Soundscapes met bijen
Negentien leerlingen van de STEM-klas 4E van Sint-Bavo in Gent maakten soundscapes gemaakt onder begeleiding van Arno Geerts van De Notenboom. Ze lieten zich hiervoor inspireren op het gedrag én belang van bijen.
Recent werd beslist om in de STEM-klas de lessen P.O. en M.O. te schrappen om zo meer tijd te hebben voor STEM-projecten. Om de leerlingen toch een cultureel en creatief aanbod te bieden, klopte ze aan bij muziekleerkracht Stefaan Van Tricht. Die kwam met het idee om een aantal sessies soundscapes te maken.
‘Met de subsidie dynamoPROJECT konden we een beroep doen op twee externe partners’, vertelt Stefaan. ‘ We besloten om in zee te gaan met het Concertgebouw Brugge en met Arno Geers van De Notenboom, een organisatie die inzet op muziekeducatie. Deze laatste heeft vroeger nog les gegeven aan Sint-Bavo en was daarom de uitgelezen persoon om voor de leerlingen een aantal sessies op maat te maken.
‘Ik heb heel wat bijgeleerd. Ik ken nu meer mogelijkheden hoe ik ze in de lessen Muziek aan bod kan laten komen.’
Experimentele klankinstallaties
’In het concertgebouw Brugge kregen we een rondleiding met speciale aandacht voor de architectuur en akoestiek van het gebouw’, vertelt Stefaan. ‘Daarnaast volgden de leerlingen een workshop sounddesign in de soundfactory van het gebouw. Daar kwamen we in contact met experimentele klankinstallaties. De leerlingen luisterden naar een aantal voorbeelden en kregen oefeningen waarin ze ontdekten wat je met elektronische klanken kan doen. Ze leerden er ook werken met het programma Garageband van Apple’
De leerlingen namen er ook omgevingsgeluiden en samples op die ze later in het project konden gebruiken. Vervolgens kregen ze vier sessies van telkens twee uur waarin Arno hen wegwijs maakte in soundscapes. Ze gingen aan de slag met de muziekprogramma’s LMMS en Audacity. ‘Hiermee konden ze beats, bass riffs en melodieën ontwerpen, maar ook hun eerder opgenomen samples integreren.’
Thema bijen
De leerlingen lieten zich inspireren op het gedrag en belang van bijen. ‘Dat was een van de onderwerpen die in het STEM-project aan bod kwam’, verklaart Stefaan. ‘Alle ingrediënten van de soundscapes hebben iets te maken met bijen, omgezet in een soort van grafische partituur. Het is als een auditieve puzzel waarbij de puzzelstukjes, de patroontjes, elk ook nog eens apart ontworpen zijn.’
De leerlingen werkten in groepjes van drie à vier. Samen maakten ze ook een kort filmpje. Daarbij gebruikten ze bestaand videomateriaal over bijen, zoals een reclamespot of een documentaire. Het resultaat werd gepresenteerd als voorprogramma van een muziekoptreden.
Eén groepje speelde livemuziek tijdens de presentatie. ‘Het was de bedoeling dat elk groepje er een soort performance aan koppelde, maar omdat het toonmoment door omstandigheden een week vroeger plaatsvond, had niet iedereen genoeg tijd om dat rond te krijgen’, aldus Stefaan.
Nieuwe expertise
Stefaan is heel tevreden met het resultaat. ‘Het was soms wat prutsen, maar een heel aantal leerlingen zijn echt heel creatief te werk gegaan. Ik heb eveneens heel wat bijgeleerd, want ik kende het programma LMNS nog niet. Ik weet nu de mogelijkheden ervan en hoe ze in de lessen Muziek aan bod kunnen komen.’
In een eventueel vervolgproject zou Stefaan andere vakken willen betrekken, zodat de leerlingen meer houvast zouden hebben. ‘Het lijkt me interessant om samen te werken met de collega’s van Taal om te bekijken of er manieren zijn om verhalen te maken die aansluiten bij de uitwerking van de soundscapes.’
Tips van Stefaan
- Denk op voorhand concreet na over waar je naartoe wil. Denk ook na over het format waarin het project uiteindelijk gepresenteerd zal worden, in overleg met de leerlingen. Zo weten ze hoe het moeten uitwerken en kunnen ze concreet te werk gaan.
- Werk samen met een cultuurpartner die iets op maat van de leerlingen kan maken. De samenwerking met Arno verliep heel vlot, omdat hij veel voeling had met onze jongeren.
- Denk na over mogelijke samenwerkingen met andere leerkrachten. Als de lessen Taal betrokken waren geweest bij het project, hadden we de leerlingen iets concreter kunnen sturen bij de inhoud van hun soundscapes.
Culturele vaardigheden en dragers
Wil je meer inzetten op cultuur in jouw klas? Ontdek de theorie Cultuur in de Spiegel.
Culturele vaardigheden
waarnemen
- In het concertgebouw Brugge luisterden de leerlingen naar voorbeelden van elektronische muziek zoals die van Ligety en Varèse.
- Arno toonde een soundscape met filmpje waarop de leerlingen zich konden inspireren.
- De leerlingen leerden door waar te nemen over de architectuur en akoestiek van het concertgebouw.
verbeelden
- De leerlingen maakten tijdens de sessies van Arno zelf soundscapes in groepjes van drie à vier, zich baserend op de betekenis en het gedrag van bijen.
- De leerlingen gingen in het concertgebouw van Brugge aan de slag met experimentele klankinstallaties en namen samples op.
- De leerlingen maakten korte filmpjes bij hun soundscapes, gebruikmakend van bestaand beeldmateriaal, zoals reclamefilmpjes en documentaires.
conceptualiseren
- De leerlingen moesten in groepjes overleggen over hoe ze te werk zouden gaan in het maken van hun soundscapes.
analyseren
- De leerlingen luisterden naar elkaars soundscapes en gaven elkaar feedback.
- De workshops sloten aan bij het STE(A)M-project iMuSciCA dat klank en geluid bekijkt vanuit een technisch-wetenschappelijke manier.
Dragers
lichaam
- De leerlingen moesten hun zintuigen op scherp zetten om het muzikale uit omgevingsgeluiden uit te lichten.
voorwerpen
- Tijdens de workshop in het concertgebouw leerden ze werken met het Apple-programma Garageband.
- Tijdens de sessies van Arno Geerts hebben de leerlingen gebruikgemaakt van de muziekprogramma’s LMMS en Audacity.
- Ze surften ook op het internet om bijpassende filmpjes over bijen te vinden.
- Klankinstallaties: tijdens de rondleiding en workshop in het concertgebouw kwamen de leerlingen in contact met een aantal experimentele klankinstallaties zoals een klankpaddenstoel.
taal
- Gesproken taal: de leerlingen moesten onderling in groepjes overleggen om hun soundscapes te creëren en het bijhorende filmpje te redigeren.
Grafische tekens
- Het thema bijen werd gevisualiseerd en omgezet in een soort van grafische partituur die op haar beurt in muziek werd omgezet.
- Film: de leerlingen maakten gebruik van bestaand beeldmateriaal (documentaires, cartoons, reclamefilmpjes) om een eigen filmpje samen te stellen.