(On)acceptabel ontsporen

Tussen de duisternis / Ziet hij het / Dat ene lichtje / Slap en zacht / Raakt het aan / Laat het gloeien / Laat het vloeien. Lilia’s zelfgeschreven gedicht kwam tot stand tijdens een opdracht waarbij ze exact drie woorden op elke regel mocht gebruiken. Ze droeg het voor tijdens een performance op Erfgoeddag 2017. Die stond in het teken van ‘Zorg’.

Ook klasgenote Ciana uit het 5^de Humane Wetenschappen van KCST (Sint-Truiden) schitterde. Haar tekst bestond uit honderd zorgvuldig gekozen woorden. Die rolden uit haar pen toen ze de symbolen ‘gelukkig’, ‘slecht’ en ‘oorlog’ trok. ‘Beeld je in dat je tegen een kabouter spreekt’, adviseerde woordkunstenaar Joost Stockx, aka Jee Kast, haar. ‘Dat mannetje loopt eerst van je weg zodat je bijna moet roepen, nadien komt hij dichterbij en kan je stiller spreken.’

Aanknopingspunten en eindproduct

Hoe zijn deze vijfdejaars in deze mix van woordkunst, geestelijke gezondheidszorg en erfgoed beland? Leerkracht Jacoba Serdons legt het uit: ‘Erfgoed Haspengouw zit om de hoek. Zij zochten de partners voor het project Take Care bij elkaar en klopten zo bij onze school aan. Take care is gericht op 17-jarigen en vertaalt het persoonlijke erfgoed van mensen, verbonden aan een regio en dit in een creatie.

Inhoudelijk biedt het project mooie aanknopingspunten. Zo loopt er hier in museum De Mindere op dit moment een tentoonstelling over 175 jaar geestelijke gezondheidszorg. Psychiatrisch Ziekenhuis Asster is daarbij betrokken. Voor het creatieve luik werd Jee Kast aangetrokken. Hij doorloopt met deze klas én met de jongerenafdeling van Asster, SPIKA, min of meer hetzelfde traject. Dat we naar een creatief eindproduct toewerkten, leek ons ook motiverend.’

Brievenproject stuit op privacy

Jee Kast: ‘Mijn oorspronkelijke idee was een brievenproject tussen de jongeren van SPIKA en van KCST. Maar dat liep moeilijk omwille van privacy, schoolvakanties en omdat de groep in Asster om de 6 weken wisselt.’ Jacoba: ‘Ter voorbereiding hebben we SPIKA wel bezocht. De jongeren konden we niet ontmoeten, maar we zagen bijvoorbeeld wel de afzonderingskamer. De leerlingen waren onder de indruk van de rondleiding, maar ook positie merkte ik. Ze zagen de overeenkomsten tussen hen en leeftijdsgenoten van Asster. Ook een uiteenzetting over 175 jaar zorg in De Mindere stond op de agenda. Dat was best zware kost, maar we hebben er veel van opgestoken.’

Op zoek naar een uitlaatklep

Jee Kast verzorgde 20 seminarie-lesuren. De leerlingen kregen elk een schriftje om gedachten, zinnen en verhalen te noteren. Een persoonlijke haiku hebben ze grafisch met letters op kalkpapier uitgebeeld. ‘Of ik gaf een bestaande tekst of een stripfragment en liet hen daarin het verhaal van een nevenpersonages herschrijven’, vult Jee Kast aan. ‘We hebben gewerkt rond acceptabel en onacceptabel ontsporen. Wat mag je van je ouders, wat zou er moeten mogen? Ze dachten na over hun uitlaatklep. Waar kan je je helemaal in verliezen?’

‘Onder de indruk van de afzonderingskamer’

‘Ze zijn veel over zichzelf te weten gekomen en keken naar eigen momenten waarop iets knapt in hun hoofd, wat zij beschouwen als normaal en abnormaal’, zegt Jacoba. ‘Hoe sta je op een podium. Hoe bereid je je voor op het brengen van zo’n zelfgeschreven tekst? Dat vond ik dan weer een leemte in het geheel. De leerlingen hebben vooral geschreven. Joost heeft daaruit een selectie gemaakt die de leerlingen tijdens Erfgoeddag op de tentoonstelling in De Mindere voordroegen.’

Jee Kast blikt terug op de performance: ‘Die is heel goed geweest. Er was redelijk wat volk en er hingen werkjes van de jongeren uit de twee groepen op. De voordrachten van onder meer Lilia e Ciana kwamen er goed uit. We hebben maar een uur geoefend, meer tijd hadden we niet, maar we kregen fijne reacties.’