn leerlingen dan weer gewerkt op de Erfgoeddag.